رویداد۲۴ اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی، یکی از بزرگترین مشکلات در زندگی بشر است. شکل گیری آسیب اجتماعی و اعتیاد، عوامل بسیاری دارد که می‌تواند یک شخص را از زندگی نا امید کرده و در نهایت برای فرار از مشکلات روزمره به ماده‌های مخدر پناه ببرد. ما در این گزارش به بررسی علل‌های متفاوتی که برای شکل گیری اعتیاد وجود دارد پرداخته‌ایم.
مصطفی اقلیما، آسیب شناس اجتماعی، در ارتباط با اعتیاد و عوامل تاثیرگذار بر این بیماری به گسترش نیوز گفت: حدود ۵۰ سال است که با افراد درگیر بیماری اعتیاد سر و کار دارم و افراد دارای اعتیاد بسیاری را در کشور آموزش داده‌ام. هیچ شخصی تاکنون به افراد درگیر بیماری اعتیاد به طور جدی کمک نکرده است.
اقلیما ادامه داد: تمام این مراکز ترک و درمان اعتیاد خصوصی به دلیل دریافت پول و سودجویی است و هیچ‌کدام کمک واقعی به این افراد نمی‌کنند. همه می‌خواهند صورت مسئله را در ارتباط با درمان این افراد پاک کنند و باید گفت بحث درمان در کشور وجود ندارد.
پدر علم مددکاری ایران گفت: بحث درمان اعتیاد مگر به همین راحتی است؟ قبل از آنکه بخواهیم بحث درمان را آغاز کنیم، باید به مقوله پیشگیری اهمیت دهیم و در این راستا اقدامی صورت گیرد. وقتی ما پیشگیری نکنیم، نمی‌توانیم درباره درمان به همین راحتی صحبت کنیم.
اقلیما عنوان کرد: زمانی که فرد درگیر اعتیاد به ما مراجعه می‌کند، نخستین سوالی که مطرح می‌شود در ارتباط با سن است. اگر ۲۲ سال داشته باشد و ۲ سال نیز درگیر اعتیاد باشد به این معنا نیست که ۲ سال اعتیاد دارد. نه تنها در ایران بلکه در هیچ جای جهان نمی‌گویند که ایشان ۲ ساله درگیر اعتیاد شده و می‌گوییم ۲۲سال است که اعتیاد دارد. چرا؟ به دلیل آنکه ۲۰ سال تمام شرایط دست به‌دست هم داده‌اند تا این فرد درگیر بیماری اعتیاد شود.
وی افزود: مسائل خانوادگی، شرایط اجتماعی، مشکلات مدرسه، شرایط محل کار و... تمام این آیتم‌ها بر فرد فشار وارد کرده و در یک مرحله از زندگی خودش را نشان داده است. برای آنکه از این شرایط فرار کند، به مواد مخدر پناه آورده است. ممکن است قبل از شروع مواد مخدر، سیگار هم مصرف کرده باشد.
این آسیب شناس اجتماعی در ادامه گفت‌وگو به گسترش نیوز گفت: بسیاری از این افراد که در زندگی مشکلات بسیاری دارند به روانپزشک مراجعه کرده و دکتر داروی آرام بخش تجویز می‌کند که همان مواد مخدر است. این مواد آرام بخش به دلیل آنکه مشکلاتشان را برطرف نمی‌کند، اثر خود را از دست می‌دهد و به دلیل آنکه تاثیر لازم را ندارد به مواد مخدر روی می‌آورند.
زمانی که شخص درگیر بیماری اعتیاد، مصرف مواد را ترک می‌کند و به جامعه باز می‌گردد، حرفهای مردم و فشارهای مجدد اقتصادی سبب می‌شود تا این فرد مجدد مواد مخدر مصرف کند.
اقلیما افزود: اعتیاد علل و عواملی دارد و باید گفت این بیماری، معلولی از علت‌ها است و خودش به تنهایی علت نیست. چه کسی تاکنون برای یک شخص معتاد اقدامی را انجام داده است؟ معتادی را که درمان می‌کنیم آیا مشکلاتی که نام برده‌ایم را برطرف کرده ایم؟ آیا دیگر مشکلات خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی ندارد؟ شخص درگیر بیماری اعتیاد، بعد از خارج شدن از کمپ، مجدد به همان مشکلات سابق بر می‌گردد و چیزی در زندگی وی تغییر نکرده است.
وی گفت: زمانی که شخص درگیر بیماری اعتیاد، مصرف مواد را ترک می‌کند و به جامعه باز می‌گردد، مشکلات را به طور واضح تری خواهد دید. حرفهای مردم و فشارهای مجدد اقتصادی سبب می‌شود تا این فرد مجدد مواد مخدر مصرف کند. زمانی که این فرد مجدد مصرف مواد را آغاز می‌کند، به نوع شدید تری آزار دهنده و اذیت‌کننده است.
این آسیب شناس اجتماعی ادامه داد: اگر بخواهم مثالی در این مورد بزنم باید گفت شخصی به قهوه علاقه‌ای نداشته باشد و مجبور شود روزی ۱ لیوان قهوه را به مدت ۲۰ روز استفاده کند، اگر ۱ روز نتواند قهوه بخورد دچار سر درد شده و احساس می‌کند یک چیزی در بدن کم دارد که باید سریع‌تر قهوه بخورد. اعتیاد هم به همین شکل است. اینکه گفته می‌شود اعتیاد علت دارد دقیقا همین داستان است.
بیشتر بخوانید: فیلم شکنجه معتادان شیرازی نشانه شکست درمان اجباری اعتیاد بود/ دیوار مراکز ترک اعتیاد را بردارید
اقلیما خاطرنشان کرد: ما سمینار برگزار می‌کنیم، کلینیک‌های ترک اعتیاد را برای دریافت پول و سودجویی باز می‌کنیم و مواد مخدر تحویل دکتر می‌دهیم تا به بیمار درگیر اعتیاد بدهد. مانند این شربت‌هایی که بسیاری از افراد معتاد تحت عنوان شربت متادون مصرف می‌کنند. هیچ وقت کسی نخواسته است برای افراد معتاد اقدامی انجام دهد.
وی افزود: تنها گروهی که به طور جدی برای این افراد اقدامی انجام می‌دهند، گروه معتادان گمنام هستند. چون خودشان مشغول به حرفهای هستند، این افراد را آموزش داده و سرکار می‌برند. تا زمانی که این افراد در یک گروه قرار دارند، از روی هم خجالت کشیده و دیگر مواد مخدر مصرف نمی‌کنند اما اگر شخص آلوده به بیماری اعتیاد، بعد از درمان بخواهد تنها زندگی کند، احتمال بازگشت وی به اعتیاد ۹۰درصد است. به دلیل آنکه همان مشکلات سابق را پیش روی دارد و کسی اطمینانی به ایشان ندارد.
اقلیما گفت: آیا کسی آمادگی دارد به فرد معتادی که تازه از بند اعتیاد رهایی پیدا کرده کار بدهد؟ نمونه‌ای از این شیوه برخورد مشاهده شده است. شخصی که بعد از پاکسازی و گذشت دوران اعتیاد به دنبال شغل بود، کسی توجهی به وی نکرد و کاری را بهش ندادند. مشکل بزرگتری سد راه این افراد وجود دارد به اسم سوسابقه. اگر از این افراد، کسی به زندان برود، سابقه زندان برایش محسوب می‌شود. یک برگه سوسابقه تحویل می‌گیرد که هرکجا به دنبال کار برود کسی کاری را به او نمی‌دهد.
وی افزود: در کشور‌های خارجی این چنین نیست. کسی که به دلیل اعتیاد زندان برود، بعد از آزادی سوسابقه ندارد چون دوران حبس خود را کشیده است و مانند یک فرد عادی وارد جامعه می‌شود. اما در ایران کسی که زندان رفته باشد، تا پایان عمر، سوسابقه را دارد و محکوم بوده که خلافی انجام داده است.
این آسیب شناس اجتماعی در ادامه این گفت‌وگو اظهار کرد: اینکه گفته می‌شود چرا معتاد درمان نمی‌شود، باید گفت ما نخواسته‌ایم که یک فرد آلوده به اعتیاد را درمان کنیم. اگر می‌خواستیم کاری را انجام دهیم باید تلاش می‌کردیم تا در جامعه هیچ معتادی به وجود نیاید. زمانی که امروز بیکاری و فقر، تورم شدید را مشاهده می‌کنیم و خانواده مجبور به کار کردن در ۲ شیفت است، کودک در خیابان رها شده و این امکان را پیش می‌آورد که در همان خیابان درگیر مواد مخدر شده و به راه‌های خلاف کشیده می‌شود.
اقلیما گفت: همه می‌خواهیم صورت مسئله را پاک کنیم. امروز به مدارس می‌گویند که آموزش دهید. آموزش شکم کسی را سیر نمی‌کند. زمانی که شکم سیر باشد، خود فرد به دنبال خواندن مطالب می‌رود. اگر بخواهیم در زمینه پیشگیری از اعتیاد فعالیت کنیم، باید هزاران کار انجام دهیم. به دلیل آنکه اقدامات دیگر بسیار هزینه بر است به اقدامات دیگر روی می‌آوریم چراکه از کارهای دیگر پول به‌دست می‌آید و کسی هم پاسخگو نیست.
نمی‌توانید اعتیاد را خارج از فقر و تورم و طلاق بدانید و تمام مسائل به هم ارتباط دارند.
وی گفت: اگر نگاهی کنیم، بچه‌های قبل از انقلاب، جبهه رفتند و انقلاب کردند اما درحال‌حاضر با گذشت ۴۰ سال جوانان ۲۰ سال‌های را در جامعه مشاهده می‌کنیم که وضعیت مناسبی ندارند. خب چه اتفاقی افتاده است که جامعه به این سمت و سو کشیده شد؟ آموزش را ما داده‌ایم و محیط را ما فراهم کرده‌ایم. تربیت خانوادگی و آموزش نادرست در اجتماع، سبب شد تا شاهد چنین وضعیتی در جامعه باشیم.
پدر علم مددکاری ایران در ادامه گفت: فرزندان با وجود این شرایط و فشارهای حاکم بر کشور، برای آنکه از فشارها رها شوند میل و اشتیاق به چیزهای آرام‌کننده مانند مواد مخدر و مشروب پیدا می‌کنند. ممکن است در ادامه پیش گرفتن چنین مسیری به دزدی روی آورد. مسائل اجتماعی کاملا به یکدیگر ارتباط دارند. یک شخص اگر درگیر اعتیاد شد ممکن در مرحله بعد به سراغ خلاف‌های سنگین تری روی آورد. شما نمی‌توانید اعتیاد را خارج از فقر و تورم و طلاق بدانید و تمام مسائل به هم ارتباط دارند.
اقلیما خاطرنشان کرد: زمانی که در دنیا می‌خواهند بر روی مقوله اعتیاد اقدامی انجام دهند، خانواده مورد بررسی قرار می‌گیرد چرا که خانواده یکی از نقش‌های مهم و اساسی را در تربیت فرزند دارد. ما در ایران روی بحث ازدواج مشاهده می‌کنیم که فعالیت‌های بسیاری می‌شود اما خب بعد از ازدواج چه خواهد شد؟ آیا توان خرید یا اجاره منزل وجود دارد؟ اینکه فقط بگوییم ازدواج کنید چیز مناسبی نیست و برای شکل گیری ازدواج چه اقداماتی را برای جوانان انجام می‌دهیم؟
این آسیب شناس اجتماعی گفت: آخرین آماری که از سوی دولت مبنی بر آمار معتادان کشور مطرح شد، چیزی حدود ۲ میلیون معتاد در کشور است. اگر هر خانواده را ۴ نفری حساب کنیم، ۲ میلیون معتاد تبدیل به ۸ میلیون خواهد شد چرا که خانواده نیز نقش در اعتیاد دارند و از این اعتیاد آسیب می‌بیند.
اقلیما ادامه داد: ۸ میلیون کودک در کشور وجود دارد. اگر این افراد درخانواده‌ای باشند که پدر یا مادر درگیر اعتیاد است، ناخواسته از جامعه طرد خواهند شد. نگاه کوتاه به اعتیاد چیز اشتباهی است. آیا شخصی حاضر است با دختری ازدواج کند که پدر معتاد دارد؟ فرزندان افراد معتاد محکوم‌های دائمی هستند که به واسطه اعتیاد افراد خانواده از جامعه طرد شده و یک زندگی ساده را هم نخواهند داشت. زمانی که در یک شرکت بخواهند مشغول کار شوند، متوجه اعتیاد پدر خانواده می‌شوند، استخدام نمی‌کنند و به همین دلیل از جامعه طرد شده و ممکن است برای فرار از این طرد شدگی اجتماعی، آنها هم به مواد مخدر پناه بی‌آورند.
پدر علم مددکاری اجتماعی ایران در ارتباط با معتادان متجاهر اظهار کرد: این افراد، معتادان به خط آخر رسیده‌اند. زندگی در خیابان دارند و می‌توان گفت از همه جا رانده شده‌اند. زمانی که فرزند معتاد می‌شود، تحت حمایت خانواده قرار می‌گیرد تا بتواند این اعتیاد را ترک کند اما زمانی که مشاهده می‌کنند اقوام از اعتیاد فرزندشان با خبر شده و در راه اعتیاد تمام سرمایه خانواده را خرج کرده است، دیگر به منزل راهشان نمی‌دهند و در واقع از سوی خانواده طرد خواهند شد. این افراد همان معتادان متجاهر هستند که برای اعتیاد دست به هرکاری زده‌اند و برای درآمدزایی و تهیه مواد مخدر، اقدام به دزدی می‌کنند.
اقلیما ادامه داد: این افراد لوازم کوچک را سرقت کرده و به پایین‌ترین نرخ و اندازه پول مواد مخدر به سرقت می‌برند. صندوق‌های صدقات را خالی می‌کنند و اشیا فلزی را به سرقت می‌برند. دولت اگر یک فرد معتاد را دستگیر کند و به زندان ببرد، مجبور است ماهانه مبلغ ۱۰ تا ۱۲ میلیون را برای این افراد هزینه کند.
وی افزود: اینکه چرا یک فرد متجاهر می‌شود دلیل این است که هیچ اقدامی را در زمان قبل از اعتیاد برای او انجام نداده‌ایم. این افراد مجبور می‌شوند در خیابان‌ها زندگی کنند و هزاران بیماری را با خود به همراه دارند. آنقدر درگیر اعتیاد و بیماری می‌شوند که در گوشه خیابان، جان خود را از دست می‌دهند. در سایر کشورها برخورد با این اشخاص به گونه‌ای دیگر است. در داخل دادگاه ها، مددکاری فعال دارند که بررسی می‌کنند و شغل و جای خواب به این اشخاص داده می‌شود.
اقلیما ادامه داد: ما در ایران نمی‌توانیم این اقدامات را برای اشخاص انجام دهیم. فرد تحصیل کرده در کشور ما بیکار است و مجبور می‌شود به دنبال کار خلاف برود. بعضی افراد برای آنکه پول زیادی در آورند، کلاس‌های انگیزشی و پیشگیری از اعتیاد برگزار می‌کنند اما هیچ اقدام دیگری صورت نمی‌گیرد. ستاد مبارزه با مواد مخدر، تحقیق‌های بسیاری را در این زمینه و در گروه‌های سنی متفاوت انجام داده است. اما هیچ راه کاری ندارد و این نتیجه تحقیقات در گوشه و کناری قرار داده شده است.
این آسیب شناس اجتماعی در پایان گفت: مواد مخدر برای عده‌ای سود دارد و هیچ کس عاملان اصلی را دستگیر نمی‌کند. اون دسته از افرادی که در این راه به اصطلاح گردن کلفت به حساب می‌آیند، کسی سراغشان نمی‌رود و در همه جای دنیا این چنین است. کسانی که خورده پا هستند دستگیر می‌شوند تا نرخ برای گردن کلفت‌ها بالا رود. تا زمانی که زیرساخت‌ها درست نشود و همچنین علل و عوامل بررسی نشود نمی‌توان جلوی اعتیاد را گرفت. زمانی شخص آلوده شود، کار از کار می‌گذرد باید مدت‌ها وقت گذاشت و هزینه‌های بیشتری را درنظر گرفت.