رویداد۲۴ نازنین احمدی: بین کارگر و کارفرما مسائل مختلفی ممکن است ایجاد شود که در برخی از موارد این مشکلات در نهایت به اخراج کارگر منجر می‌شود. درحالت معمول، اگر کارگر قراداد رسمی با کارفرما داشته باشد، گرفتن حق او بعد از اخراج کاملا راحت است اما در برخی از موارد که قرارداد رسمی بسته نشده باشد، در این حالت اخراج کارگر بدون قرارداد می‌تواند مشکلات زیادی برای او در زمینه گرفتن حق و حقوق ایجاد کند و مواردی مانند بیمه بیکاری یا مواردی از این دست در نهایت قابل دسترس نباشند. در این مقاله می‌خواهیم ببینیم که شرایط اخراج کارگر بدون قرارداد چگونه است و در مواردی مانند شکایت از کارفرما بدون قراداد، اخراج کارگر توسط کارفرما و مورادی از این دست تکلیف چیست. با ما همراه باشید.
طبق قوانین اداره کار یکی از حقوق کارگر که باید حتما توسط کارفرما رعایت شود، تنظیم یک قرارداد رسمی و قانونی با در نظر گرفتن حقوق و مزایای کارگر است اما متاسفانه این موضوع در خیلی از مواقع توسط کارفرما رعایت نشده و او تمایلی به امضا قرارداد با کارگران خود ندارد. یا اینکه قرارداد به صورت شفاهی است و معمولا وجاهت قانونی ندارد. هر چند در قوانین 2 3، 4 و 7 قانون اداره کار حتی قرارداد شفاهی هم ملاک بوده و شرایط به نفع کارگر پیش می‌رود و در صورت اخراج کارگر بدون قرارداد مسیر شکایت طولانی‌‌تر از حالتی خواهد بود که او قراداد رسمی و کتبی دارد.
بیشتر بخوانید: مدارک لازم برای شکایت از کارفرما
عدم عقد قراردارد بین کارفرما و کارگر می‌تواند عواقب جبران ناپذیری دربر داشته باشد. اولین مشکل قانونی که به خاطر نداشتن قراردارد بین کارگر و کارفرما ایجاد می‌شود این است که نداشتن قرارداد تاریخ شروع و پایان کار را مبهم می‌گذارد، از نظر قانونی همکاری دائم حساب شده و در نهایت کارفرما متضرر می‌شود و به هیچ عنوان نمی‌تواند کارگر را اخراج کند.
ضمن آن زمانی که قرارداد بین طرفین وجود نداشته باشد که جزئیات پرداختی‌ها را مشخص کند، کارگر می‌تواند بعد از قطع همکاری هر گونه ادعایی در خصوص میزان پرداختی‌ها عنوان کرده و بر اساس آن شکایت کند.
به گزارش رویداد۲۴ از ویژگی‌های متن قراردادهای کاری، مشخص کردن جزئیات پرداختی‌ها مانند حقوق پایه، نرخ اضافه کار، مزایای قانونی مانند حق مسکن، حق آب و هوا، حق اولاد و موارد دیگر است که بر اساس آن فیش حقوقی تنظیم و پرداختی‌ها برای کارگر انجام می‌شود. پس وقتی که تمام جزئیات مشخص باشند و پرداختی‌ها کاملا مطابق آن باشد، احتمال ادعاهای مالی کذب توسط کارگر بعد از اخراج و یا اتمام همکاری تا اندازه قابل توجهی کمتر می‌شود.
اگر فکر می‌کنید که زمانی که یک کارگر قرارداد کتبی نداشته باشد، می‌توانید تمام حقوق یا بخشی از آن را پرداخت نکنید، در اشتباه هستید. اگر حقوق و مزایای ماهیانه کارگر اخراج شده پراخت شده باشد و قصد برگرداندن کارگر به کار را هم نداشته باشید، باز هم موارد زیر به کارگر تعلق می‌گیرند
مشخصا با اعلام نیاز نداشتن از طرف کارفرما یا استعفا از طرف کارگر باید مراحل تصفیه حساب مزایای پایان کار انجام شود. که این مزایا شامل سنوات پایان خدمت، مانده مرخصی و عیدی و پاداش می‌شود.
اولین اقدام بعد از اتمام همکاری تصفیه حساب اداری است. نیروی انسانی شاغل در کارگاه ممکن است ابزار کار تهیه کند یا وسایل حفاظتی و ایمنی در کارگاه در اختیار داشته باشد یا از امکانات کارگاه چیزی به صورت امانت به او داده شده باشد. یا با فروشگاه کارگاه حساب و کتاب ناتمام داشته باشد. تمام این موارد باید بررسی شده و تصفیه حساب‌های لازم انجام شود.
معمولا کارگرها برای این گونه موارد با الگوبرداری از ادارات دولتی لیستی را به کارگران می‌دهند تا با مراجعه به قسمت‌های اداری یا کارگاهی و گرفتن امضا از مسئول هر بخش حساب و کتاب خود را مشخص کنند.
قدم بعدی این است که کارگر به قسمت اداری کارگاه رفته و میزان حضور و خدمت خود را کامل مشخص کرده و میزان روزهای حضور در کارگاه، مرخصی‌های دریافتی، مرخصی‌های استعلاجی، غیبت و غیره را مشخص می‌کند و بعد از آن به حسابداری می‌رود.
در حسابداری میزان بدهکاری و بستانکاری مشخص شده و اقدامات نهایی انجام می‌شود. در اخراج کارگر بدون قرارداد هم تمام این مراحل طی شده و هیچ تفاوتی با کارگر دارای قرارداد ندارد.
چند نکته مهم در خصوص اخراج کارگر بدون قرارداد
3 نکته اصلی در خصوص نحوه شکایت از کارفرما بعد از اخراج کارگر بدون قرارداد وجود دارد
کارگر اخراجی باید تا 30 روز بعد از اخراج به واحد اداره کار مربوطه مراجعه کرده و شکایت خودش را تنظیم کند. با این اوصاف هر چه زودتر اقدام کند، به نفع او است. او می‌تواند درخواست برگشت به کار کند یا اینکه بیمه بیکاری بگیرد.
اما اگر تمایلی به هیچ کدام از دو مورد بالا دارد، دعاوی مانند مطالعه حقوق و مزایای پرداخت نشده و بیمه معوقه، مشمول مرور زمان نمی‌شود و محدودیت زمانی برای اقامه دعوی وجود ندارد و در هر زمان کارگر و حتی بعد از فوت کارگر، وراث می‌توانند اقامه دعوی علیه کارفرما داشته باشد.
در زمان تظیم شکایت از درج توضیحات طولانی خودداری کنید . چرا که کسی این توضیحات را نمی‌خواند. تنها توضیحات کوتاه و مختصر و مفید بنویسید. مثلا درخواست بازگشت به کار، درخواست سنوات، درخواست پرداخت حق بیمه، حقوق معوقه، عیدی پرداخت نشده و غیره داشته باشید و درخواست تنظیم کنید، در جریان دادرسی این موضوع به نفع شما بوده و شکایت‌تان سریع‌تر در مرحله اجرا قرار می‌گیرد.
در صورتی که می خواهید از بیمه بیکاری استفاده کنید، زمان شکایت همان یک ماه است. در صورت رای قطعی از مراحل حل اختلاف باید قید شده باشد که اخراج خواهان غیر ارادی و از سوی کارفرما انجام شده است تا مشمول بیمه بیکاری شوید. همچنین باید حق بیمه شما حداقل یکسال پیش از اخراح به صورت مستمر از کارگاه مربوطه واریز شده باشد.
تفکر اشتباهی که در خصوص کارگر بدون قرارداد وجود دارد این است که او نمی‌تواند شکایت کند. نداشتن قرارداد به معنی پایمال شدن حقوق کارگر نیست. با توجه به مواد 2، 3 و 4 قانون کار و به خصوص تبصره 2 ماده 7 قانون کار قرارداد کار نیازی به کتبی بودن ندارد و این توانایی را دارد که به شکل شفاهی باشد. مورادی مانند اقرار کارفرما، شهادت کارگرهای دیگر یا کارمندان و فیش‌های بانکی که نشان دهنده پرداخت از طرف کارفرما هستند، این قابلیت را دارند که به عنوان سند احراز رابطه کارگری بین کارگر و کارفرما استفاده شوند.
کارگر این توانایی را دارد که شکایت از کارفرما را تحت عنوان شکایت از کارفرما بدون قرارداد به مراجعه مرطوبه ارائه بدهد و از ادله و اسناد و شواهدی که دارد برای اثبات رابطه کارگری و کارفرمایی استفاده کند. هیات تشخیص اداره کار با بررسی سندهای موجود یا اعزام بازرس کار به محل، صحت و سقم ادعاهای کارگر را مشخص می‌کند. بعد از احراز رابطه کارگر و کارفرما و بررسی کردن شکایت کارگر از تخلف کارفرما، هیات تشخیص اقدام به صدور رای می‌کنند.
رای صادر شده تا مدت 15 روز قابل تحدید نظر می‌باشد و بعد از رسیدگی قطعی می‌شود و لازم الاجرا است. اگر احراز تخلف کارفرما انجام شود، کارگر می‌تواند از محاکم دادگستری تقاضای اجرای رای هیات تشخیص را داشته باشد. ولی اگر اعتراض کارگر به رای صادر شده وجود داشت، او تا 3 ماه بعد از ابلاغ رای می‌تواند دادخواست شکایت از کارفرما را به دیوان عدالت اداری تسلیم کند و دراین باره رای نهایی و غیر قابل بازگشت را دریافت کند.
مطابق ماده 148 قانون کار، کارگر می‌تواند بابت رد نکردن بیمه به وسیله کارفرما از او شکایت کند. کارگر شکایت خود را به واحد اجرای احکام دادگستری تسلیم می‌کند و بعد از بررسی ها به صورت احراز تخلف کارفرما، رای صادره به وسیله اجرای احکام دادگستری به کارفرما ارائه می‌شود. بعد از ابلاغ رای او به شعبه تامین اجتماعی برای پرداخت حق بیمه متعلقه مراجعه کرده و حق بیمه را پرداخت می‌کند. در صورتی که پرداخت حق بیمه توسط کارفرما انجام نشد، در مراحل بعدی کارگر باید دوباره از کارفرما شکایت کرده و از روش مرجع قضایی پیگیر باشد تا حق بیمه توسط کارفرما پرداخت شود.
اختلاف و نارضایتی در محل کار هر چند خوشایند نیست اما اتفاق رایجی است. قوانین کشور و اداره کار در بیشتر مواقع برای آسایش و گرفتن حقوق نیروی کار تلاش می‌کند. این مورد باعث شده است که کارکنان توانایی مقابله با عدم تفاهم‌ها را داشته و در صورت وجود اختلاف بتوانند از کارفرما شکایت کنند. اگر یک نیروی کار بدون قرارداد درحال فعالیت باشد و با کارفرمای خودش به مشکل برخورد، می‌تواند از کارفرما شکایت کرده و به دنبال تمام حقوق قانونی خودش باشد.