رویداد۲۴ نازآفرین جمشیدی: همه بچه‌ها را دوست دارند و بسیاری از افرادی که با هم زندگی می‌کنند می‌خواهند فرزندی داشته باشند و از این کار لذت می‌برند، اما این موضوع به همین سادگی هم نیست.
به نظر می‌رسد افراد باید خود به بلوغ رفتاری و عاطفی و اجتماعی مناسب و خوبی رسیده باشند تا بتوانند مسئولیت فرد دیگری را که ناخواسته به این دنیا می‌آید برعهده بگیرند. به گزارش رویداد۲۴ امروز مانند گذشته نیست که بتوان هر کاری را بدون اندیشه و سبک و سنگین‌کردن و درنظرگرفتن هزار و یک مورد انجام داد آن هم کاری مانند بچه‌دارشدن.
بچه‌ها از هنگام زاده‌شدن تنها چشم و گوشی هستند که بیش‌از همه پدر و مادر خود و اعمال و رفتارشان را می‌بینند و از آنها تقلید می‌کنند و حال آن‌که اگر این پدر و مادر و اطرافیان نزدیک خود دچار انواع و اقسام گرفتاری‌های روانی و رفتاری و اجتماعی باشند مسلما نمی‌توان از فرزندشان هم چشم‌داشتی جز شبیه آنها بودن داشت.
یکی از مشکلاتی که بسیاری از خانواده‌های دارای فرزند با آنها روبه‌رو هستند لجبازی کودکان است. کودک لجباز به‌اندازه‌ای زندگی را برای پدر و مادر دشوار می‌کنند که گاه پدر و مادر به جایی می‌رسند که می‌خواهند هرکاری انجام دهند تا تنها از داد و فریاد و رفتار فرزندشان رها شوند درواقع آنها تسلیم خواست فرزند خود می‌شوند تا او ساکت شود.
هر کودکی که دوست دارد آزادی عمل داشته باشد، لجباز نیست. در این‌جا به چند ویژگی این‌گونه کودکان اشاره می‌کنیم:
– آنها تمایل زیادی دارند به اینکه مورد اعتنای دیگران قرار بگیرند و حرف‌های‌شان شنیده شود؛ بنابراین ممکن است اغلب به دنبال جلب توجه شما باشند.
– آنها می‌توانند به شدت مستقل باشند.
– آنها متعهد و مصر به انجام کاری هستند که دوست دارند.
– همه‌ی بچه‌ها کله‌شقی می‌کنند، اما کودکان لجباز بسیار بیش‌از دیگر بچه‌ها این ویژگی را از خود نشان می‌دهند.
– آنها دارای ویژگی‌های رهبری قدرتمندی هستند – درواقع می‌توانند رئیس باشند.
– آنها دوست دارند کار‌ها را با سرعت خوشان انجام دهند.
کنترل کردن کودکان کله‌شق ممکن است دشوار باشد، اما همه چیز هم در این مسیر بد نیست. پژوهش‌ها ثابت کرده‌اند کودکانی که قوانین را اغلب زیر پا می‌گذارند و از هنجار‌ها سرپیچی می‌کنند، در تحصیلات و رشته‌ی انتخابی‌شان عالی عمل می‌کنند و به موفقیت‌های زیادی دست می‌یابند. احتمال اینکه کودکان لجباز در مسیر‌های اشتباه دوستان‌شان را دنبال کنند بسیار پایین است
همان‌گونه‌که در ابتدا اشاره کردیم هیچ کودکی لجباز به دنیا نمی‌آید. پیش از هر کاری تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا رفتار آنها را می‌توان «لجاجت» نامید یا نه، حیاتی است. لجبازی در کودکان دلایل متفاوتی دارد و در بعضی سنین طبیعی بوده و نشانه رشد شخصیت کودک به شمار می‌رود. با این حال، وقتی نافرمانی‌های کودک زیاد می‌شود، والدین احساس کلافگی می‌کنند.
کنترل بیش‌ازحد والدین و زیر نظر گرفتن تمام رفتار‌های کودک می‌تواند موجب افزایش لجبازی در کودکان شود. گاهی اوقات، والدین به علت آگاهی نداشتن از شرایط با انجام رفتار‌های خشن و امر و نهی‌های بی‌مورد به فرزندشان باعث تشدید رفتار او و ایجاد اختلالات و مشکلات رفتاری آینده می‌شوند
بیشتر بخوانید: ویژگی‌های رفتاری شخصیت سالم
در واقع تعامل با به یک کودک لجباز، یک چالش روزانه برای والدین است. به‌گونه‌ای که اگر راهکار‌های برخورد با لجبازی کودکان را ندانید، هر مساله کوچکی در هر ثانیه می‌تواند تبدیل به مبارزه شود. این کار، نیاز به آگاهی، شکیبایی و درک فراوان والدین دارد. اگر کسی این دانش را نداشته باشد، می‌تواند کودک را بیشتر لوس کند.
در این نوشته می‌خواهیم تا بیشتر به چگونگی رفتار درست پدر و مادر با کودک لجباز بپردازیم پس در ادامه همراه ما باشید.
خواباندن کودک لجبازی که در تختش بند نمی‌شود راحت نیست؛ غذا دادن به کودک ناآرامی که قاشق و چنگالش را عمدا زمین می‌اندازد و اجازه نمی‌دهد غذا را دهانش بگذارید طاقت‌فرساست؛ متقاعد کردن کودک یک‌دنده‌ای که فقط جیغ می‌کشد و پا می‌کوبد تا مدرسه نرود صبر و حوصله خیلی زیادی می‌‌خواهد. این‌گونه لجبازی‌ها می‌تواند ریشه ژنتیکی داشته باشد، اما در بسیاری موارد این خودِ والدین هستند که با برخورد نادرست سبب لجباز بار آمدن کودک‌شان می‌شوند. در هر صورت اگر از سر‌وکله زدنِ بی‌نتیجه با کودک لجباز خود خسته و ناامید شده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم از این پس در برخورد با لجبازی فرزند دلبندتان به توصیه‌های زیر عمل کنید.
۱. به او فرصت شنیده شدن بدهید
برقراری ارتباط یک مسیر دوطرفه است. اگر می‌خواهید کودک لجباز شما به حرف‌تان گوش کند، اول از همه باید حرف او را بشنوید. کودکان لجباز اگر احساس کنند که قرار نیست حرف‌شان را بشنوید، ممکن است فورا حالت تدافعی به خود بگیرند. پس هروقت کودک‌تان روی انجام دادن یا ندادن کاری لجبازی کرد، به‌جای اینکه بلافاصله حکم صادر کنید و فرصت شنیده شدن را از او بگیرید، با نرمی و ملایمت به کودک خود نزدیک شوید و به یک گفتوگوی سالم دعوتش کنید تا او نیز بتواند علت مخالفتش را توضیح بدهد.
۲. با او ارتباط نزدیک برقرار کنید
هنگامی‌که کودک خود را به انجام کاری مجبور می‌کنید، خودتان سبب می‌شوید که نافرمانی کند و دقیقا به انجام همان کاری که نهی کرده‌اید ترغیب شود. این مقاومت کودک در واقع یک واکنش غریزی در پاسخ به اجبار است که البته محدود به رده‌ی سنی خاصی نیست و در بزرگ‌سالان نیز اتفاق می‌افتد.
برای اگر از وقت خواب کودک شش‌ساله‌تان گذشته است و او هنوز اصرار دارد که کارتون تماشا کند، نباید با اجبار به سمت تختخواب هدایتش کنید. در عوض کنارش بنشینید و خودتان را به کارتونی که تماشا می‌کند علاقه‌مند نشان بدهید تا با مشاهده‌ی ابراز هم‌دلی شما نرم شود و راحت‌تر به حرف‌تان گوش کند. کودکانی که با والدین یا پرستار خود ارتباط خوبی دارند، تمایل بیشتری به مشارکت و فرمان‌پذیری نشان می‌دهند. برای اینکه رابطهی خود را با کودک لجبازتان تقویت کنید، نخستین گام را همین امروز بردارید و با یک آغوش گرم شروع کنید.
۳. به او حق انتخاب بدهید
خیلی اوقات کودکان دوست ندارند به آنها امر و نهی شود. برای‌نمونه اگر به کودک لجباز چهارساله‌ی خود امر کنید که باید رأس ساعت ۹ شب در تخت‌خوابش باشد، تعجبی ندارد که با یک جیغ بلند به شما «نه» بگوید یا اگر به پسربچه‌ی یک‌دنده‌ی خود پافشاری کنید که فقط و فقط باید همان اسباب‌بازی انتخاب خودتان را بخرد، شک نکنید که روی اسباب‌بازی انتخاب خودش پافشاری خواهد کرد.
به‌جای اینکه به کودک لجباز خود امر کنید، به او حق انتخاب بدهید. برای‌نمونه بگویید: «خُب دیگه وقت خوابه. عزیزم دلت می‌خواد کدوم قصه رو برات بخونم؟» و سپس اسم چند قصه را نام ببرید. اگر کودک‌تان هنوز نافرمانی کرد و گفت: «من نمی‌خوام برم تو جام!»، آرامش خود را حفظ کنید و با جدیت بگویید: «اما این جزو انتخابایی که می‌تونی داشته باشی نیست.» و این جمله را هر چند بار که لازم شد تکرار کنید. با تکرارِ شما کودک‌تان ترغیب می‌شود که کوتاه بیاید.
تعداد انتخاب‌هایی که در هر مورد در نظر می‌گیرید، نباید خیلی کم یا زیاد باشد. اگر درِ کمد لباس را باز کنید و به کودک خود بگویید که یک دست لباس انتخاب کند، احتمالا انتخابِ فقط یک دست لباس از میان همه‌ی لباس‌هایی که دارد، برایش سخت و گیج‌کننده خواهد بود. در عوض می‌توانید خودتان دو یا سه دست لباس مناسب انتخاب کنید و سپس از کودک‌تان بپرسید که دوست دارد کدام‌شان را بپوشد.
۴. آرامش خود را حفظ کنید
اگر به لجبازی کودک خود با داد و بیداد پاسخ بدهید، گفتوگوی عادیِ بین شما و کودک‌تان در نهایت به جایی کشیده خواهد شد که از هر دو طرف‌تان فقط صدای جیغ شنیده می‌شود. داد و بیداد شما در واقع جرقه‌ای است برای شروع یک درگیری کلامی که فقط اوضاع را بدتر می‌کند. یادتان باشد که او کودک و ناپخته است و شما که بالغ و فهمیده هستید وظیفه دارید جریان گفت‌وگو را به سمتی هدایت کنید که به یک نتیجه‌ی معقول برسید. به کودک خود کمک کنید تا متوجه شود که باید دست از لجبازی بردارد و آنچه را شایسته است انجام بدهد.
مراقبه، ورزش و موسیقی از جمله مؤثرترین راهکار‌های تقویت آرامش به‌شمار می‌روند. به موسیقی‌های آرامش‌بخش گوش کنید و حتی اگر امکاناتش را دارید، خودتان ساز یاد بگیرید و در منزل قطعات آرامش‌بخش بنوازید تا کودک‌تان نیز بشنود و اعصابش آرام بگیرد. هر از گاهی نیز به آهنگ مورد علاقه‌ی او گریز بزنید تا دلش را به‌دست بیاورید
۵. با او همکاری کنید
کودکان لجباز در مورد اینکه چگونه با آنها رفتار می‌شود، روحیه‌ی بسیار حساسی دارند. پس در صحبت با این قبیل کودکان نسبت به لحن، زبان بدن و کلماتی که استفاده می‌کنید محتاط باشید. اگر رفتار شما باعث آزار کودک لجبازتان شود، حالت تدافعی به خود خواهد گرفت و ممکن است سرکشی و حاضرجوابی کند و رفتار‌های پرخاشگرانه ازخود نشان بدهد. آگاه باشید که نحوه‌ی رفتار شما تأثیر خیلی زیادی در طرز پاسخگویی کودک‌تان خواهد داشت. برای‌نمونه به جای «ازت میخوام که این‌کار رو انجام بدی.» از جملاتی مانند «بیا با هم‌دیگه این کار رو انجام بدیم.» یا «چطوره این کار رو امتحان کنیم.» استفاده کنید.
برای اینکه کودک‌تان به انجام کار خاصی ترغیب شود، بازی‌های سرگرم‌کننده ترتیب بدهید. مثلا اگر کودک لجبازتان اسباب‌بازی‌هایش را جمع‌وجور نمی‌کند، اول خودتان دست به کار شوید و سپس از او بخواهید که در امرِ مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها به‌عنوان دستیار ویژه همراهی‌تان کند. حتی می‌توانید برای اینکه بازیِ مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها جذاب‌تر شود، وقت بگیرید و بگویید هرکس که تا پایان زمان تعیین شده اسباب‌بازی‌های بیشتری جمع کرد برنده است. این ترفند‌های ساده معمولا جواب می‌دهند و هدف‌شان این است که با کودک خود رفیق شوید.
۶. به او احترام بگذارید
اگر انتظار دارید کودک‌تان به شما و تصمیمات‌تان احترام بگذارد، شما نیز باید به او احترام بگذارید. یادتان باشد که نمی‌توانید با تحمیل قدرت کودک خود را به حرف‌شنوی وادار کنید. چند راهکار ساده برای داشتن یک رابطهی توأم با احترام عبارتند از:
• به‌جای امر و نهی کردن به دنبال ایجاد زمینه‌های مشارکت و همیاری باشید؛
• اگر چند فرزند دارید باید بین قوانین تربیتی همه‌ی فرزندان‌تان یک ارتباط منطقی و نامتناقض وجود داشته باشد و نیز نباید در اِعمال این قوانین، فقط، چون برای خودتان راحت‌تر است سهل‌انگاری کنید؛
• هرگز افکار و احساسات کودک‌تان را نادیده نگیرید و با او ابراز هم‌دردی کنید؛
• بگذارید کودک‌تان کار‌هایی را که بدون کمک شما می‌تواند از پسِ انجام‌شان بربیاید خودش انجام بدهد و از اینکه گوشه‌ی کار را بگیرید تا از بار مسئولیتش کم شود بپرهیزید تا به این ترتیب به او نشان بدهید که مورد اعتماد شماست؛
• حرف و عمل‌تان باید یکی باشد.
۷. با او گفت‌وگو کنید
یکی از بهترین راه‌ها برای برقراری رابطه بهتر با دیگر انسان‌ها گفت‌وگوست. این در مورد کودک شما هم درست است
معمولا بچه‌ها اگر خواسته‌شان محقق نشود کج‌خلقی می‌کنند. اما اگر می‌خواهید کودک لجبازتان حرف‌شنوی داشته باشد، باید بدانید که علت مخالفتش چیست. برای شروع می‌توانید بپرسید: «چیزی باعثِ ناراحتیت شده؟» یا «چیزی می‌خوای؟» تا کودک‌تان به صحبت کردن ترغیب شود. با این رفتار به او نشان می‌دهید که برای خواسته‌هایش احترام قائل هستید. اما هدف مذاکره لزوما این نیست که در نهایت تسلیم خواسته‌های کودک خود شوید، بلکه قرار است نشان بدهید که نسبت به خواسته‌هایش بی‌اعتنا نیستید. مثلا اگر کودک‌تان حاضر نیست شب‌ها در ساعت مقرر بخوابد، به‌جای اجبار کردن بنشینید و با او در مورد ساعت خواب مذاکره کنید و نهایتا ساعتی را در نظر بگیرید که مورد رضایت هر دو طرف‌تان باشد.
۸. از زاویه‌ی دید او به ماجرا نگاه کنید
برای اینکه بتوانید علت رفتار لجبازانه‌ی کودک خود را درک کنید، از زاویه‌ی دید او به قضیه نگاه کنید. به عبارتی خودتان را به جای کودک‌تان بگذارید و تصور کنید چه چیزی باعث می‌شود که لجبازی نشان بدهید. هرچه کودک خود را کامل‌تر بشناسید، راحت‌تر می‌توانید رگ خوابش را به‌دست بیاورید. مثلا اگر کودک‌تان مایل به انجام تکالیفش نیست، شاید علتش این باشد که از حجم زیاد تکالیفش آشفته شده است و نمی‌تواند تمرکز کند. در چنین مواردی می‌توانید تکالیفش را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید تا بتواند هر بخش را در یک بازه‌ی زمانی کوتاه‌تر به انجام برساند و کلافه نشود. همچنین می‌توانید بین تکالیفش زنگ‌تفریح‌های چند دقیقه‌ای در نظر بگیرید تا فشار کمتری به او وارد شود.
۹. محیط منزل را به دور از تشنج نگه دارید
بچه‌ها از طریق تجربه و مشاهده‌ی اَعمال و رفتار اطرافیان‌شان یاد می‌گیرند. اگر آنها والدین خود را همیشه در حال جروبحث ببینند، هیچ عجیب نیست که این رفتار را تقلید کنند. اختلافات زناشویی باعث برهم خوردن آرامش منزل و ایجاد محیطی متشنج می‌شود که روی خلق وخو و رفتار کودکان تأثیر خواهد گذاشت. مطالعات نشان داده است اختلافات والدین می‌تواند به گوشه‌گیری اجتماعی یا حتی پرخاشگری کودکان منجر شود.
۱۰. رفتار مثبت او را تقویت کنید
گاهی اوقات والدین به‌قدری از لجبازی کودک خود به سُتوه می‌آیند که دیگر نمی‌دانند چگونه پرخاشگری او را کنترل کنند. اما اگر بدون فکر وارد عمل شوید، ممکن است ناخواسته رفتار غلطی از خودتان بروز بدهید که لجبازی او را تشدید کند. برای‌نمونه اگر کودک‌تان تقریبا به هرچیزی که می‌گویید جوابِ «نه» می‌دهد، باید از خودتان بپرسید که آیا شما نیز زیاد «نه» می‌گویید. اگر به این نتیجه رسیدید که خودتان نیز این کلمه‌ی منفی را زیاد تکرار می‌کنید، پس حواس‌تان باشد که در تقویت رفتار منفی او بی‌تأثیر نبوده‌اید.
سوزان اِستیفلمَن، مشاور ازدواج و خانواده، «بازی بله گفتن» را پیشنهاد می‌کند تا بتوانید پاسخ‌های منفی کودک لجباز خود را به پاسخ‌های مثبت تغییر بدهید. در این بازی سؤالاتی از کودک‌تان بپرسید که احتمالا به آنها پاسخ مثبت خواهد داد: «بستنی دوست داری مگه نه؟»، «دوست داری با اسباب‌بازی‌هات بازی کنی؟»، «دوست داری دایناسورت رو ببینی که داره توی وان حموم شنا می‌کنه؟» و امثال اینها. تقویت پاسخ مثبت باعث می‌شود که کودک‌تان احساس کند حرفش را می‌شنوید و درکش می‌کنید.