رویداد۲۴ هدی کاشانیان: فاطمه و مشهورترین لقب ایشان معصومه(س) است. درباره زمان تولد و وفات فاطمه معصومه(س) آنچه مسلم است این است که زمان تولد آن حضرت پیش از سال 179 هجری قمری بوده است، زیرا در شوال ۱۷۹ هارون الرشید امام موسی بن جعفر(ع) پدرحضرت معصومه(س) را از مدینه به بغداد برد و در آنجا در ماه رجب ۱۸۳ از دنیا رحلت کردند و بنابر مدت عمر حضرت معصومه که از ۲۳ سال کمتر است، نمی‌تواند بعد از سال ۱۷۹ باشد، چون در آن سال‌ها پدرش در زندان بود.
آن حضرت در واقع بتول دوم و جلوه‌ای از وجود حضرت زهرا(س) بود. در طهارت نفس امتیازی خاص و بسیار والا داشت که امام هشتم برادر تنی آن حضرت او را (که نامش فاطمه بود) معصومه خواند و فرمود: «من زار المعصومه بقم کمن زارنی»: (کسی که حضرت معصومه(س) را در قم زیارت کند مانند آن است که مرا زیارت کرده است).
حضرت معصومه (س) از چهره‌های بزرگ شیعیان است که قبر ایشان در قم قرار دارد. پدر بزرگوارشان، امام هفتم حضرت موسی بن جعفر(ع) و مادرشان نجمه‌خاتون(ع) نام دارند. حضرت نجمه‌خاتون(ع) مادر امام رضا(ع) نیز هستند.
نام حضرت معصومه(ع) «فاطمه کبری » بود، زیرا حضرت کاظم(ع) سه دختر به نام فاطمه داشتند و حضرت معصومه(ع) بزرگتر از آن‌ها بود. اسامی و لقب‌هایی که برای حضرت معصومه(س) در دو زیارت نامه غیرمشهور ذکر شده که به قرار ذیل است:
همچنین محدثه و عابده از صفات و القابی است که برای حضرت معصومه(س) عنوان شده است.
بیشتر بخوانید: مادر امام زمان کیست؟
با گذشت ایام، حضرت معصومه(س) هم دوران خردسالی را پشت سر گذاشت و در این سال‌ها محل رشد آن حضرت خاندانی از علم و معرفت بود. اما بیش از 10 بهار از عمرش نگذشته بود که پدرش با زهر جفا در زندان هارون به شهادت رسید. در این ایام، تنها مایه تسلی او برادرش امام رضا(ع) بود که ناگهان مامون، امام هشتم را از کانون خانواده جدا کرد و به اجبار به خراسان آورد و به اقامت اجباری در خراسان وادار داشت. از این‌رو، حضرت معصومه(س) دوری یک ساله فراق برادر را تحمل کرد.
حضرت معصومه(س) به هنگام هجرت حضرت امام رضا(ع) از مدینه به طوس 23 ساله بودند. طبق وصیت امام کاظم(ع)، ازدواج دختران آن حضرت به مشورت و اجازه امام رضا(ع) بستگی داشت، چراکه آن حضرت به مصلحت خواهرانشان آگاه‌تر از دیگران بودند. برای حضرت معصومه(س) همسر مناسب و همتایی وجود نداشت، زیرا علاوه بر کفو دینی، کفو فرهنگی و معنوی نیز نقش به سزایی در ازدواج صحیح دارد.
حضرت معصومه(س) در سال ۲۰۱ هجری قمری و یک سال پس از هجرت امام رضا به مرو، به قصد دیدار برادر و با هدف ابلاغ پیام ولایت و ادای رسالت زینبی به سمت خراسان سفر کرد. در ساوه، عده‌ای از مخالفان اهل بیت به کاروانشان حمله کردند. این حادثه منجر به شهادت ۲۳ تن از همراهان آن حضرت شد. حضرت معصومه(س) پس از این اتفاق، بیمار شد و نتوانست به خراسان برود. پس به قم رفت و در آنجا در منزل موسی بن خزرج ساکن شد.
در خصوص علت رفتن او به قم دو گزارش وجود دارد: طبق گزارش نخست، وی در ساوه بیمار شد و از همراهانش خواست او را به قم ببرند. بنابر گزارش دوم که آن را درست‌تر می‌دانند، خود قمی‌ها از او خواستند به قم برود. حضرت معصومه در قم در خانه شخصی به نام موسی بن خزرج اشعری ساکن شد و پس از ۱۷ روز درگذشت. جنازه او را در قبرستانی به نام بابِلان (حرم کنونی قم) دفن کردند.
حضرت معصومه(س) پس از ۱۷ روز تحمل بیماری در سن 23 سالگی و در روز ۱۰ ربیع الثانی ۲۰۱ هجری قمری فوت کرد. مردم قم، با تجلیل فراوان پیکر پاک حضرت معصومه(س) را تشییع و در محل فعلی حرم، که آن روز در بیرون شهر بود و به موسی بن خزرج تعلق داشت، با احترام بسیار دفن کردند.
درباره بیماری ایشان دو نقل وجود دارد، اول این است که در راه ساوه هنگامی که به کاروان ایشان حمله می‌شود حضرت می‌ترسند و به بیماری دچار می‌شوند و نقل دوم در راه ساوه به ایشان زهر ضعیف خورانده تا بر اثر آن به شکل طبیعی از دنیا برود.