رویداد۲۴ حسین فلاحی: سامانه موشکی پانسیر، یک سامانه دفاع هوایی کوتاه برد خودکششی روسیه است که از ترکیبی از موشک های زمین به هوا و توپخانه ضد هوایی تشکیل شده است. سامانه پانتسیر با نام گزارش ناتو SA-22 Greyhound توسط دفتر طراحی ابزار KBP واقع در شهر تولا روسیه طراحی و ساخته شده است. سامانه پدافند هوایی پانتسیر که از مفهوم طراحی کلی سامانه Tunguska M1 استفاده می کند ترکیبی از موشک های پدافند هوایی و یک توپ 30 میلی متری ضد هوایی است.
فلسفه این نوع طراحی، مبارزه با هلیکوپترهایی است که پس از شلیک به سرعت ارتفاع خود را کاهش داده و خود را از دید رادار مخفی می کنند. برای این منظور ترکیبی از موشک های دفاعی و توپ های ضد هوایی برای واکنش سریع در فواصل مختلف و در فواصل مختلف در نظر گرفته شده است. اثربخشی موشک های ضد رادار AGM-88 HARM تولید آمریکا و موشک ضد رادار ALARM تولید انگلستان بر علیه سامانه های قدیمی شوروی مستقر در عراق در جنگ اول خلیج فارس نشان داد که سیستم های دفاع دوربرد و برد متوسط نیاز به حفاظت دارند.
سامانه های پدافندی عراق در نخستین روزهای عملیات طوفان صحرا بر اثر حملات موشکی ضد رادار منهدم شد. موشک‌های شلیک شده رادارهای سامانه‌های دفاعی را بدون هیچ مانعی منهدم کردند. این عملیات نشان داد که اگر یک جت جنگنده مجهز به موشک ضد رادار به اندازه ای نزدیک شود که بتواند موشک شلیک کند، احتمال انهدام رادار سیستم دفاعی وجود دارد. از این رو یکی از اهداف توسعه سامانه پانسیر، حفاظت از انواع سامانه های پدافندی در برابر موشک های ضد رادار بود، بنابراین هدف سامانه پدافندی پانسیر، حفاظت از اهداف نقطه ای، منطقه ای غیر نظامی و نظامی و ایجاد پوشش دفاعی برای حفاظت از دارایی های دفاع هوایی سطح بالاتر مانند S-300 و S-400 در برابر مهمات دقیق، موشک های ضد رادار، موشک های کروز و هواپیماهای بدون سرنشین است.
توسعه Pantsir-S به عنوان جانشین برنامه ریزی شده Tunguska M1 در سال 1990 آغاز شد. در گام اول تجهیزاتی مانند برجک و رادار بازطراحی و سپس بر روی شاسی Ural-5323 نصب شد و نمونه اولیه آن در سال 1994 تکمیل شد. این نمونه در نمایشگاه MAKS-1995 به نمایش درآمد. به دلیل مشکلات مالی که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 شروع شد، بودجه برای توسعه دفاع کوتاه برد پانتسیر در سال 1995 متوقف شد، اما KBP با استفاده از بودجه خود به توسعه این برنامه ادامه داد.
اولین عاملی که این سیستم را توسعه داد، نوع شاسی حامل بود. با توجه به اینکه هدف از ساخت پانسیر تامین پدافند هوایی سامانه های پدافند دوربرد اس-300 است، سامانه پدافندی پانسیر نیازمند تحرک بالایی بود. به همین دلیل، شاسی چرخ دار برای پانسیر-S بهتر از آج مخزن به نظر می رسید، زیرا وسایل نقلیه چرخ دار سریع تر و کمتر مستعد خرابی هستند و همچنین نگهداری و تولید آنها آسان تر و ارزان تر است.
بیشتر بخوانید: مشخصات فنی سیستم موشکی ام ۱۴۲ هیمارس
به منظور کاهش هزینه ها، در طراحی اولیه از همان رادار درگیری 1L36-1 و موشک 9M335 استفاده شده در سامانه Tunguska استفاده شده است. برجک به گونه ای اصلاح شد که تعداد موشک ها از 8 موشک به 12 موشک افزایش یابد و یک سیستم دید اپتیکال به آن اضافه شد و رادار نیز اصلاح شد. دو توپ 30 میلی‌متری 2A72 خنک‌شونده با مایع با قدرت شلیک 300 تا 450 گلوله در دقیقه، با سرعت دهانه 970 متر بر ثانیه و برد مؤثر 3000 تا 4000 متر نیز در برجک استفاده شد.
به گزارش رویداد۲۴ این سامانه با ترکیبی از ضدهوایی و موشک های دفاعی عرضه شد و تمامی اجزای آن بر روی خودروی حامل نصب شده است. این سامانه برای دفاع نقطه ای از تجهیزات نظامی، صنعتی، تأسیسات و غیره در برابر هواپیماهای جنگی، بالگردها، مهمات دقیق، موشک های کروز و پهپادها طراحی شده است.
سامانه پدافند هوایی Pantsir-S2 (نسخه صادراتی Pantsir-S2E) نسخه بهبود یافته سامانه Pantsir-S1 است که در سال 2015 وارد خدمت ارتش روسیه شد.این سامانه از همان توپ 2A38M به همراه 12 موشک استفاده می کند که دارای یک برد بیش از 20 کیلومتر است.
رادار جدید Pantsir-S2 یک رادار دو باند S SOTS است که ظاهری شش ضلعی دارد. این ترکیب امکان نظارت سریعتر بر محیط و همچنین امکان درگیر شدن در یک جهت و نظارت همزمان پشت سر را فراهم می کند. این رادار از نظر برد و درگیری نیز بهبود یافته است. به طوری که از امکان درگیری همزمان با یک هدف و هدایت دو موشک در سامانه پانسیر- اس 1 به درگیری همزمان با 4 هدف و هدایت 8 موشک در سامانه پانسیر- اس 2 ارتقا یافته است.
این سامانه دارای موشک جدید 57E6 (نسخه صادراتی 57E6E) است که برد آن از 20 کیلومتر به 30 کیلومتر افزایش یافته است. با توجه به این افزایش برد موشک، رادار جدید Pantsir-S2 نیز باید بتواند در بردی بیش از 30 کیلومتر درگیر شود و اهدافی را در فاصله بیش از 50 کیلومتری شناسایی کند. موشک 57E6E دارای وزن 76 کیلوگرم با کلاهک 20 کیلوگرمی و سرعت 1300 متر بر ثانیه است.
سامانه Pantsir-M (ME برای نسخه های صادراتی) نسخه دریایی پانتسیر است که طرح آن در سال 2015 رونمایی شد و از سال 2018 در خدمت ارتش روسیه قرار گرفت. این سیستم که جایگزین سیستم Kortik SAM شد از دو توپ 30 میلی متری GSh-6-30K/AO-18KD gatling با حداکثر برد 5 کیلومتر استفاده می کند. توپ گاتلینگ به دلیل وجود 6 توپ گردان از سرعت شلیک بالاتر و خنک کنندگی بهتری نسبت به توپ های معمولی برخوردار است. تعداد موشک ها از 12 به 8 فروند کاهش یافته است.
سامانه Pantsir-M می تواند موشک های خانواده Pantsir را با برد 20 کیلومتر شلیک کند و همچنین می تواند موشک های Hermes-K را شلیک کند. موشک هرمس یک موشک جدید و سبک است که می تواند با اهداف زرهی سبک، انواع استحکامات، اهداف کوچک دریایی سطحی و اهداف هوایی با سرعت کم درگیر شود.
وزن کلاهک موشک Hermes-K 27.5 کیلوگرم است که از 13 کیلوگرم مواد منفجره تشکیل شده است. موشک هرمس-کی دارای دو نمونه با تقویت کننده 170 میلی متری و 210 میلی متری است. موشک هرمس-کی با تقویت کننده 170 میلی متری با وزن 110 کیلوگرم دارای برد 15 تا 20 کیلومتر و موشک هرمس-کی با تقویت کننده 210 میلی متری به وزن 130 کیلوگرم دارای برد 100 کیلومتر است.
رادار کنترل آتش این سامانه دریایی بر اساس رادار Pantsir 1RS2-1 توسعه یافته است اما رادار جستجوی این سامانه به صورت چهار طرفه بر روی دکل نصب شده است. همچنین این سیستم از یک سیستم الکترواپتیکال مانند نسخه های زمینی استفاده می کند.
سامانه دفاعی Pantsir-M بر روی ناو جنگی Odintsovo نصب و در اکتبر 2020 آزمایش شد. Pantsir-M توانست تمام اهداف هوایی کوچکی را که توسط جت های جنگنده Su-27 بر روی آن انداخته شده بود، نابود کند. Pantsir-M اکنون بر روی پروژه 22800 نیروی دریایی نصب شده است و سایر کشتی های جنگی ارتقا یافته نیز به آن مسلح خواهند شد. این سیستم احتمالاً به سلاح اصلی دفاع هوایی نزدیک برای نیروی دریایی روسیه تبدیل خواهد شد.
سامانه دفاعی Pantsir-SA که برای اولین بار در رژه پیروزی روسیه در سال 2017 رونمایی شد، توسعه ای از سامانه Pantsir-S1 است که بر روی شاسی زرهی DT-30PM نصب شده است. زره DT-30PM از دو قسمت مجزا تشکیل شده است. به نظر می رسد که Pantsir-SA از سال 2016 به ارتش روسیه تحویل داده شده است.
سیستم Pantsir-SA همان ایستگاه تسلیحاتی Pantsir-S1 را دارد، اما اسلحه 30 میلی متری روی آن نصب نشده است. تسلیحات اصلی این سامانه شامل 18 موشک زمین به هوا 57E6 است که در 9 شماره در سه ردیف در کنار یکدیگر در هر طرف برجک قرار گرفته اند. این سامانه می تواند اهدافی را در برد 20 کیلومتر و ارتفاع 15 کیلومتر با حداکثر سرعت 1000 کیلومتر بر ثانیه مورد اصابت قرار دهد.
شاسی DT-30PM به کار رفته در این نوع پانسیر دارای موتور دیزلی چندگانه سوز 12 سیلندر V شکل YaMZ-847.10 با قدرت 800 اسب بخار است. DT-30PM می تواند با حداکثر سرعت جاده ای 45 کیلومتر در ساعت حرکت کند و به حداکثر برد 700 کیلومتر برسد. DT-30PM قابلیت عبور از شیب های تا 30 درجه و شیب های عرضی تا 15 درجه را دارد و همچنین می تواند از موانع با عرض 4.5 متر یا ارتفاع 1.2 متر عبور کند.
سیستم دفاعی Pantsir-SM بر اساس سیستم Pantsir-S1 توسعه یافته است. این سامانه که در نمایشگاه ارتش 2019 رونمایی شد، دارای همان رادار مورد استفاده در پانتسیر-S1 بود، با این تفاوت که برد آن افزایش یافته بود. کامیون حامل این سیستم به کامیون K-53958 تغییر یافته است که در اصل یک کامیون نظامی Kamaz-6560M با کابین زرهی است. تمامی قطعات از رادار جستجو و رادار کنترل آتش، سیستم نوری، توپ 30 میلی متری و 12 موشک بر روی برجک اختصاص داده شده به کامیون جدید نصب شده است. تنها راه تشخیص سیستم S1 از SM این نوع کامیون است که در سیستم Pantsir-SM زره پوش شده و با کاماز-6560 بسیار متفاوت است.
ماکتی از سامانه پانسیر اس ام نیز به نمایش گذاشته شد که این سامانه پدافندی را با 24 موشک نشان می دهد، به گونه ای که هر طرف برجک دارای چهار ردیف از سه نوع موشک 57E6 است. اما در زمان رونمایی، همان 12 موشک استاندارد Pantsir-S را حمل می کند.
این سامانه جدید دارای موشک جدیدی به نام 57E6-E-M است که 40 کیلومتر برد دارد. این موشک جدید با طولی برابر با موشک قبلی طراحی شده است تا در داخل قوطی موشک قبلی قرار گیرد. این سامانه همچنین دارای یک موشک جدید کوچکتر برای هدف قرار دادن پهپادها و سلاح های هدایت شونده دقیق مانند SDB است که 12YA6 نام دارد و حداکثر برد آن 5 کیلومتر است. برد رادار جستجو به 55 کیلومتر و برد درگیری به 40 کیلومتر رسیده است. ترکیب اصلی موشک های این سامانه 10 موشک میان برد و 8 موشک کوتاه برد است.
سامانه دفاعی Pantsir-S1M در نمایشگاه ARMY-2021 رونمایی شد. این سامانه دفاع کوتاه برد نمونه توسعه یافته نسخه Pantsir-SM است. رادار این سامانه از نوع رادار ژانوس است که شبیه رادار سامانه پانسیر- اس 2 است. Pantsir-S1M مانند تمامی نسخه های Pantsir دارای رادار جستجو، رادار کنترل آتش و سیستم الکترواپتیکی بوده و قادر به شلیک تمامی موشک های توسعه یافته برای این سامانه است. تنها راه تشخیص این سیستم از S2 کامیون زرهی K-53958 است که مشابه سیستم SM است.
افزایش برد کشف تا 80 کیلومتر و افزایش تعداد اهداف کشف شده تا 40، ردیابی دقیق 4 هدف به طور همزمان، تعیین خودکار و نیمه خودکار مختصات موشک و هدف در باند نوری با استفاده از سیستم الکترواپتیکی (OES)، امکان تصویربرداری حرارتی و تلویزیونی، فاصله یاب لیزری، ردیاب نوری و حرارتی خودکار از ویژگی های جدید این سامانه است که امکان پایش حریم هوایی و جستجوی هدف توسط اپراتور را فراهم می کند.
تسلیحات: 12 موشک ضد هوایی (SAM) روی پرتابگر و 1400 گلوله 30 میلی متری
برد موشک: تا 20 کیلومتر
ارتفاع درگیری موشک: تا 15 کیلومتر
برد اسلحه: تا 4 کیلومتر تا ارتفاع 3 کیلومتر
برد تشخیص رادار: 38 کیلومتر (برای مقطع 1 متر مربع)
برد درگیری: 28 کیلومتر (برای مقطع 1 متر مربع)
حداکثر سرعت درگیری: هدفی با سرعت 1000 متر بر ثانیه
تعداد اهداف به طور همزمان: 4 هدف
زمان واکنش: 4 تا 6 ثانیه در صورت آنلاین بودن سیستم
وسیله نقلیه حامل: Kamaz-6560 8×8
طول: 10.3 متر
عرض: 2.5 متر
ارتفاع: 3.2 تا 5 متر
خدمه: 3