رویداد۲۴- مرتضی
رضوانفر از اعضای هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، برای
مطالعات پژوهشی در تانزانیا به سر می‌برد. او در ماموریتش به سایت تاریخی
«کائوله» (دولت - شهر شیرازی) در این کشور رفته است که گزارش او را از این
منطقه و آداب و رسوم اهالی آن‌جا را در زیر می‌خوانید:
«کائوله»
یکی از روستاهای شهر باگامایو در تانزانیا است که بلوچ‌ها در نقاط بسیاری
از آن منطقه باگامایو گسترش یافتند. آن‌ها ادامه دهنده فرهنگ شیرازی‌ها
بوده‌اند، بلوچ‌های منطقه طی تاریخ، خدمات زیادی در حوزه فعالیت‌های
فرهنگی، مذهبی و تجاری انجام داده‌اند که از آن جمله می‌توان به ساخت اولین
مدرسه تانزانیا در منطقه باگامایو و همچنین ساخت بیمارستان و یا مساجد و
مراکز عام‌المنفعه اشاره کرد.
شهر
«کائوله» بعد از قرن شانزدهم به مرور متروک شد تا اینکه دوباره در قرن ۱۸
مورد توجه عمانی‌ها قرار گرفت. عمانی‌ها لشگری از سربازان بلوچ ایرانی را
در این منطقه مستقر کردند که فرزندان آن‌ها هنوز در این منطقه سکونت دارند.
او
در بخشی از این گزارش می‌نویسد: در گفت‌وگویی که با سه تن از اهالی روستای
بلوچی در «کائوله» داشتم، مردم این منطقه، خود را از نوادگان این سربازان
بلوچی می‌دانند و به ایرانی بودن خود تاکید می‌کنند.
محوطه
شهر تاریخی «کائوله» یکی از مهم‌ترین سایت‌های تاریخی کشور تانزانیا است
که در سال ۱۹۶۴ میلادی در فهرست آثار تاریخی این کشور به ثبت رسید و مورد
حفاظت (هرچند هم ابتدایی) قرار گرفته است. «کائوله» امروزه به شکل یک روستا
و ذیل شهر باگامایو در۶۴ کیلومتری دارالسلام قرار دارد. این شهر بندری در
قرن سیزدهم میلادی توسط گروهی از شیرازی‌های مهاجر و به عنوان یک حکومت
محلی تاسیس شد و نزدیک به چهار قرن بندر مهمی برای صدور کالا به سراسر جهان
بوده است.
آنچه
از این دولت - شهر باقی‌مانده، تعداد معدودی ساختمان تخریب شده است که در
میان این خرابه‌ها می‌توان به بقایای دو مسجد که محراب و چند دیوار از آن
باقی‌مانده ، ۲۲ قبر که عمدتا به افراد دیوانی و یا روحانیون عالی‌رتبه
تعلق دارد، پایه‌ها و دیوارهای کوتاهی از یک بنا که احتمالا مدرسه و بنای
مسکونی بوده و یک چاه آب که اتاقکی در کنار آن ساخته شده اشاره کرد.
سالم‌ترین
قسمت این محوطه بدلیل قداستی که اهالی برای چاه قائل بوده‌اند، مربوط به
همین اتاقکی است که در کنار چاه آب قرار دارد. اهالی منطقه آب این چاه را
دارای خواص معجزه‌آسا می‌دانند و حتی هم اکنون نیز از نقاط مختلف تانزانیا
برای استفاده از این آب به «کائوله» می‌آیند. این چاه در فاصله حدودا ۵۰
متری دریا قرار دارد اما دارای آب شیرین و قابل آشامیدن است که در تمام
ایام سال دارای حجم ثابتی است. مردم معتقدند آب آن شفابخش است و معجزات
زیادی برای آن بیان می‌کنند.
بناهای این محوطه نیز به طور کامل از سنگ‌های مرجانی بنا شده و شبیه به معماری مابقی آثار شیرازی‌ها در سواحل شرق آفریقا است.
قدیمی‌ترین مسجدِ شرق آفریقا
رضوانفر
درباره‌ی شواهدی از قدیمی‌ترین مسجد شرق آفریقا، در گزارش خود می‌نویسد:
از دو مسجد موجود در این محوطه، مسجد جنوبی دارای قدمت بیشتری نسبت به
دیگری است که در تزئینات آن هم مهارت بیشتری بکار رفته است. به گفته
راهنمای سایت، برخی از باستان‌شناسان براساس تعدادی از کشفیات معتقدند قدمت
این مسجد به پیش از دولت - شهر می‌رسد و احتمالا در قرن هفتم توسط گروهی
از شیرازی‌ها بنا شده که در این صورت باید گفت این مسجد، می‌تواند
قدیمی‌ترین مسجد در شرق آفریقا باشد.
در
قسمت دیوار جنوبی این مسجد پلکانی وجود دارد که به احتمال زیاد به عنوان
محل اذان گفتن از آن استفاده می‌شده است. پلکانی که در مسجد دیگری به نام
"بلوچی" در «باگامایو» (در ۵ کیلومتری «کائوله») هم به همان صورت و با همان
کاربرد در سال ۱۹۰۸ میلادی ساخته شده است.
چندین
مقبره در محوطه وجود دارد که برخی از آن‌ها دارای ستون‌های بلندی است و
برخی نیز دارای دیواره‌های کنگره‌دار، محل‌هایی روی دیوار مقبره‌ها تعبیه
شده که به نظر می‌آید محل نصب اشیای خاصی بوده است.
عضو
هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه گزارش خود می‌آورد:
بر اساس مشاهده چند قبر در روستای «بلوچی» می‌توان گفت اشیای یاد شده باید
کاسه‌های سرامیکی و رنگی بوده باشد که احتمالا برای تزئین مقبره استفاده
می‌شده است. ظروفی که در موزه «کائوله» و مقابر بلوچ‌های منطقه وجود دارد
غالبا سرامیک چینی است که نشان دهنده ارتباط تجاری کشور چین و «کائوله»
است.
ادامه سنت دیرین شیرازی‌ها
تمام
قبرها این محوطه دارای کتیبه‌های سنگی و یا گلی بوده است که نام، تاریخ
فوت و منصب متوفی در آن مشخص است.نمونه این کتیبه‌ها در روستای بلوچیِ
«کائوله» تا سال‌ها استفاده شده و به نظر می‌رسد ادامه سنت دیرین شیرازی‌ها
باشد.مقبره‌های مناره‌دار مربوط به افراد دیوانی و خانواده سلطنتی بوده که
براساس موقعیت هریک از افراد، بلندی و تزئینات مقابر تغییر کرده است.
این
پژوهشگر در ادامه گزارش خود می‌نویسد: براساس گفته راهنمای سایت، بلندترین
ستون، متعلق به قبر شیخ علی بن جمعه است.او حاکم و پادشاه حکومت شیرازی‌ها
در «کائوله» بوده و طبق کتیبه‌ای که قبلا بر روی دیوار مقبره نصب بوده در
سن ۵۵ سالگی و در سال ۱۲۷۰ هجری فوت شده است. در ضلع غربی محوطه نیز،
پایه‌های بنای نسبتا بزرگی وجود دارد که ساختار مدرسه و همچنین یک بنای
مسکونی را نشان می‌دهد.
براساس گفته اهالی، کلمه «کائوله» به معنای "برو ببین" است که کنایه از نشان دادن عظمت شهر «کائوله» در گذشته بوده است.