رویداد۲۴ پسته به‌عنوان یکی از محصولات کشاورزی مهم در ایران شناخته می‌شود؛ این محصول در آب‌وهوای خشک و کم‌آبی، بازدهی خوبی از خود نشان می‌دهد. بنابراین می‌توان احداث باغ پسته را به عنوان یک کشاورزی پربازده در نظر گرفت که دارای مزایا و چالش‌هایی است که در این مطلب به آن می‌پردازیم.
اقلیم ایران، مناسب برای کاشت پسته
ایران کشوری با اقلیم‌های گوناگون آب و هوایی است و بخش قابل توجهی از آن دارای آب و هوای خشک یا نیمه خشک است. میزان بارندگی در ایران، حدود یک سوم میزان بارندگی جهانی است. متوسط بارندگی ایران ۲۵۰ میلی‌متر است که حدود ۲۹ درصد متوسط بارندگی جهان (۸۶۰ میلی‌متر) و نزدیک به ۳۹ درصد متوسط بارندگی آسیا (۶۴۵ میلی‌متر) می‌باشد. علاوه بر کمبود میزان بارندگی سالانه کشور توزیع مکانی آن نیز ناهمگون است. ۵۰ درصد بارندگی در ۲۴ درصد مساحت کشور و ۵۰ درصد دیگر در ۷۶ درصد مساحت کشور صورت می‌گیرد. آب و هوای خشک و کم آبی در ایران، کشاورزی را با محدودیت‌های زیادی مواجه کرده است. در این میان پسته، به عنوان یک محصول کشاورزی که مقاومت خوبی در برابر گرما و کم‌آبی نشان می‌دهد، به عنوان یک کشت پربازده شناخته می‌شود. در این مطلب، به بررسی مزایای کشت و گسترش باغ پسته در ایران به علت آب و هوای عموماً خشک، می‌پردازیم. همچنین، پتانسیل رشد و توسعه کشت پسته در ایران را تحلیل می‌کنیم.
مزایای کاشت و احداث باغ پسته در ایران:
احداث باغ پسته در شرایط آب و هوای خشک ایران، برخی مزایای منحصربه‌فرد را به دنبال دارد.
در ادامه، به برخی از این مزایا اشاره می‌شود:
تطابق با شرایط آب و هوای خشک: پسته به‌عنوان یک درخت مقاوم در برابر خشکی شناخته می‌شود. آب و هوای خشک و کم آبی در ایران، باعث می‌شود که درختان پسته بهترین تطابق را با این شرایط داشته باشند و بتوانند به خوبی رشد کنند.
درخت پسته، گیاهی بومی مناطق گرمسیری است که گرما و نور خورشید بر افزایش کیفیت محصول آن تأثیر بسزایی دارد. مناطقی که دارای تابستان‌های گرم و زمستان‌های نسبتا سرد هستند، مکان مناسبی برای توسعه باغات پسته محصوب می‌شوند. استان‌های کرمان، سمنان، خراسان، مرکزی و قزوین با برخورداری از اقلیم اشاره شده، به استان‌های پسته‌خیز کشور تبدیل شده‌اند.
درخت پسته قادر به تحمل گرمای 45 درجه سانتی‌گراد در تابستان و سرمای 20- درجه سانتی‌گراد در زمستان است. این گیاه در کنار مقاومت به خشکی و کم‌آبی، نسبت به آب‌وهوای شرجی و رطوبت بالا حساس است.
گیاه پسته در کنار مقاومتی که در سرمای بدون یخبندان از خود نشان می‌دهد، در برابر سرمای دیررس بهاره حساس است. سرمای بهاره به گل‌های گیاه آسیب زده و میزان محصول آن را به شدت کاهش می‌دهد. نهال‌های پسته اوحدی، فندقی، کله‌قوچی، سفید و ممتاز، از گونه‌های رایج در پسته‌کاری در ایران هستند.
بازار فروش قوی: پسته، به‌عنوان یک محصول ارزشمند و بازارپسند، در داخل و خارج از کشور تقاضا بالایی دارد. این میوه‌ی ارزشمند که به عنوان طلای سبز هم شناخته می‌شود، عضوی جدا نشدنی از ظرف آجیل و خشکبار ایرانیان در ایام مختلف از جمله نوروز است. علاوه بر مغز پسته، پوست پسته هم خواص درمانی دارد. ایران با برتری در تولید پسته، به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان جهان شناخته می‌شود. آمریکا و ترکیه در کنار ایران، سهم مهمی از تولید پسته در جهان را به خود اختصاص داده‌اند. این محصول یکی از مهم‌ترین بخش صادرات غیرنفتی ایران محسوب می‌شود. کشورهای اروپایی، حوزه‌ی خلیج فارس، هند و روسیه، از مهم‌ترین مشتریان صادرات پسته‌ی ایرانی هستند.
توسعه‌ی امکانات آبیاری قطره‌ای: به دلیل کمبود آب در مناطق خشک، استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای در باغ پسته بسیار مناسب است. این سیستم آبیاری باعث صرفه‌جویی در مصرف آب می‌شود و همچنین کاهش احتمال بروز بیماری‌ها و عفونت‌های خاکی را فراهم می‌کند. با توجه به توسعه‌ی این روش در مناطق مختلف کشور، فرصت خوبی برای کشاورزان باغات پسته فراهم شده است تا با صرف هزینه‌ی اولیه برای آبیاری قطره‌ای، بازدهی باغات خود را در گذر زمان به طور چشم‌گیری افزایش دهند.
اشتغال‌زایی و توسعه مناطق روستایی: تاسیس باغ پسته منجر به ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی در مناطق روستایی می‌شود. کشاورزان و کارگران محلی می‌توانند از رشد این صنعت بهره‌برداری کنند و درآمد خود را افزایش دهند.
چالش‌های احداث باغ پسته برای کشاورزان و باغدارن:
در کنار مزایا احداث باغ پسته در ایران، برخی موانع و چالش‌ها نیز وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
مدیریت منابع آبی: یکی از مهم‌ترین موانع، مدیریت منابع آب و کنترل آبیاری صحیح است. به دلیل کمبود آب در مناطق خشک، استفاده بهینه از منابع آب و کاهش تبخیر و تبخیر-تعرقی از اولویت‌های مهم است. بخش زیادی از بارندگی کشور، پیش از آنکه به حوزه‌های آبخیز یا مورد استفاده برسد، تبخیر می‌شود. کمبود آب در مناطق خشک، حتی برای گیاه پسته هم، نیاز روزافزون به استفاده از سیستم‌های پیشرفته و روش‌های علمی برای مدیریت منابع آب و آبیاری باغات را پررنگ‌تر از گذشته کرده است.
مدیریت آفات و بیماری‌ها: بروز بیماری‌ها و آفات مختلف نیز می‌تواند به چالش‌های باغ پسته افزوده شود. باغات پسته هر ساله توسط آفاتی مثل پسیل و پروانه‌ی چوبخوار مورد حمله قرار می‌گیرند. استفاده از روش‌های علمی و کارشناسی برای مبارزه با آفات و بیماری‌ها، به گونه‌ای که منجر به استفاده‌ی بهینه از سموم شود، از اولویت بالایی برخوردار است.
سرمازدگی: سرمای دیررس بهاره، یکی از موارد مهم آسیب‌زننده به محصول پسته است. استفاده از روش‌های نوین پیش‌بینی آب‌وهوا، انتخاب مناطق مناسب احداث باغ و مدیریت دمای باغات، به کشاورزان در افزایش مقاومت نسبت به سرمازدگی کمک می‌کند.
نیازمندی‌های سطح کلان برای توسعه باغداری پسته در ایران:
تحقیق و توسعه: گسترش کشت پسته در ایران نیازمند تلاش‌های مستمر در زمینه تحقیق و توسعه است. متخصصان و کارشناسان کشاورزی به‌طور مداوم در حال کار بر روی بهبود ارقام پسته، افزایش عملکرد، تقویت مقاومت در برابر آفات و بیماری‌ها و توسعه انواع روش‌های آبیاری کارآمد برای مناطق خشک هستند. تکیه بر روش‌های علمی و پرهیز از اقدام بر پایه خرافات به افزایش بازدهی و محصول باغات پسته کمک می‌کند.
حمایت دولت: با توجه به اهمیت و سودآوری احداث باغ پسته در کشور، در زمینه‌های اشتغال‌زایی، صادرات و توسعه صنعت و کشاورزی، این مهم نیازمند ارائه کمک‌ها و حمایت‌های مالی، ارائه تخفیفات به کشاورزان، ایجاد بستر مناسب برای تولید و واردات کود، سم و ابزارآلات با کیفیت و اجرای سیاست‌ها برای تسهیل صادرات پسته به سایر کشورها از سوی دولت است. این تدابیر دولتی به کشاورزان و تولیدکنندگان پسته کمک می‌کند تا بهترین شرایط را برای توسعه باغات پسته فراهم کنند.
زیرساخت‌های مناسب: برای گسترش صنعت پسته در ایران، نیاز است تا زیرساخت‌های مناسبی در نظر گرفته شود. این مورد شامل توسعه سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، شبکه‌های آبیاری و زهکشی، سیستم‌های سمپاشی، کوددهی و گسترش کشاورزی هوشمند و امکانات لازم برای بسته‌بندی و صادرات پسته است. این زیرساخت‌ها به کشاورزان کمک می‌کنند تا بهره‌وری منابع آبی را افزایش دهند و محصولات پسته را با کیفیت بالا و با استانداردهای جهانی بسته‌بندی و صادر کنند.
توسعه بازارهای جدید: علاوه بر بازارهای صادراتی معمول مانند اروپا و آسیا، توسعه بازارهای جدید برای صادرات پسته نیز مورد توجه قرار گرفته است. این بازارها شامل کشورهایی مانند چین، هند، روسیه و برزیل است. تنوع بازارهای هدف، بازار رقابتی را گسترش می‌دهد و امکان صادرات بیشتر برای تولیدکنندگان پسته را فراهم می‌کند.