رویداد۲۴ پروانه بندپی: میزان بارش ها کشور در سال جاری هر چند به نسبت بهتر از سال های گذشته به نظر می رسید اما هنوز کمبود منابع زیرزمینی جبران نشده است. بنابراین لزوم صرفه جویی در مصرف آب در همه بخش ها بسیار مهم و اساسی است. کارشناسان می گویند بارشها در تابستان آنچنان زیاد نخواهد بود اما در پاییز سال جاری بارش های قابل قبول و نرمالی پیش بینی می شود.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور درباره وضعیت بارش‌های بهاری در سال جاری به همشهری‌آنلاین توضیح می‌دهد: از اول بهار امسال تاکنون (تا صبح ۱۰ خرداد) ۴۷ میلیمتر بارندگی در کشور دریافت شده است. مجموع بارشها به صورت نرمال یعنی میانگین بلندمدت در ۳۰ سال گذشته، ۶۲ میلیمتر بوده است و این یعنی بارندگی‌ها ۱۵ میلیمتر کمتر شده است. اگر ۱۵ را تقسیم بر ۶۲ کنیم، می‌شود ۲۴ درصد؛ یعنی بارش‌های دریافتی در کشورمان طی بهار سال جاری ۲۴ درصد از میانگین بلندمدت یا نرمال پایین‌تر بوده است. به عبارت روشن‌تر، بارندگی‌ها در کشور یک‌چهارم شده است. بنابراین ما امسال بهار نسبتا خشکی داشتیم. البته این می‌تواند در هر استانی متفاوت باشد اما من میانگین کشوری را اعلام کردم.
دکتر وظیفه درباره میزان بارندگی در بهار سال گذشته هم توضیح می‌دهد: وضعیت بارشها در بهار سال گذشته (۱۴۰۱) هم خراب بود. چون کم‌بارشی داشتیم. بهار پارسال به خصوص فروردین بارشها در کشور خیلی بد بود. همان‌طور که فروردین امسال بد بود. اردیبهشت پارسال شرایط بارندگی خیلی مناسب‌تر بود. به طوری که بخشی از کم‌بارشی‌های فروردین را هم جبران کرد. ولی هر سال در فروردین‌ماه میزان بارشها قابل ملاحظه است. یعنی میزان بارشها در فروردین تقریبا ۲ برابر اردیبهشت و بارش‌های اردیبهشت هم ۲ برابر خرداد است. کلا فروردین‌ها در کشور ما، پربارش‌ترین ماه سال است.
این کارشناس می‌گوید: خرداد امسال به ظاهر ماه پربارشی بود اما این طور نیست. چون خرداد جزو ماه‌های بارش‌دار کشور ما نیست. کل بارشها در خرداد امسال ۶.۲ میلیمتر بوده و میانگین بلندمدت خرداد ۵ میلیمتر است. یعنی تنها یک میلیمتر در متوسط کشور بیشتر شده است.
به گفته دکتر وظیفه، خرداد، ماه بارندگی مهمی در کشور نیست. چون اولا که تنها یک میلیمتر در این ماه بارش بیشتری دریافت کردیم که عدد بزرگی نیست که کم‌بارشیِ کل سال را تقلیل بدهد. دوم این که در خردادماه، فقط بخش‌های شمالی کشور به صورت ملموس بارندگی دارند و بخش‌های جنوبی کشور فاقد بارندگی هستند. مگر بخشی از دامنه‌های زاگرس، جنوب کرمان، بخش‌هایی از استان فارس، به اضافه بخش‌های جنوبی استان سیستان و بلوچستان. بقیه نقاط کشور مثل خوزستان و ایلام و حتی کرمانشاه در خرداد بارندگی قابل ملاحظه‌ای ندارند.
این مسئول با بیان این که تابستان امسال گرم‌تر از سال‌های قبل است، می‌گوید: دمای هوا از اول سال آبی جاری (مهرماه) تاکنون حدود یک درجه بیشتر از حد نرمال بوده است. زمستان پارسال تقریبا شرایط نرمال بود، پاییز به شدت گرم بود، بهار امسال ۱.۵ درجه گرم‌تر بوده و سرجمع از اول سال آبی جاری تا الان یک درجه متوسط کشور بیش از نرم بوده است.
به گفته دکتر وظیفه، تابستان گرم‌تر فقط مختص ایران نیست و طبق گزارش سازمان جهانی هواشناسی، انتظار می‌رود گرم‌ترین سال‌هایی که زمین تاکنون به خود دیده، طی ۴ تا ۵ سال آینده رخ دهد. این موضوع از همین امسال شروع شده و گرمای بی‌سابقه‌ای را در جنوب شرق آسیا، هند، پاکستان، بنگلادش و کامبوج شاهدیم.
این کارشناس می‌گوید: طی ۳ – ۴ سال آینده که انتظار می‌رود شرایط ال‌نینو (El Nino) در زمین حاکم شود، دمای متوسط کره زمین از دمای نرمال گرم‌تر یا بالاتر شود. ضمن این که بالاترین دمای رکوردیِ مشاهده‌شده زمین در شرایط سوپر ال‌نینو یا ال‌نینوی بسیار قوی در سال ۲۰۱۶ مشاهده شد که انتظار می‌رود و احتمالش هست که طی ۴ تا ۵ سال آینده این رکورد شکسته شود. ال‌نینو، یک رویداد اقلیمی - گرمایشیِ بزرگ است که بر اثر تغییراتی در اقیانوس آرام ایجاد می‌شود و منجر به ناهنجاری‌های بزرگِ آب و هوایی مثل سیلاب‌های ناگهانی در بسیاری از نقاط جهان می‌شود.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور به کاهش میزان بارندگی در کشور در سال آبی جاری اشاره می‌کند و می‌گوید: در کل سال آبی جاری یعنی از اول مهرماه ۱۴۰۱ تا الان به طور متوسط ۱۷۹ میلیمتر بارندگی در کشور دریافت شده که مقدار نرمال ۲۲۳ میلیمتر است. یعنی ما در سال آبی جاری ۲۰ درصد پایین‌تر از حد نرمال، بارندگی داشته‌ایم و یک‌پنجم بارشها را در این بازه دریافت نکرده‌ایم.
دکتر وظیفه با بیان این که عدد گفته‌شده، میانگین کشوری است، ادامه می‌دهد: در برخی از استان‌ها این کم‌بارشی یا مقدار منفی بارش خیلی قابل ملاحظه است. مثلا استان خراسان رضوی منفی ۵۳ درصد بارش داشته است. این در حالی است که میانگین کشوری منفی ۲۰ درصد است. یعنی در خراسان رضوی بیشتر از نصف بارشی که باید می‌بارید، نباریده است.
او درباره وضعیت بارشها در استان تهران می‌گوید: میزان بارندگی در استان تهران هم سال آبی جاری منفی ۴۴ درصد است. یعنی این استان تقریبا نصف بارش‌های همیشگیِ خود را دریافت کرده است. استانی که سالانه ۲۸۰ میلیمتر بارندگی دریافت می‌کند، الان تنها ۱۵۷ میلیمتر بارش دریافت کرده است! استان تهران تا این موقع از سال باید ۲۵۸ میلیمتر می‌گرفت و این یعنی ۱۰۱ میلیمتر از مقدار نرمالش کمتر دریافت کرده است که می‌شود دقیقا ۳۹ درصد. یک هفته پیش حدود منفی ۴۴ درصد بود که این هفته حدود ۵ درصد رشد کرده که دلیلش بارش‌های چند روز گذشته است. پارسال هم تهران همین شرایط را داشت و در چنین روزی ۱۵۲ میلیمتر بارش دریافت کرد. امسال تنها ۵ میلیمتر بهتر از پارسال است.
به گفته رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، بارندگی در استان‌های مرکزی ایران مثل مرکزی، همدان، قم، و همچنین تهران، سمنان، خراسان رضوی، قزوین، آذربایجان شرقی، بخش‌های شمالی آذربایجان غربی، اردبیل، خراسان شمالی، هر ۳ استان ساحلی ما یعنی گیلان و مازندران و گلستان زیر نُرم است. مثلا میزان بارندگی در مازندران ۲۶ درصد منفی است، در گلستان ۲۹ درصد کمتر از نرم است، در قزوین ۴۹ درصد زیر نرم است، در گیلان ۲۵ درصد منفی است.
دکتر وظیفه می‌گوید: بین ۲۴ – ۲۵ تا ۵۳ درصد، میزان بارندگی‌ها منفی است که بدترینش مربوط به خراسان رضوی است. تهران هم وضعیت بسیار نامناسبی دارد و همان‌طور که گفتم، میزان بارش‌هایش منفی ۳۹ درصد است و این یعنی کم‌بارشی بسیار شدیدی دارد.
این کارشناس‌مسئول در خصوص بارشها در نیمه شرقی کشور هم توضیح می‌دهد: در نیمه شرقی کشور هم که سیستان و بلوچستان است، الان ۴۷ درصد بارش منفی دارد. البته سیستان خیلی بارندگی ندارد و در طول سال کلا ۱۰۰ میلیمتر بارش دارد. میانگین بارش سالانه این استان ۱۰۱ میلیمتر است. امسال درمجموع ۴۷ میلیمتر بارش دریافت کرده، در حالی که تا الان باید ۸۸ میلیمتر بارش دریافت می‌کرد و این یعنی ۴۱ میلی نسبت به نرمال عقب‌تر است.
به گفته وظیفه، پارسال هم میزان بارندگی در این استان تقریبا همین میزان بود و فقط یک میلیمتر با امسال فرق داشت. پارسال تا این موقع ۴۶ میلیمتر بارندگی داشت. از سوی دیگر چاه‌های این استان در حال خشکیدن است، تالاب هامون خشک شده و طالبان هم حقابه این تالاب را نمی‌دهد.
بیشتر بخوانید: سازمان هواشناسی: سرعت روند افزایش دما در ایران دو برابر میانگین جهانی است
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور درباره استان‌هایی که بارندگی نرمالی داشته‌اند، می‌گوید: به طور کلی در بخش‌هایی از کشور شامل استان‌های بوشهر، غرب فارس، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، چهارمحال‌وبختیاری، لرستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان تا جنوب آذربایجان غربی که درمجموع جزو حوزه غرب و جنوب غرب کشور محسوب می‌شوند، بارندگی نرمال و در بعضی از آنها اندکی بالاتر از حد نرمال است و وضعیت مطلوبی از این نظر دارند.
دکتر وظیفه با بیان این که استان‌های یزد و اصفهان هم که در فلات مرکزی واقع شده‌اند، وضعیت نسبتا خوبی از نظر میزان بارشها دارند، ادامه می‌دهد: بقیه نقاط کشور از ۲۰ تا ۵۳ درصد بارندگی منفی دارند و این بارش منفی چون سومین سال متوالی است که تداوم دارد، اثراتش را امسال شدیدتر از سال‌های قبل می‌بینیم. مثلا در خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، کرمان و استان تهران وضعیت بارندگی نسبت به سال‌های قبل بدتر است و تخریب شده است. حتی دسترسی به آب آشامیدنی در کلانشهرها دارد تبدیل به مساله‌ای جدی می‌شود.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور در پاسخ به این سوال که چرا کم‌آبی در کشور ما جدی گرفته نمی‌شود، می‌گوید: جدی گرفتن این مساله نیازمند برنامه‌ریزی است؛ مثلا حتما در برنامه‌ها باید تجدیدنظر صورت بگیرد، در جانمایی جمعیت حتما باید تجدیدنظر جدی شود، در ساخت و سازها و شهرک‌سازی‌ها حتما باید تجدید نظر شود، آمایش سرزمین حتما باید جدی تلقی شود، سرریز یا افزایش جمعیت باید منتهی شود به شهرک‌های جدیدی که مطابق آمایش سرزمین دارند ساخته می‌شوند.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور در ادامه گفتگو و در پاسخ به این سوال که آیا پیش‌بینی سال گذشته ناسا درباره غیر قابل سکونت شدن ایران تا ۳۰ سال آینده به دلیل افزایش دما و تغییر اقلیم صحت دارد، می‌گوید: این خبر شایعه بوده و اصالت ندارد و قابل اعتنا نیست. ناسا اصلا چنین پیش‌بینی‌ای در مورد ایران انجام نداده است. ولی یک واقعیت وجود دارد و آن این است که خاورمیانه، یکی از مناطقی است که سرعت تخریبش بالاتر از دیگر مناطق جهان است و سرعت نابودی جنگل‌ها، سرعت بیابان‌زایی، سرعت افزایش دما در این منطقه نسبت به متوسط جهانی بالاتر است. این مساله فقط هم مختص ایران نیست و کل منطقه، این مشکل را دارد.
دکتر وظیفه اضافه می‌کند: همچنین ایران کشوری است که دنبال حداکثر بهره‌برداری از زمین‌های کشاورزی است و به همین دلیل داریم آب‌های زیرزمینی را با سرعت اعجاب‌آوری مصرف می‌کنیم و کشور هر سال دارد خشک و خشک‌تر می‌شود. چون سطح آب‌های زیرزمینی در حال پایین‌تر رفتن است و فرونشست زمین به عنوان یک معضل بزرگ و جدی در کشور دارد خود را نشان می‌دهد. به طوری که دشت‌های جنوب تهران، مناطقی مثل اصفهان و خود شهر اصفهان، جنوب کرمان، مناطقی از استان همدان و خراسان رضوی دشت‌هایی هستند که از ۱۰ تا ۳۵ سانتیمتر در سال فرونشست دارند و ارتفاع‌شان هر سال دارد پایین‌تر می‌رود. چون آب‌های زیرزمینی کشیده می‌شود و خاک فرو می‌رود و آبخوان‌ها از بین می‌روند.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور می‌گوید: بعضی از ابنیه مسکونی و تاریخی اصفهان براثر فرونشست زمین، ترک‌های ملموس و قابل مشاهده‌ای برداشته‌اند و ساختمان‌هایی هم که زیربنای محکمی هم نداشته باشند، در معرض خطر هستند.