رویداد۲۴ لیلا فرهادی: نشریه آمریکایی نیویورک‌تایمز در گزارشی به قلم «ویویان ونگ» از تلاش چین برای بسیج جامعه جهت شناسایی دشمن پرده برداشته است. در این گزارش آمده «دانشگاه‌های چین از استادان می‌خواهند که دوره‌های حفاظت از اسرار دولتی را حتی در رشته‌هایی مانند دامپزشکی بگذرانند. یک مهدکودک در شهر شرقی تیان‌جین جلسه‌ای ترتیب داده تا به کارکنان آموزش دهد که چگونه قانون ضد جاسوسی چین را درک و استفاده کنند.»
وزارت امنیت دولتی چین، نهادی که پلیس مخفی و سرویس‌های اطلاعاتی کشور نظارت دارد، اولین حساب کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی را با افزایش مشارکت عمومی باز کرده است. اولین پست این وزارت خانه، فراخوانی برای «بسیج کل جامعه» علیه جاسوسی است. در این پست آمده است: «مشارکت توده‌ها باید عادی شود.»
حزب حاکم کمونیست چین در کمپینی که مرز بین هوشیاری و پارانویا را محو می‌کند، مردم عادی را برای محافظت در برابر تهدیدهای احتمالی علیه کشور استخدام می‌کند. اقتصاد این کشور نسبت به سال‌های اخیر به کندی رشد کرده است، اما به نظر می‌رسد «شی جین پینگ» رهبر اقتدارگرای چین، بیشتر بر امنیت ملی و جلوگیری از تهدیدها علیه کنترل حزب متمرکز است. شی در ماه می به کمیسیون امنیت ملی چین گفت: «ما باید برای بدترین و شدیدترین سناریو‌ها آماده باشیم.» او از مقامات خواست تا «نظارت‌ها را تقویت کنند» و برای نبرد واقعی آماده شوند.
پکن با برخی از بزرگترین چالش‌های خود از زمان به قدرت رسیدن شی در بیش از یک دهه پیش مواجه است. فراتر از مشکلات اقتصادی، روابط چین با غرب به طور فزاینده‌ای متشنج است. تغییرات غیرقابل توضیح در بالاترین رده‌های قدرت، از جمله برکناری ناگهانی وزیر خارجه چین و دو ژنرال بلندپایه در ماه ژوئیه، نشان می‌دهد که شی احساس خطر می‌کند.
در ماه جولای، چین قانون ضد جاسوسی خود را مورد بازنگری قرار داده است و به افرادی که گزارش جاسوسی بدهند، ده‌ها هزار دلار پاداش می‌دهد. ماه گذشته، مقامات چین از دستگیری حداقل چهار جاسوس، از جمله دو جلسوس C.I.A، خبر داده‌اند. برخی از موارد هم با تاخیر اعلام شده‌اند مانند یک زوج جاسوسی که در سال ۲۰۱۹ دستگیر شدند و خبر آن به تازگی منتشر شد.
مقامات پکن در اوایل سال جاری گفتند که یک شهروند آمریکایی را به اتهام جاسوسی به حبس ابد محکوم کرده‌اند و یک سردبیر بلندپایه روزنامه چینی را در حالی که با یک دیپلمات ژاپنی مشغول صرف غذا بود، دستگیر کردند.
مطالبی برای مطالعه بیشتر در این زمینه
مهمترین پرونده‌های جاسوسی ایران در تاریخ انقلاب
مروری بر مهمترین پرونده‌های جاسوسی در ایران/ از موسوی مجد تا سردار عسگری
«چن جیان» استاد تاریخ مدرن چین در دانشگاه نیویورک به نشریه نیویورک‌تایمز گفته «این فشار‌ها نشان‌دهنده چالش‌ها و بحران مشروعیت عمیقی است که رژیم با آن مواجه است.»
پروفسور چن می‌گوید که دعوت به اقدام توده‌ای بازتاب کمپین‌های گسترده‌ای بود که مائو تا حدی برای تحکیم قدرت خود به راه انداخت. برجسته‌ترین آن انقلاب فرهنگی بود؛ دوره‌ای ده ساله از هرج و مرج و خونریزی که رهبران چین از مردم می‌خواستند معلمان، همسایگان یا حتی خانواده‌های خود را به‌عنوان «ضد انقلابی» گزارش کنند.
پروفسور چن خاطرنشان کرده «اکنون جامعه چین مدرن‌تر شده و به راحتی وارد فرآیند‌های مشابه نمی‌شود.» با این حال چین دلایلی برای احتیاط دارد: ویلیام برنز رئیس سازمان سیا آمریکا اخیرا گفت که آمریکا در حال بازسازی شبکه جاسوسی خود در چین است.
چین در اتخاذ اقدامات احتیاطی فزاینده در مورد نفوذ خارجی تنها نیست. برخی معتقدند واشنگتن هم در حال تشدید وضعیت قرمز است. ایالات متحده و سایر کشورهای غربی نیز در تلاشند دسترسی به TikTok، اپلیکیشن متعلق به چین را به دلایل امنیتی محدود کنند.
اما رویکرد چین به دلیل مقیاس و فراگیر بودنش متمایز است. در قطار‌های پرسرعت، ویدیویی دائما به مسافران هشدار می‌دهد که از انتشار اطلاعات حساس در هنگام عکس‌برداری برای شبکه‌های اجتماعی محتاط باشند. در ادارات دولتی که کارکنان آن اسناد معمولی را ارسال می‌کنند، پوستر‌هایی نصب شده که به آنها یادآوری می‌کند که «خط دفاعی مردم را بسازید»
سایر اشکال آموزش ضد جاسوسی رسمی‌تر است. اداره ملی حفاظت از اسرار دولتی اپلیکیشنی را با یک دوره آنلاین در زمینه حفظ اسرار ایجاد کرده که بسیاری از دانشگاه‌ها و شرکت‌ها به کارکنان خود دستور داده اند که در این دوره شرکت کنند. درس اول با نقل قولی از مائو تسه تونگ در مورد اهمیت رازداری آغاز می‌شود و در ادامه هشدار می‌دهد که آیفون‌ها و دستگاه‌های اندرویدی محصولات خارجی هستند و ممکن است در برابر دستکاری آسیب‌پذیر باشند.
حتی گروه‌هایی که به نظر می‌رسد ارتباط چندانی با امنیت ملی ندارند نیز جذب این پروژه شده اند. یک بخش آموزش ورزش در دانشگاهی در استان شاندونگ و یک کالج دامپزشکی در شهر گوانگژو به اعضای هیئت علمی شان دستور داده تا دوره آنلاین برای مقابله با جاسوسی برگزار کنند.
یک هتل در شهر ساحلی یانتای که معمولاً در پست‌های شبکه‌های اجتماعی خود، تعطیلات ساحلی را تبلیغ می‌کند. اکتبر گذشته، اینفوگرافیکی درباره گروه‌هایی که وزارت امنیت آن را حساس‌ترین گروه در معرض خطر همدستی با دشمنان خارجی می‌دانست، منتشر کرد. آنها شامل افرادی بودند که در خارج از کشور تحصیل کرده بودند و «کاربران جوان اینترنت»
جوانان چینی به ویژه پس از اعتراضات گسترده در سال گذشته علیه محدودیت‌های شدید کرونا در چین، جز گروه‌های مورد نگرانی دولت چین هستند. برخی از معترضان، دانشجویانی بودند که ماه‌ها در محوطه‌های دانشگاهی خود گیر افتاده بودند و امروز بسیاری از جوانان با مشکلات دیگر از جمله بیکاری بی‌سابقه دست و پنجه نرم می‌کنند اما مقامات نارضایتی مردم را به محرک‌های خارجی نسبت می‌دهند. پس از اعتراضات سال گذشته، یک مقام چینی درباره معترضان گفته بود آنها «توسط نیروهای خارجی خریداری شده‌اند.»
در کنفرانسی در مورد روابط بین‌الملل که توسط دانشگاه معتبر تسینگ‌هوا پکن در ماه ژوئیه برگزار شد، یک محقق پیشنهاد کرد که معترضان طعمه «دستکاری‌های شناختی و ایدئولوژیک» کشور‌هایی از جمله ایالات متحده شده‌اند.
بخشی از راه حل مقامات این است که به جوانان آموزش دهند که بیشتر مراقب باشند. شی جین پینگ خواستار گسترش آموزش امنیت ملی شده و دانشگاه‌ها هم گروه‌هایی از دانشجویان را ایجاد کرده که وظیفه شان گزارش دادن درباره افرادی است که به خصوص از وب‌سایت‌های خارج از کشور استفاده می‌کنند. اما دولت دائما به دانشجویان یادآوری می‌کند که تحت نظر هستند. دانشجویان دانشگاهی در پکن توسط پلیس یا مدیران به دلیل تبادل پیام با روزنامه‌نگاران نیویورک‌تایمز مورد بازجویی قرار گرفته‌اند.
برخی از دانشگاهیان ملاقات با خارجی‌ها را متوقف کرده‌اند. سالن‌ها در سراسر چین اجرای نوازندگان خارجی را لغو کرده‌اند. لغو رویداد‌های فرهنگی بخشی از دستور کار حزب تلقی می‌شود. «برایان آفنتر» یک دی‌جی آمریکایی به نیویورک تایمز گفته «در شانگهای و سالن‌هایی در سه شهر مختلف به او گفتند که نمی‌توانند میزبان او باشند.»
بر اساس اسکرین‌شات یک چت که آفنتر به اشتراک گذاشته، یکی از این سالن‌ها به او گفته که پلیس تهدید کرده که اگر یک خارجی اجرا کند، سالن را می‌بندد. یکی دیگر به زبان انگلیسی ساده گفته: «زمان مناسبی برای دی‌جی خارجی نیست!»
پکن هیچ دستورالعمل روشنی در مورد تماس با خارجی‌ها صادر نکرده است. این کشور معتقد است که چین باید به لحاظ روابط بین‌المللی، آزاد باقی بماند و اهمیت سرمایه‌گذاری خارجی را ستایش می‌کند اما سیگنال‌ها متناقض است. در بهار امسال مقامات به دفاتر چندین شرکت مشاوره آمریکایی یورش بردند یا از آنها بازجویی کردند و آنها را متهم کردند که از طریق کارشناسان چینی که استخدام کرده بود، اسرار دولتی را منتقل کرده‌اند.
حتی مشابهت نام با یک سازمان خارجی می‌تواند باعث بررسی دقیق‌تر یک سازمان توسط دولت شود. یک گروه داوطلب در گوانگژو مجبور شد کنفرانس و سخنرانی برنامه‌ریزی شده خود در ماه آگوست لغو کند، چون نام کنفرانس TEDxGuangzhou بود.
برگزارکنندگان در بیانیه اعلام کردند که TED شرکت مستقر در ایالات متحده که به سخنرانی‌های انگیزشی معروف است به گروه‌ها اجازه می‌دهد از برند TEDx به صورت رایگان استفاده کنند و گروه گوانگژو هیچ وابستگی به آن ندارد. کنفرانس‌های TEDx از سال ۲۰۰۹ در گوانگژو برگزار شده است. با این حال، پلیس امسال گفت که داوطلبان نمی‌توانند از این نام استفاده کنند مگر اینکه به عنوان یک سازمان غیردولتی خارجی ثبت‌نام کنند.
برخی از چینی‌ها نسبت به فراخوان برای «هوشیاری دائمی نسبت به جاسوسی» با تردید واکنش نشان داده‌اند. فرودگاهی در استان هونان اخیراً خروج خودرو‌های تسلا را از پارکینگ‌های خود ممنوع کرد، با این استدلال که خودرو‌های این شرکت آمریکایی می‌توانند برای جاسوسی استفاده شوند. برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی پرسیدند که آیا استفاده از هواپیما‌های بوئینگ نیز باید ممنوع شوند؟ حتی «هو شیجین» سردبیر بازنشسته گلوبال تایمز که یک روزنامه ملی‌گرا در چین است، در فضای مجازی نوشت که اینکه دانشگاهی‌ها از ارتباط با خارجی‌ها اجتناب می‌کنند نگران کننده است.
اما مقامات نگرانی‌ها را کنار گذاشته‌اند. گلوبال تایمز در سرمقاله‌ای درباره فراخوان بسیج توده‌ای گفته این منتقدان هستند که پارانوئید دارند. این رسانه خطاب به منتقدان گفته: «اگر هیچ کار اشتباهی انجام نداده‌ای، چرا اینقدر ترسیده‌ای؟»