رویداد۲۴- باوجودآنکه در ابتدا به نظر می‌رسید توافق هسته‌ای ایران-آمریکا فرآیندی مثبت برای بازسازی روابط اقتصادی ایران با غرب، به‌خصوص با اتحادیه اروپا خواهد بود، در حال حاضر به نظر می‌رسد این فرآیند به بن‌بست نزدیک شده است.
به گزارش
رویداد۲۴ به نقل از آسیاتایمز، داستان مخالفت‌های گوناگون میان ایران و آمریکا که در دولت اوباما وجود داشت و همچنان ادامه دارد، با پیروزی دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات‌متحده تسریع شده و آشکارا بیانگر سیاست حزب جمهوری‌خواه در سال‌های آتی است. این تغییر سیاست کار را برای روسیه و چین جهت ادغام ایران در اتحاد اوراسیا که به‌تدریج در حال ساختش هستند، بسیار آسان‌تر می‌کند و درعین‌حال باعث استفاده آن‌ها از اتصال انرژی منطقه اوراسیا به نفع خود در مقابل غرب می‌شود.
دو اتفاق اخیر بیانگر تغییر مسیر آمریکا تحت ریاست حزب جمهوری‌خواه است. هفته گذشته شاهد رأی مجلس نمایندگان علیه فروش هواپیمای تجاری به ایران بودیم و در همان هفته، همین مجلس قانون تحریم‌های ایران را برای یک دوره 10 ساله دیگر تمدید کرد.
باوجودآنکه لایحه ممنوعیت فروش هواپیما به ایران به معنای مقابله با توافق هسته‌ای است، این امر همچنین نشانه جدی از آنچه انتظار می‌رود با روی کار آمدن دونالد ترامپ از حزب جمهوری‌خواه در ژانویه 2017 رخ دهد است.
باوجودآنکه این دو اقدام، موضع سخت‌گیرانه آمریکا علیه ایران را به نمایش گذاشته، اما لزوماً مانع از تغییر مسیر ایران در انجام اقداماتش نخواهد شد.
آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر معظم ایران گفتند: «دولت آمریکا در مواقع متعددی توافق هسته‌ای را زیر پا گذاشته، تازه‌ترین اقدام آن تمدید 10 ساله تحریم‌ها علیه ایران است که اگر اتفاق بیافتد، مطمئناً خلاف برجام است و ایران مسلماً واکنش نشان خواهد داد.»
این «واکنش» ممکن است به شکل شروع بی‌درنگ برنامه هسته‌ای نباشد. آنچه احتمال می‌دهد رخ دهد و همین حالا هم ممکن است در جریان باشد، افزایش تمایل به سمت روسیه و چین است که هر دو از نقش بالقوه‌ای که ایران می‌تواند در بلوک اقتصادی اوراسیا ایفا کند، آگاه هستند.
در شرایطی که ممکن است برآورده کردن نیازهای اقتصادی ایران برای روسیه دشوار باشد، مطمئناً این کشور می‌تواند نیازهای دفاعی ایران را رفع کند. از سوی دیگر، سیاست بلندپروازانه چین در مورد کمربند جاده‌ای و کریدور اقتصادی چین-پاکستان همین حالا هم توجهات زیادی را در ایران جلب کرده است.
در کنار همکاری‌های اقتصادی، چین جایگاه نظامی ایران در منطقه را درک می‌کند و نشانه‌هایی از تمایل خود برای توسعه همکاری با ایران در سوریه را از خود بروز داده است.
در چنین شرایطی، و در حالیکه مجلس نمایندگان آمریکا مشغول تصویب این لوایح بود، ایران میزبان چانگ وان کوان، وزیر دفاع چین بود که مأموریت داشت همکاری‌های نظامی میان دو کشور، از جمله همکاری در سوریه را به‌روزرسانی کند.
همزمان ویکتور اوزروف، رئیس کمیته دفاعی- امنیتی سنای روسیه نیز در تهران بوده و در خصوص توافق تسلیحاتی به ارزش حدود 10 میلیارد دلار با مقامات ایران گفتگو کرده است.
باوجودآنکه برخی، پویایی اتحادیه اروپا را بازاری بزرگ برای بهبود شرایط اقتصادی ایران می‌داند، ایران همین حالا دیگر بازارهای بالقوه از جمله چین و هند را یافته است. این نکته را در نظر بگیرید: علیرغم تحریم‌های سخت آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران، تجارت ایران-چین حتی پیش از توافق هسته‌ای سال 2015 رشد داشته است. تجارت دوجانبه آن‌ها از 400 میلیون دلار در سال 1989 در سال 2014 به 52 میلیارد دلار رسید. اتاق بازرگانی و صنایع ایران-چین که در سال 2001 دارای 65 عضو بود، امروز دارای شش هزار عضو است و این امر بیانگر تشدید همکاری‌های اقتصادی دو کشور است.
پیوستن تدریجی ایران به چشم‌انداز اقتصادی اوراسیا بی‌تردید نتیجه ناکامی‌های متعددی است که این کشور از زمان اجرای توافق هسته‌ای، در لغو تحریم‌های مالی آمریکایی داشته است.
در شرایطی که چنین ناکامی باعث شده عناصر تندرو در ایران علیه سیاست‌های اعتدالی حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران موضع بگیرند، به نظر می‌رسد پیروزی ترامپ نیز مقامات فعلی را نسبت به بیهوده بودن چشم داشتن به بازار آمریکا و غرب متقاعد کرده است.
در این شرایط، به نظر می‌رسد ایران در تلاش برای ایجاد توازن میان غرب و شرق، حال مسیر حفظ سیاست نزدیکی به شرق را در پیش‌گرفته و هم برای چین و هم روسیه، ازنظر استراتژیک در خاورمیانه، آسیای مرکزی و جنوب آسیا اهمیت قابل‌توجهی دارد.