رویداد۲۴ پروانه بندپی: ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papiloma Virus) یا همان HPV، عامل یکی از شایع‌ترین عفونت‌های قابل انتقال از راه تماس جنسی است. اکثر افراد آلوده به ویروس HPV از بیماری خود اطلاع ندارند. چون مشکل خاصی از نظر سلامتی برایشان به وجود نمی‌آید یا علائمی ندارند که توجه‌شان را جلب کند، اما در تعدادی از افراد، علائم به صورت زگیل‌های پوستی (روی بازو، سینه، دست‌ها و پاها)، زگیل‌های تناسلی و تبخال‌های تناسلی ایجاد می‌شودد.
اهمیت این ویروس در این است که آلودگی به آن با افزایش ریسک خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم در زنان و سرطان‌هایی مقل دهان و گلو و مقعد در مردان همراه است. تقریبا ۹۹ درصد از موارد سرطان دهانه رحم با ویروس HPV ارتباط دارد.
ویروس‌های HPV گونه‌های مختلفی دارند و هر گونه با یک شماره مشخص می شود. این گروه به این دلیل Human Papilloma Virus خوانده می‌شود که باعث ایجاد پاپیلوما (زگیل) می‌شود که توموری غیرسرطانی است اما بعضی از انواع HPV باعث ایجاد سرطان در بخش‌هایی مانند دهانه رحم، واژن و ناحیه بیرونی واژن، اندام تناسلی مردانه، مقعد و بخش‌هایی از دهان و گلو می‌شوند.
در بیشتر افراد، خود سیستم ایمنی به ویروس حمله می‌کند و آن را (معمولا طی ۲ سال) از بین می‌برد. این موضوع در مورد هر دو گونه پرخطر و کم‌خطر رخ می‌دهد، اما گاهی عفونت در حدی است که بدن قادر به نابود کردن آن نیست.
همشهری‌آنلاین درباره جزئیات راه‌های انتقال HPV، انواع بیماری‌ها و سرطان‌هایی که این ویروس عامل آن است، راه‌های درمان این ویروس و واکسن HPV با دکتر مهران قهرمانی، متخصص پاتولوژی (آسیب‌شناسی) و دبیر انجمن پاتولوژی ایران گفتگو کرده است که می‌خوانید.
ویروس HPV دقیقا چیست و چقدر خطرناک است و چطور فرد را آلوده می‌کند؟
ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papiloma Virus) یا همان HPV، عامل یکی از شایع‌ترین عفونت‌های قابل انتقال از راه تماس جنسی است. روش انتقال ویروس HPV از طریق تماس پوستی و شایع‌ترین راه انتقال آن، رابطه جنسی حساب‌نشده و کنترل‌نشده است.
ویروس HPV چند نوع دارد و موجب بروز چه بیماری‌هایی می‌شود؟
HPV یکی از ویروس‌هایی است که اوایل قرن بیستم شناسایی شد. از آن تاریخ تا الان ۲۱۱ تیپ و نوع از این ویروس شناسایی شده که بیشتر از ۱۰۰ نوع آن می‌تواند در انسان آلودگی و بیماری ایجاد کند و بیش از ۴۰ نوع آن می‌تواند منجر به ایجاد زگیل در ناحیه تناسلی فرد شود. تمام انواع ویروس HPV منجر به بروز زگیل تناسلی نمی‌شوند ولی بیش از ۴۰ نوع آن می‌توانند منجر به بروز زگیل‌های تناسلی شوند. ویروس‌های HPV بر اساس قدرت سرطان‌زایی در دو گروه کم‌خطر (low Risk HPV) و پرخطر (High Risk HPV)دسته‌بندی می‌شوند.
آیا صحت دارد که این ویروس از طریق آب استخر هم قابل انتقال است؟
این ویروس تا الان جزو بیماری‌های مقاربتی حساب می‌شود و جزو بیماری‌هایی محسوب نمی‌شود که بتوان گفت علت دیگری برای ابتلا به آن وجود دارد. آلودگی به HPV از طریق آب استخر و وان آب و ... از نظر علمی مورد تایید و ثابت‌شده نیست. درواقع HPV یک بیماری مقاربتی است و در بعضی از کشورها شایع‌ترین بیماری مقاربتی محسوب می‌شود.
آیا آمار ابتلا به ویروس HPV در ایران بالا رفته است؟ چه دلایلی دارد؟
آمار دقیق و درست ابتلا را مراکزی که روی جمعیت کل کشور تحقیق می‌کنند، می‌توانند ارائه دهند. اما بررسی‌های میدانی و ارتباط روزانه ما با بیماران نشان می‌دهد که ابتلا به ویروس HPV در کشور ما طی ۱۰ سال اخیر بیشتر شده و تعداد جواب‌های مثبت در مراکز پاتولوژی افزایش یافته است. دلیلش هم این است که روابطی که حساب‌شده، قاعده‌مند و کنترل‌شده نباشد، احتمال آلودگی به این ویروس را بالا می‌برد. افرادی هم که مستعد ابتلا هستند مثل سیگاری‌ها و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، زودتر درگیر می‌شوند.
بیشتربخوانید: علت شیوع ویروسِ مخصوص پاییز و زمستان در فصل بهار/ کدام کودکان باید واکسن بزنند؟
ویروس HPV به چه سرطان‌هایی منجر می‌شود؟ آیا سرطان‌های مشترک بین زنان و مردان هم داریم؟
سرطان‌هایی که ویروس HPV می‌تواند در زنان ایجاد کند، سرطان دهانه رحم یا سرویکس و سرطان دهانه واژن است. برای آقایان هم این ویروس می‌تواند عامل سرطان پروستات باشد. سرطان‌هایی هم هستند که بین زنان و مردان مشترکند؛ سرطان ناحیه مقعد، سرطان ناحیه حنجره، سرطان ناحیه دهان و گلو و سرطان‌هایی که در ناحیه پوست خارجی آلت تناسلی رخ می‌دهند. ویروس HPV می‌تواند هر دو جنس را درگیر کند اما در خانم‌ها چون گاهی نماد بیرونی ندارد و داخل جایی است که در نگاه مستقیم دیده نمی‌شود، متخصص زنان بعد از بررسی و مشاهده مستقیم یا با دستگاه کولپوسکوپ می‌تواند ویروس را تشخیص دهد، نمونه‌برداری کند و برای تایید نهایی برای آزمایشگاه بفرستد.
چه راه‌هایی برای تشخیص این ویروس یا سرطان ناشی از آن وجود دارد؟
متخصصان زنان بر اساس یک الگوریتم و یک سری پروتکل‌های جهانی، غربالگری بیماران خود را انجام می‌دهند. در این غربالگری‌ها و بررسی‌ها گاهی نیاز است که در کنار HPV، تست پاپ‌اسمیر یا نمونه‌برداری از دهانه رحم زنان هم انجام شود. اما هزینه انجام آزمایش HPV کمی بالا است و همین موضوع ممکن است مانع از انجام این تست توسط برخی افراد شود و همین می‌تواند فرد را از بررسی حال خود غافل کند و در نهایت منجر به ابتلا به سرطانی مثل سرطان دهانه رحم شود.
فقط زنان به زگیل تناسلی و تبخال تناسلی مبتلا می‌شوند یا مردها هم مبتلا می‌شوند؟
اولا باید توجه داشت که زگیل تناسلی با تبخال تناسلی فرق دارد و اینها دو گونه ویروس هستند. ویروس زگیل تناسلی همان HPV است و ویروس تبخال تناسلی HSV نام دارد. هر دوی این ویروس‌ها هم در خانم‌ها دیده می‌شود و هم آقایان را درگیر می‌کند اما تظاهرات‌شان متفاوت است. تظاهرات بیرونی زگیل تناسلی یا همان HPV به صورت یک ضایعه برجسته است که سطحی صاف یا زبر دارد و وقتی بزرگ می‌شود یا وقتی چند زگیل با هم اتصال پیدا می‌کنند، حالت گل‌کلمی پیدا می‌کنند. در آقایان به دلیل وجود چین‌های پوستی در ناحیه تناسلی، گاهی این ضایعه‌های کوچک لابلای چین‌های پوستی گم می‌شوند و در معاینه باید به دقت بررسی شوند. در خانم‌ها نیز هم بررسی ظاهری می‌شود و هم بررسی دهانه رحم و با معاینه صورت می‌گیرد تا ابتلا یا عدم ابتلا به ویروس مشخص شود.
تبخال تناسلی یا HSV ضایعاتش به صورت ضایعات مشابه تبخال دهانی ظاهر می‌شود. یعنی ضایعات تاول‌مانندِ آبدار همراه با درد که هم می‌تواند در ناحیه خارجی آلت تناسلی و هم در داخل دهانه رحم ایجاد شود. تبخال تناسلی درد شدیدی که دارد و نمای ظاهری آن که شبیه تاول کوچک آبدار است، وجه افتراق آن با زگیل تناسلی است.
زگیل و تبخال تناسلی قابل درمان هستند؟
ویروس HSV در پایانه‌های عصبی فرد جایگزین می‌شوند و دقیقا مثل تبخال معمولی که در ناحیه دهان و ... ایجاد می‌شود، هر زمان که بیمار دچار استرس، تب و مشکلات سیستم ایمنی می‌شود، این ضایعه ممکن است دوباره بروز کند و قابلیت انتقال هم دارد. ویروس HPV هم همین‌طور است. برای همین به کسانی که این بیماری‌ها را دارند، توصیه اکید می‌شود که سیستم ایمنی خود را تحت نظر یک متخصص تقویت کنند. چون تقویت سیستم ایمنی گاه باعث می‌شود که ویروس به صورت طبیعی از بین برود. خیلی از این ویروس‌ها توسط خود سیستم ایمنی بدن از بین می‌رود و بیمار خود به خود درمان می‌شود. HPV گونه‌های مختلفی دارد؛ گونه‌های کم‌خطر و گونه‌های پرخطر. در هر دو گونه خطراتی وجود دارد اما مثلا در ویروس نوع ۶ و نوع ۱۱ امکان این که به سرطان دهانه رحم تبدیل شود، کمتر است. در آقایان هم احتمال این که این دو نوع باعث بروز سرطان شوند، کمتر است ولی احتمال منفی نیست. در انواع دیگر مثل ویروس نوع ۱۶ و نوع ۱۸ احتمال بروز سرطان و پیشرفت به سمت سرطان بیشتر است. البته قطعی و صدردصدی نیست که بگوییم هرکس این دو نوع را دارد، حتما به سرطان هم مبتلا می‌شود. درنتیجه همیشه در مجامع بین‌المللی و کنگره‌ها صحبت از این است که پیشگیری بهتر از درمان است و توصیه روی تزریق واکسن، عادی‌سازی واکسن و کاهش قیمت این واکسن است.
ابتلا به ویروس HPV سن خاصی دارد؟
خیر. ممکن است در بالای ۵۰ یا ۶۰ سالگی هم فرد مبتلا شود اما با توجه به این که در سنین نوجوانی، روابط جنسی فعال‌تر بیشتر است، میزان ابتلا به این ویروس در این سنین بالاتر است. در کل دنیا بالای ۳۰۰ هزار زن براثر ابتلا به سرطان دهانه رحم فوت می‌شوند. طبق آمارهای جهانی، بیشتر از نیمی از افراد در طول زندگی حداقل یک بار با این ویروس تماس دارند؛ تماس پوستی یا تماس جنسی. البته سیگار و الکل هم استعداد ابتلا به HPV را بیشتر کند.
انتقال ویروس HPV از زنان به مردان بیشتر است یا از مردها به زن‌ها؟
در سرطان‌های دهان و حنجره و گلو تعداد مردان بیشتر است و ارتباط این سرطان‌ها با ویروس HPV بیشتر است.
اگر این ویروس به سرطان تبدیل نشود، احتمال مرگ فرد وجود دارد یا فقط سرطان‌ها کشنده هستند؟
فقط اگر فرد مبتلا به سرطان و آن هم سرطان پیشرفته باشد، می‌تواند منجر به فوت او شود ولی خود ویروس HPV به تنهایی نمی‌تواند کشنده باشد.