روایت فایننشال تایمز از بازار و صنعت خودروی ایران: اینجا همه چیز به سیاست خارجی گره خورده

رویداد۲۴ فایننشال تایمز نوشت: مقامات ایران اطمینان داشتند که صنعت خودروسازی کشور، سنگر مقاومت اقتصادی در برابر تحریم‌های گسترده‌ای خواهد بود که ایالات متحده پس از خروج از برجام بر این کشور تحمیل کرد.

در ادامه این مطلب آمده است:، اما امید‌ها به اینکه واردات از کشور‌هایی مانند چین، تاثیر تحریم‌های آمریکا را جبران کند، بدل به واقعیت نشد. سقوط آزاد ارزش ریال و کاهش درآمد‌های دولتی، موجب کمبود گسترده مواد وارداتی حیاتی و افزایش ناگهانی قیمت‌ها شده است. این وضعیت، ضربه سختی به صنعت وارد کرده و امید شهروندان برای خودرودار شدن را از بین برده است.

محمدرضا، کارگر ساختمانی که سال‌ها برای خرید پراید، ارزان‌ترین خودروی ایران، پس‌انداز می‌کرده است، گفت: «تا آخر عمرم حتی نمی‌توانم به آن فکر کنم. قبل از این دشوار بود، حالا دیگر غیرممکن است».

صنایع خودروسازی ایران بزرگ‌ترین بخش غیر نفت و گازی صنعت این کشور است و از خوش‌بینی‌های پسابرجامی بهره‌مند شد، چرا که شرکت‌های خودروسازی خارجی، به‌ویژه شرکت‌های فرانسوی، شروع به بررسی بازار ایران کردند. اما تحریم‌هایی که پس از خروج ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ بر ایران اعمال شد، با ویران کردن اقتصاد و به‌ویژه صنعت خودروسازی این کشور، این امید‌ها را بر باد داد. صنعت خودروسازی ایران، ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را شامل می‌شود و قریب به ۵۰۰ هزار نیروی کار را در استخدام خود دارد.


شرکت‌های فرانسوی که پس از برجام وارد بازار ایران شده بودند، با خروج امریکا از برجام، شروع به خروج کردند. شرکت پژو قرارداد‌های تولیدی به ارزش ۷۰۰ میلیون یورو را لغو کرد و رنو نیز برنامه افزایش تولید به ۳۵۰ هزار خودرو در سال را کنار گذاشت.

این صنعت در ابتدا به دنبال پر کردن خلاء به وجود آمده با تولید داخلی و واردات از چین بود. به گفته یکی از مدیران این صنعت، ایران همچنان به تولید برخی از مدل‌های پژو با وارد کردن نیمی از قطعات از بازار چین، ادامه می‌دهد.

با این حال، خودروسازان هنوز نتوانسته اند با هزینه معقول تقاضا‌ها را تامین کنند. تولید خودرو در ایران در سال ۲۰۱۷ و پیش از خروج ترامپ از برجام به یک و نیم میلیون دستگاه در سال رسید که یکی از بالاترین سطوح تا کنون بوده است، اما از آن زمان این تعداد به زیر ۱ میلیون دستگاه در سال کاهش یافت.

بیشتر بخوانید: دعوا بر سر قیمت‌گذاری خودرو دعوای صوری برای منافع پشت پرده است/ اگر زورمان به مافیا برسد، رویه را تغییر می‌دهیم

ارزان‌ترین مدل پژو ۲۰۶ صفر داخلی که در یکی از نمایشگاه‌های خودروی تهران در ماه جاری به فروش می‌رسد، ۵۲۰ میلیون تومان (۱۰۸۰۰ دلار) قیمت دارد که از نظر ریالی حدود ۱۵ برابر بیشتر از ماه می ۲۰۱۸، یعنی زمانی که تحریم‌ها اعمال شد، و ۵/۵ برابر بیشتر از میانگین دستمزد سالانه کارگران در ایران است.

تهران در تلاش برای کاهش قیمت ها، در ممنوعیت واردات خودرو تجدیدنظر کرده و اخیراً اجازه ورود تعداد محدودی خودروی جدید از چین را داده است و در حال بررسی اجازه واردات خودرو‌های دست دوم است.

صنعت دفاعی ایران نیز برای تولید برخی از قطعات مانند ایربگ و سنسور‌ها و قطعات الکترونیکی وارد عمل شد و در سال گذشته شمسی، تولید را به یک میلیون و دویست هزار دستگاه رساند. قیمت‌ها نیز طی دو ماه گذشته با افزایش عرضه متعاقباً اندکی کاهش یافته است.

اما به دلیل کمبود‌هایی که در بازار ایران وجود دارد حتی کسانی که پول کافی دارند فقط می‌توانند مدل‌های قدیمی‌تر خودرو‌های تولیدی برند‌های محبوب جهانی را بخرند، البته این خودرو‌ها نیز با قیمت‌های نجومی عرضه می‌شوند.

یکی از نمایشگاه‌های خودروی تهران، یک مرسدس بنز E ۲۰۰ کارنکرده تولید ۲۰۱۷ را به قیمت ۱۷ میلیارد تومان می‌فروشد که حدود شش برابر قیمت مدل ۲۰۲۳ در بازار‌های غربی است.

حتی خودرو‌های خارجی کارکرده نیز قیمت‌های بالاتری دارند. یکی از دیپلمات‌های غربی در تهران گفت: «شاید ایران تنها کشوری در جهان باشد که در آن خودرو می‌خرید، در طی سال‌ها آن را ۱۰۰ هزار کیلومتر می‌رانید و سپس آن را به دو، سه یا حتی چهار برابر قیمت اصلی می‌فروشید.»

به گفته تحلیلگران، برخی از ایرانیان خرید خودرویی که حداقل بتواند ارزش خود را حفظ کند را راهی برای محافظت از پس انداز خود در برابر تورمی می‌دانند که در حال حاضر ۴۹ درصد است. ریال ایران در سال گذشته بیش از یک سوم ارزش خود را از دست داده است.

بسیاری از مردم پس انداز خود را در حساب‌های بانکی ویژه‌ای که دولت برای حمایت از صنایع داخلی از جمله بخش خودرو ایجاد کرده است، قرار داده اند. سپرده گذاران قصد خود را برای خرید یک خودرو ثبت می‌کنند و سپس بین ثبت نام کنندگان، قرعه کشی می‌شوند و برندگان می‌توانند خودرو مورد نظر را خریداری کنند.

مشخص نیست که مشتریان عموما چه مدت منتظر می‌مانند تا بتوانند از یک تولیدکننده داخلی مانند ایرانخودرو یا سایپا، خودرو بخرند. این شرکت‌ها از ارائه جزئیات در مورد تولید خود یا اظهار نظر در مورد مشکلات تولید، خودداری کردند.

تحلیلگران معتقدند بحران در صنایع کلیدی مانند بخش خودرو می‌تواند تهران را متمایل به این کند که حداقل به دنبال یک توافق موقت هسته‌ای جدید با آمریکا باشد تا از فشار اقتصادی بکاهد.

سعید لیلاز، تحلیلگر حوزه اقتصاد سیاسی ایران، چنین توافقی را رد نکرد، اما گفت انزوای سیاسی کشور همچنان یک مشکل بزرگ برای صنعت خودرو خواهد بود.

او گفت: «چگونه یک خودروساز ایرانی می‌تواند سود ببرد و خدمات پس از فروش ارائه دهد در حالی که کشور دائماً با کشور‌های دیگر درگیر است.» لیلاز افزود: «سیاست بر اقتصاد سایه انداخته است. صنعت خودرو تنها در صورتی می‌تواند پیشرفت کند که بتواند تولید را فراتر از بازار ایران افزایش دهد و این به تغییر نگرش در سیاست خارجی نیاز دارد.»