رویداد۲۴ لیلا فرهادی: توجه رسانه‌ها به تغییرات در سطوح عالی شورای عالی امنیت ملی طبیعی است. این نهاد پیشتر مسئولیت بسیاری از مذاکرات حیاتی از جمله مذاکره هسته‌ای ایران و غرب را برعهده داشته و در یک‌سال و نیم اخیر به دلیل ضعف دستگاه دیپلماسی دولت، بار دیگر نقش رهبری ایران در مناسبات جهانی را برعهده گرفته است.
علی شمخانی یازده سال بر مصدر شورای عالی امنیت ملی تکیه زده بود و در ماه‌های پایانی با وجود اتهامات متعددی که متوجه نزدیکان و خانواده او شد، لقب «سلطان دیپلماسی» را از آن خود کرد. همین مساله باعث شده رسانه‌های جهان خبر برکناری او و نقش این تغییرات در رویکردهای سیاست خارجی ایران را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار دهند.
خبرگزاری رویترز در گزارشی شمخانی را «تنها عرب» در کشوری با اکثریت شیعه خوانده که به چنین مقام عالی رتبه‌ای دست پیدا کرده بود. این رسانه بین انتخابات پیش روی مجلس و برکنار شمخانی ارتباطی برقرار کرده و گفته «شاید شمخانی قرار است جایگاه مهمتری در ایران داشته باشد.»
آسوشیتدپرس به اخبار فساد و رانت در خانواده و نزدیکان شمخانی اشاره کرده و نوشته شمخانی به دلیل رابطه نزدیکی که با علیرضا اکبری، جاسوس ایرانی-بریتانیایی داشته زیر ذره بین بوده است. این رسانه به جایگاه شمخانی در ایران اشاره کرده و گفته او یکی از سیاست‌مداران مورد اعتماد نظام و رهبرایران بوده و به همین دلیل هم نقش مهمی در مذاکره با کشور‌های عربی برای تنش‌زدایی با تهران بازی کرد اما همچنان از درون به دلیل اتهامات فساد مورد انتقاد بود.
اوایل سال جاری گزارش‌هایی از دیدار شمخانی و مقامات رسمی سپاه به بیرون درز کرد که ماجرای اتهامات فساد مالی علیه او از جمله معاملات املاک و مستغلات و نقش خانواده او در شرکت‌های کشتیرانی را دوباره در رسانه‌ها مطرح کرد. شمخانی تمام اتهاماتش را رد کرده است.
نیویورک تایمز در یادداشتی به قلم فرناز فصیحی بین اعدام علیرضا اکبری و برکناری شمخانی ارتباطی برقرار کرده و گفته علی شمخانی یکی از قدرتمندترین مردان ایران بود، اما نه آنقدر که بتواند خودش را از ماجرای فروش اطلاعات توسط یکی از نزدیکانش به انگلیس، بیرون بکشد.
این رسانه گفته بعد از ماجرای بازداشت اکبری به نظر می‌رسید شمخانی نه تنها جان سالم به‌در برده بلکه ترفیع هم گرفته است. او در ماه مارس مذاکرات از سرگیری روابط با عربستان را به سرانجام رساند و به چند کشور عربی برای تقویت روابط تجاری و سیاسی سفر کرد. اما روز دوشنبه جمهوری اسلامی یک بار دیگر نشان داد که حتی وفادارترین خدمتگزارانش هم از خطر برکناری مصون نیستند.
نیویورک تایمز شمخانی را به دست داشتن در شکست مذاکرات احیای برجام متهم کرده و به وجود برخی جنجال‌ها در ارتباط با برکناری شمخانی اشاره کرده و مساله فساد نزدیکان او از طریق شرکت دریانوردی و کمک آن‌ها به دور زدن تحریم‌ها را بازگو کرده است.
این رسانه نزدیکی شمخانی به عوامل دولت قبل را یکی از دلایل برکناری او خوانده و گفته فشار زیادی از جانب افکار عمومی و نیرو‌های تندرو برای برکناری شمخانی وجود داشت. ساسان کریمی از تحلیلگران مسائل سیاسی در این‌باره به نیویورک تایمز گفته «بین دولت رئیسی و رهبری درایران یک معامله صورت گرفته تا شمخانی بتواند جایگاه عمومی خود را پس از ماجرای علیرضا اکبری با توافق عربستان جبران کند.»
این رسانه گفته اگرچه رهبری همیشه در مورد سیاست‌های مهم کشور، از مذاکره با آمریکا گرفته تا اعتراضات داخلی در ایران، حرف آخر را می‌زند، اما نقش دبیر شورای عالی امنیت ملی تاثیرگذار است. این در حالی است که احمدیان تجربه چندانی در سیاست خارجی و امنیت ملی داخلی ندارد.
نشنال‌نیوز در گفتگو با کارشناسان ایران به دلایل اهمیت شمخانی اشاره کرده و گفته یکی از این دلایل این بوده که شمخانی جزو معدود مقامات عالی‌رتبه در نظام بود که در سال‌های اخیر از جناح غیر اصولگرای تندرو بر سر کار بود. نحوه کناره‌گیری او از دبیری شورای عالی امنیت ملی نشان می‌دهد او را به دلایلی کنار گذاشته‌اند که او فعلا در مورد آن نمی‌تواند توضیح دهد.
بیشتر بخوانید: چرا علی شمخانی با یک سال و نیم تاخیر از شورای عالی امنیت ملی کنار گذاشته شد؟
بر اساس گزارش نشنال‌نیوز، از نظر ابراهیم رئیسی، شمخانی یک اصلاح‌طلب است. از طرفی انتخاب احمدیان به منزله نزدیکی بیشتر رابطه ایران و روسیه است. المانیتور در گزارشی اهمیت برکناری شمخانی را تشریح کرده و به نقل از یک تحلیلگر نوشته برکنار او قابل پیش‌بینی بود، اما می‌تواند به تحولات در ساختار سیاست خارجی ایران هم مرتبط باشد.
به گزارش رویداد۲۴ محمدجواد موسوی‌زاده تحلیلگر مسائل ایران در واشنگتن به المانیتور گفته حضور شمخانی در راس تیم مذاکره با عربستان برای از سرگیری روابط، موقعیت و جایگاه وزیر خارجه را تضعیف کرده بود. این رسانه به جانشینی یک سپاهی به جای شمخانی که یک دریادار ارتش بوده هم توجه کرده و مدعی شده که سال‌هاست بین دو نهاد نظامی ایران نوعی رقابت وجود دارد. سال ۲۰۲۰ حبیب‌الله سیاری امیر ارتش ایران اتتقادهایی مطرح کرده بود. از این رو انتخاب احمدیان به جای شمخانی می‌تواند به معنای تقویت قدرت سیاسی سپاه در سیاست ایران باشد.
الجزیره قطر به تلاش شمخانی برای تغییر فضای سیاست‌گگذاری‌های خارجی ایران اشاره کرده و گفته او در نطقی درباره امنیت ملی که ظاهرا نطق خداحافظی او هم بوده گفته نظم جهانی در حال تغییر است و ایران باید سیاست‌های کلان خود را با آن منطبق کند.
این رسانه عربی گفته هیچ دلیل روشنی برای برکناری شمخانی ذکر نشده، اما شاید نشانگر این باشد که کشور به جای رویکرد نسبتا عملگرای شمخانی قرار است به سمت و سوی محافظه‌کارانه و اصولگرایانه‌تری سوق پیدا کند. الجزیره هم به عرب بودن شمخانی اشاره کرده و او را سیاست‌مداری خوانده که در همه دولت‌ها اعم از میانه‌رو، اصلاح‌طلب و اصولگرا نقش‌های مهمی داشته است.
رسانه‌های اسرائیلی هم به طور گسترده این خبر را مورد توجه قرار داده‌اند. اورشلیم‌پست هم به مساله تضعیف جایگاه وزیر خارجه در جریان مذاکرات ایران و عربستان برای از سرگیری روابط توسط شمخانی اشاره کرده است. این رسانه گفته بر اساس قوانین آمریکا که سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دارد بنابراین احمدیان هم در همین شرایط قرار می‌‌‌گیرد و توسط ژاپن و استرالیا هم تحت تحریم خواهد بود. از طرفی از آنجایی که احمدیان در نیروی دریایی سپاه فعالیت کرده، یعنی در عملیات‌هایی که سپاه برای نیرو‌های آمریکایی در خلیج فارس مزاحمت ایجاد کرده، نقش داشته است.
اوشلیم‌پست به گزارش پی.بی.اس ارجاع داده و گفته «اگرچه سایر افسران ارشد نظامی ایران نظیر سلیمانی، وحیدی و جعفری مورد توجه و تمرکز غرب هستند اما یکی از با استعداد‌ترین استراتژیست‌های نظامی ایران یعنی علی اکبر احمدیان، تقریبا نا شناخته باقی‌مانده است.»
این رسانه تاکید کرده انتصاب احمدیان به سمت دبیرشورای عالی امنیت ملی به معنای دادن یک پست کلیدی دیگر به یک مقام سپاه است. ابراهیم رئیسی مقام اعضای سپاه را دائما ارتقا داده و اساسا بروکراسی اداری در ایران به نوعی است که آن‌ها را بر کل دولت مسلط خواهد کرد.