رویداد۲۴ به گزارش ایبِنا، یکی از حوزه‌های مهم اقتصادی کشور که همه‌روزه توجه فعالان اقتصادی و صنعت کشور را به خود جلب می‌کند، معاملات کالاهای مختلف در بورس‌کالای ایران است؛ بستری شفاف و رقابتی که از آغاز به کار نخستین مدل راه‌اندازی آن در ایران، یعنی بورس فلزات تهران بیش از ۲۰سال می‌گذرد و رویدادهای مهم اقتصادی کشور نیز بیانگر آن است که بورس‌کالا از ملزومات رشد و توسعه تولید و اقتصاد کشور به شمار می‌رود؛ چراکه سال گذشته ۱۱۸میلیون تن کالا به ارزش هزار همت در بورس‌کالا معامله شد که این میزان معادل ۹درصد از تولید ناخالص داخلی است.
همچنین طبق آمارها سالانه به میزان ۱۷درصد نقدینگی کشور در بورس‌کالا در حال گردش بوده و حجم معاملات این بورس معادل ۷۵درصد حجم تجارت خارجی غیرنفتی کشور است. به این ترتیب نمی‌توان اثرات این بورس بر اقتصاد ملی را نادیده گرفت. تجربه بورس‌های کالایی دنیا نیز در کشورهای مختلف همین موضوع را نشان می‌دهد؛ به‌طوری که بسیاری از کشورها توانسته‌اند به‌واسطه بورس‌های کالایی قدرتمند به مرجع قیمت کالاها در سراسر جهان تبدیل شوند.
به دلیل اهمیت بورس‌های کالایی در اقتصاد، با جواد فلاح، مدیر بازارهای مالی بورس‌کالای ایران، به گفت‌وگو نشستیم تا تازه‌ترین تحولات این بورس، به‌خصوص توسعه بازارهای مالی و مشتقه را به‌عنوان دروازه ورود مردم و سرمایه‌گذاران به مبادلاتی شفاف و رسمی مورد بررسی قرار دهیم.
به نظر شما مزایای معاملات اوراق سکه نسبت به سکه طلای فیزیکی چیست و چرا مردم باید این گزینه را انتخاب کنند؟
اغلب مردم تجربه معاملات فیزیکی سکه را دارند و با چالش‌هایی از جمله بانکی یا غیربانکی بودن، ریسک‌های مربوط به حمل و جابه‌جایی سکه طلا در بازار، ناآگاهی از کیفیت و اصالت سکه و لزوم مراجعه حضوری به صرافی یا مراکز معاملاتی سکه و طلا مواجه شده‌اند.
مهم‌ترین نکته در خرید و فروش سکه فیزیکی برای مردم از طریق صرافی‌ها، اعلام دو قیمت خرید و فروش است که در حال حاضر در خوش‌بینانه‌ترین حالت اختلاف ۳۰۰هزار تومانی بین آن‌ها وجود دارد؛ بنابراین معاملات فیزیکی سکه به دلیل چالش‌هایی که عنوان شد هزینه زیادی به مردم تحمیل می‌کند. کارکرد اصلی بورس‌کالا و ابزارهای آن در اینجا آشکار می‌شود که هزینه‌های معاملاتی را کاهش داده است؛ چراکه اوراق بهادار روش معاملاتی قاعده‌مند، ساده، شفاف و به‌روزتری را به سرمایه‌گذار ارائه می‌دهد.
در بازار گواهی سپرده سکه طلا در بورس‌کالای ایران به‌ازای هر ۱۰۰ورقه گواهی سکه طلا که صادر شده، یک تمام‌سکه بانکی که مورد ارزیابی قرار گرفته و اصالت آن تایید شده، در خزانه بانکی مورد پذیرش بورس، سپرده شده است. بنابراین خریدار علاوه بر اینکه از مراجعه حضوری بی‌نیاز شده و می‌تواند به صورت برخط خرید کند، در هر لحظه از بازار صرفا با یک نرخ مواجه است و برخلاف بازار سنتی، اختلافی بین قیمت خرید و قیمت فروش وجود ندارد. مهم‌تر اینکه مشتری ناچار به حمل سکه نیست و سکه‌ها در محلی امن در خزانه بانک با پوشش بیمه‌ای مناسب نگهداری و صرفا اوراق مبتنی بر آن طی معامله جابه‌جا می‌شوند. این سکه‌ها توسط کارشناس متخصص این حوزه بررسی و اصالت و بانکی بودن آن‌ها محرز شده است.
ضمن اینکه بورس با نظارت دوره‌ای خزانه‌ها، کمیت و کیفیت سکه‌ها را کنترل می‌کند. معاملات ورقه بهادار از پرداخت مالیات بر درآمد و مالیات ارزش‌افزوده معاف است و در نهایت هر زمان که دارنده اوراق قصد دریافت سکه از خزانه بانک را داشته باشد، می‌تواند با ارائه درخواست و با مراجعه به بانک، سکه را دریافت کند. این ویژگی‌ها و عملکرد شفاف بازار از منظر تعداد خزانه‌ها، ظرفیت آن‌ها، حجم و قیمت معاملات روزانه و نحوه ارتباط با خزانه‌ها را در هیچ یک از بازارهای سنتی و غیررسمی معاملات طلا نخواهید یافت.
چه اقداماتی باید انجام داد تا مردم به جای خرید فیزیکی سکه اقدام به معامله اوراق سکه کنند؟
جذابیت‌ها و مزایای بازار گواهی سپرده سکه طلا، گروه بزرگی از مردم را به این بازار جذب کرده است؛ اما بورس‌کالای ایران رسالت خود در ایجاد شفافیت و انجام معاملات حوزه طلا به صورت رسمی را مجدانه پیگیری می‌کند. در این زمینه تلاش در جهت انجام برخی اقدامات تکمیلی ادامه دارد و شاید مهم‌ترین نکته در این حوزه تقویت فرهنگ‌سازی و روشن کردن مزایای این نوع سرمایه‌گذاری برای مردم است.
پرداختن به این مهم نیازمند مشارکت همه نهادهای متولی، ذی‌ربط و ذی‌نفع در این بازار، از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سبدگردان، سایر نهادهای بازار سرمایه و بانک‌هاست و قطعا هنوز ماموریت بورس‌کالا در این حوزه ادامه دارد. اقدامات توسعه‌ای که در آینده امکان آن‌ها فراهم خواهد شد، از جمله افزایش ساعات معاملات گواهی سپرده سکه طلا، تسویه معاملات در کوتاه‌ترین زمان ممکن، ایجاد سهولت در تحویل دادن و تحویل گرفتن سکه از خزانه‌ها، بهبود روش‌های ارزیابی و اصالت‌سنجی سکه طلا و… می‌تواند نقش موثری در توسعه این بازار داشته باشد.
استقبال از اوراق سکه چگونه است و نسبت به سال‌های گذشته بیشتر شده است؟
آمار و اطلاعات معاملات حاکی از استقبال اشخاص حقیقی زیادی از بازار اوراق گواهی سکه است؛ به نحوی که به‌عنوان مثال، حجم معاملات گواهی سپرده سکه طلا در اریبهشت‌ماه سال‌جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، رشد ۴۰درصدی داشته است. بعد از اردیبهشت خوشبختانه با ثبات نرخ ارز و معرفی شمش طلا به‌عنوان ابزار جایگزین سکه در بورس‌کالا، حباب سکه تخلیه شده و به تبع آن حجم معاملات سکه طلا نیز کاهش داشته است.
اما یکی از مسائل این بازار طی سال‌های اخیر، افزایش قیمت سکه طلا متناسب با قیمت جهانی طلا و نرخ ارز بوده که این امر حداقل سرمایه موردنیاز برای مشارکت در این بازار را افزایش داده است. از طرفی نبود ابزارهای متنوع برای معاملات طلا در بازار سنتی سبب هجوم مردم به معاملات سکه و ایجاد حباب قیمتی در آن می‌شود. بورس‌کالا به منظور رفع این مسائل و دغدغه مردم، اقدام به راه‌اندازی معاملات شمش طلا با واحدهای معاملاتی کوچک ۱۰۰سوتی طلا و نیز توسعه صندوق‌های کالایی پشتوانه طلا کرده است.
بنابراین ابزارهای بورس‌کالا در حوزه طلا دیگر صرفا محدود به اوراق گواهی سپرده سکه طلا نیست و تنوع ابزارهای این حوزه سبب شده است تا مردم گزینه‌های متعددی را برای سرمایه‌گذاری در حوزه طلا در قالب بازاری منسجم پیش‌رو داشته باشند. راه‌اندازی بازار شمش طلا، سبب تحرک تقاضای صندوق‌های طلا از اوراق سکه به شمش طلا شده است و این امر، عرصه حضور فعال‌تر اشخاص حقیقی و عامه مردم را در این بازار فراهم می‌کند.
ابزار جدیدی برای انواع مصنوعات طلا در دست دارید؟
راهبرد اصلی بورس‌کالا ایجاد تنوع در ابزارها و دارایی‌های پایه اوراق بهادار برای تسهیل سرمایه‌گذاری عامه مردم است. به این منظور همان‌طور که ذکر شد، معاملات گواهی سپرده شمش طلا اواخر سال گذشته راه‌اندازی شد و بیش از سه‌تن شمش طلای یک‌کیلوگرمی نزدیک به ۲۴عیار در خزانه شمش طلای بورس، سپرده شده است. خوشبختانه با مشارکت بالای مردم حجم معاملات این گواهی از نظر وزنی از یک تن شمش طلا عبور کرد و تاکنون بیش از ۱۱۵۵کیلوگرم شمش طلا با بیش از ۲۱هزار قرارداد معامله شده است.
این بازار به مردم کمک کرد تا در حجم دلخواه خود با خرید حداقل یک‌دهم گرم یا ۱۰۰سوت طلا یعنی با سرمایه حدود ۳۰۰هزار تومان در اوراق گواهی سپرده شمش سرمایه‌گذاری کنند. پیش‌تر هم عنوان شد که پشتوانه هر ورقه گواهی سپرده، کالا در انبار پذیرش شده بورس وجود دارد و هر شخصی نصاب تحویل را رعایت کند می‌تواند شمش طلا را نیز از خزانه تحویل بگیرد. در این حوزه تاکنون ۱۲کیلوگرم (۱۲عدد) شمش به خریداران تحویل داده شده است.
آیا می‌توان از اوراق طلا برای دریافت تسهیلات از بانک استفاده کرد؟
بله. شاید بتوان گفت این موضوع جذاب‌ترین کارکرد اوراق گواهی سپرده طلاست و این امکان برای اوراق گواهی سپرده مانند سایر اوراق بهادار وجود دارد و ظرفیت آن در دستورالعمل مربوط به این ابزار دیده شده است. در صورت موافقت بانک‌ها جهت توثیق این اوراق و اعطای تسهیلات معادل درصدی از ارزش این اوراق، دارندگان اوراق می‌توانند با سپری کردن فرآیندهای مربوطه، اوراق را به ذی‌نفعی بانک توثیق و تسهیلات ذکرشده را از بانک دریافت کنند.
باید توجه کرد که این اوراق به دلیل نقدشوندگی بالا و نیز اطمینان از وجود کالای پشتوانه آن در انبار پذیرش‌شده بورس‌کالا، یکی از وثایق مطمئن و نقدشونده برای بانک‌ها محسوب می‌شوند؛ چراکه در دستورالعمل، ظرفیت فروش اوراق توسط وثیقه‌گیر در صورت عدم‌ایفای تعهدات وثیقه‌گذار دیده شده است و تشریفات پیچیده نقدکردن سایر وثایق و تضامین را برای بانک یا وثیقه‌گیر ندارد.
بنابراین با ایجاد ظرفیت و ضوابط موردنیاز در بانک‌های متقاضی، این موضوع نیز قابل تحقق است. شایان ذکر است که چند بانک ضوابط داخلی خود برای عملیاتی کردن این موضوع را انجام داده‌اند و با تکمیل زیرساخت‌های فنی، این مهم نیز دست‌یافتنی است.