رویداد۲۴ میثم سعادت: قانون انتخابات امسال تغییر کرده و در حالی که بیش از صد روز تا زمان شروع تبلیغات انتخابات باقی مانده است، نتایج اولیه تایید صلاحیت‌ها توسط هیات‌های اجرایی شهرستان‌ها اعلام شده و مثل دوره‌های گذشته، بازار رد صلاحیت‌ها داغ است.
وزارت کشور اعلام کرده «از مجموع ۲۴۹۸۲ نفر ثبت‌نام کننده داوطلبان انتخابات مجلس، ۱۴ درصد عدم احراز شدند و ۱۴ درصد نیز عدم تایید صلاحیت شدند.» البته از این مجموع ۳۰ درصد به دلیل نقص مدارک بوده است.
وضعیت بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس به صورت غیر رسمی توسط خود نامزد‌ها به رسانه‌ها اعلام شده است؛ لذا احتمالا افرادی هستند که تایید صلاحیت نشده‌اند، اما تمایلی ندارند آن را رسانه‌ای کنند تا شاید این مشکل را حل کنند؛ چه بسا در میان فعالان سیاسی نیز افرادی باشند که پیش از این نامزدی خود را اعلام نکرده‌اند و در حال حاضر نیز رد صلاحیت خود را اعلام نکرده‌اند.
بررسی صلاحیت‌ها در مرحله نخست توسط «هیات‌های اجرایی» انجام می‌شود. این هیات‌ها توسط دولت انتخاب می‌شوند. به بیان دیگر دولت که قرار است بستر انتخابات با مشارکت بالا را فراهم کند، خود دست به گسترده‌ترین ردصلاحیت تاریخ انتخابات زده است!
البته این اتفاق عجیب هم نیست؛ چنانکه تا کنون کلیدواژه و عبارت «مشارکت همگانی» یا «افزایش مشارکت مردم در انتخابات» از زبان ابراهیم رئیسی شنیده نشده است که همین مسئله نگاه او به موضوع حضور مردم در انتخابات را نشان می‌دهد. برعکس این دیدگاه، آیت‌الله خامنه‌ای در تمام انتخاباتی که برگزار شده، همواره یک دغدغه را مطرح کرده است: افزایش مشارکت مردم و برگزاری انتخابات پرشور.
جعفرزاده ایمن‌آبادی که نامش در میان ردصلاحیت‌شدگان دیده می‌شود، پیش از شروع بررسی صلاحیت‌ها هشدار داده بود که «اعضای هیات‌های اجرایی انتخابات در شهر‌ها عمدتا از ستاد انتخاباتی آقای رئیسی هستند و دولت از همین الان نشان داده که قرار است در انتخابات اثر بگذارد. این موضوع تاکنون سابقه نداشته و بیشتر این افراد معتمد نیستند.»
پیش‌بینی جعفرزاده خیلی زود به واقعیت پیوست و مشخص شد آنچنانکه او گفته بود «الان شاخص‌ها فقط اینگونه نیست که طرفدار نظام و تابع ولایت باشید، شاخص‌های مهم این است که اگر در ستاد و دولت رئیسی بودی، تایید می‌شوی و اگر نبودی تایید نمی‌شوی.»
روزنامه هم‌میهن در نقد ردصلاحیت‌ها نوشته «اکنون با این فرمانی که در دست هیات‌های اجرایی وزارت کشور بود و ردصلاحیت برخی از نمایندگان چون مسعود پزشکیان، احمد علیرضابیگی و رحیمی جهان آبادی، نوری قزلجه و سمیه محمودی که تقریبا مستقل بودند و نظراتی متفاوت از خالص‌سازان و جبهه پایداری و هواداران دولت داشتند، می‌توان این سوال را مطرح کرد که انتخابات مجلس آینده، آیا به سمت خالص‌سازی حداکثری در حرکت است؟ دیگر اینکه آیا دولت و وزارت کشور راهبردی که رهبر انقلاب بر آن تاکید داشتند را نادیده گرفته‌اند؟»
در حال حاضر بیشترین حاشیه درباره رد صلاحیت‌ها مربوط به نمایندگان مجلس است. تا لحظه تنظیم این خبر ۱۳ نماینده گفته‌اند که رد صلاحیت شده‌اند و تنها چهره منتقدی که تایید صلاحیت شده، جلال رشیدی کوچی از منتقدان مشهور طرح صیانت بود.
در مجلس فعلی نماینده‌های جریان اقلیت، چهره‌های شاخصی نداشتند. آن‌ها هم از طوفان رد صلاحیت مجلس یازدهم عبور کرده بودند. شاخص‌ترین چهره نزدیک به اصلاح‌طلبان مسعود پزشکیان بود که در دوره قدرت اصلاح‌طلبان، در کرسی نایب رئیسی مجلس هم نشسته بود. نزدیک‌ترین چهره به محمود احمدی‌نژاد و جریان‌های عدالتخواهی هم دیگر نماینده تبریز بود. احمد علیرضابیگی که بیشتر به خاطر افشای ماجرای شاسی‌بلند‌ها مشهور شده بود هم در میان رد صلاحیت‌شدگان است.
نوری قزلجه چهره میانه‌رو و نزدیک به علی لاریجانی هم رئیس فراکسیون مستقلین مجلس بود که او نیز رد صلاحیت شده است. معین‌الدین سعیدی از نمایندگان نزدیک به مولوی عبدالحمید به حساب می‌رود. هر چهار نفر این نمایندگان رد صلاحیت شده‌اند. به این ترتیب هیات‌های اجرایی روی ترش خود را به جریان‌های سیاسی منتقد دولت نشان داده‌اند.
چهره‌های اصولگرا، فعلا واکنش جدی به رد صلاحیت‌ها نداشته‌اند. برخی با بازنتشر تصاویر برخورد زشت منادی سفیدان با معلمان، سعی توجیه رفتار هیات‌های اجرایی داشتند. برخی نیز به بگو مگوی رحیمی جهان‌آبادی که کاربران اصولگرای توییتر را شلغم خطاب کرده بود اشاره می‌کنند و می‌گویند رد صلاحیت او ناشی از این ادبیات بوده است.
موسوی لارگانی که در چند دوره اخیر با رای بالای حوزه انتخابیه خود وارد مجلس می‌شد، در این دوره نتوانسته تاییدیه هیات‌های اجرایی را برای ورود به انتخابات مجلس بگیرد. او منتقد برخی تصمیمات اقتصادی دولت بود. همزمان عنابستانی چهره جنجالی مجلس به برخی رسانه‌ها گفته است که صلاحیتش تایید شده است.
از بین سایر نمایندگان مجلس هم اردشیر مطهری از حوزه انتخابیه گرمسار، مصطفی نخعی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس و رحمت‌الله فیروزی‌پور نماینده نطنز، الله‌وردی دهقانی نماینده ورزقان و سید مهدی فرشادان نماینده سنندج ردصلاحیت شده‌اند.
گفته می‌شود چند چهره معدود اصلاح‌طلب ثبت‌نام کرده هم رد صلاحیت شده‌اند. علی‌محمد نمازی از کارگزاران سازندگی، علی باقری از توسعه ملی، سجاد سالک از ندای ایرانیان، اسماعیل گرامی‌مقدم و محمدرضا خباز از اعتماد ملی از جمله چهره‌هایی هستند که صلاحیت آن‌ها در هیات‌های اجرایی تایید نشده است. همچنین کامبیز مهدی‌زاده داماد حسن روحانی از رد صلاحیت خود به استناد بند ۲ ماده ۳۳ خبر داده است. این بند مربوط به عدم التزام عملی به نظام جمهوری اسلامی ایران است. از افرادی که در حال حاضر در مجلس حضور ندارند هم محمدرضا باهنر مهمترین چهره‌ای است که صلاحیت او تایید شده است.
غلامرضا نوری قزلجه نماینده بستان‌آباد درباره ردصلاحیتش به خبرآنلاین گفته «به علت عدم اعتقاد به اسلام و التزام عملی به اسلام، نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی مرا ردصلاحیت کردند اما این دلایل کاملا ناروا و نادرست است و می‌توان آن را انتقام‌جویی دولت می‌توانم تفسیر کنم و به غیر از این موضوع دیگری نیست.»
او گفته «دولت به جای آنکه انتخابات را مهندسی کند به کار‌های اقتصادی، کنترل تورم، مسکن و وعده‌های خود به مردم برسد و به رفع تحریم‌ها، فروش نفت و درآمد‌ها فکر کند. چیدمان هیأت‌های اجرایی کاملا هماهنگ با مهندسی انتخابات و تصمیمات از پیش تعیین‌شده بود.»
جلال محمودزاده دیگر نماینده ردصلاحیت‌شده هم معتقد است «ردصلاحیت‌ها به فرمانداران دیکته شده است!» او در توضیح اتهام خودش به دولت گفته «فرمانداران باید براساس استعلام ۵گانه عمل می‌کردند و اگر استعلام ۵گانه مشکلی نداشته باشد، باید به آن استناد کنند. یک ماه قبل روزنامه ایران که رسانه دولت است، به من و ۴ نفر از نمایندگان منتقد عملکرد دولت اشاره کرده که باید با آن‌ها برخورد شود. به نظر من ردصلاحیت‌ها در ادامه همین موضوع است.
محمودزاده گفته «به اعتقاد من بحث خالص‌سازی رخ داده چرا که راه گرم کردن تنور انتخابات این نیست. اگر بخواهند مشارکت مردم بیشتر شود، باید اجازه دهند جناح‌های سیاسی با افکار متفاوت در انتخابات حضور داشته باشند.»
بیشتر بخوانید:
نام جعفرزاده ایمن‌آبادی نماینده پیشین مجلس هم در لیست ردصلاحیت‌شدگان دیده می‌شود.خود جعفرزاده خبر داده که با استناد به بند ۲ ماده ۳۱ رد صلاحیت شده است. این بند مربوط به «التزام عملی به نظام» است. او از این بابت البته تعجب کرده و گفته «با بیش از ۷۰ درصد جانبازی در دفاع مقدس، التزام عملی بنده به نظام اثبات نشد!»
علی مطهری دیگر نماینده پیشین هم جزو ردصلاحیت‌شدگان است. در نامه رد صلاحیت او آمده که به استناد «بند ۲ و ۴ ماده ۳۱ قانون انتخابات مجلس» این اقدام انجام شده است. به این ترتیب نیروهای نزدیک به دولت رئیسی اینگونه تشخیص داده‌اند که حتی مطهری به جمهوری اسلامی التزام ندارد!
سوالی مهمی که در این میان پیش می‌آید، این است که افتخار جمهوری اسلامی به چیزی می‌تواند باشد؟ وقتی فرزند یکی از بنیانگذاران انقلاب یا نماینده چند دوره مجلس به جمهوری اسلامی التزام ندارد، پس چه کسانی به حاکمیت باور دارند؟ وقتی وضعیت به گونه‌ای است که فردی دو پایش را برای آرمان‌های جمهروی اسلامی داده و اکنون روی ویلچر است، به جمهوری اسلامی التزام نداشته باشد، سوال اینجاست که کار به کجا کشیده است!
اگر دلیل ردصلاحیت این افراد شائبه مالی یا زد و بند و فساد و اختلاس و ... بود، هیچ سوالی پیش نمی‌آمد و بسیار هم طبیعی بود که چنین افرادی ردصلاحیت شوند، اما وقتی افرادی چون مطهری و جعفرزاده ایمن‌آبادی و موسوی لارگانی و خباز و منادی سفیدان و ... به جمهوری اسلامی التزام نداشته باشند، باید پرسید که مشکل از نگاه بررسیکنندگان است یا واقعا اتفاق عجیب دیگری رخ داده است!
چگونه است فردی که ماجرای فساد شاسی‌بلندهای مجلس را افشا می‌کند و اتفاقا به همان دلیل ردصلاحیت می‌شود؟ به بیان دیگر از منظر بررسیکنندگان آنان که خودروی رانتی گرفته‌اند برای حضور در مجلس صلاحیت بیشتری دارند تا کسانی که با رانت مخالف‌اند!
عبدالرضا داوری فعال سیاسی البته از زاویه دیگری به ماجرای ردصلاحیت‌ها پرداخته است. او نوشته «ردصلاحیت نمایندگان کنونی مجلس، دارای یک تناقض حقوقی است. نماینده‌ای که فاقد صلاحیت اعلام شده، تا پایان دوره مجلس کنونی، در خرداد ۱۴۰۳، چگونه می‌تواند به وظایف تقنینی و نظارتی خود عمل کند؟ از یک سو او اکنون نماینده مجلس است و از سوی دیگر او را فاقد صلاحیت نمایندگی اعلام کرده‌اند!»
علی ربیعی سخنگوی دولت روحانی در واکنش به ردصلاحیت‌ها گفته از «التزام به جمهوری اسلامی ابزار ساخته‌اند!» او در یادداشتی که در روزنامه اعتماد منتشر کرده نوشته «گمان می‌کردم پس از این همه ناملایمات اجتماعی، قدری تدبیر برای بازکردن فضای سیاسی به‌کار گرفته می‌شود؛ بلکه از این رهگذر، چشم‌اندازی برای گشایش و همراهی‌های بیشتر پدیدار شود اما رد صلاحیت پزشکیان و تعدادی دیگر برای انتخابات پیش‌روی مجلس، هر روزنه امیدی را بر این پندار بست. ای کاش رک و راست گفته شود دیگران نیایند و بندی گذاشته شود که «ما نمی‌خواهیم دیگران باشند» ولی این چنین از التزام به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، ابزار ساخته نشود!
او نوشته «من پس از سالیان متمادی که با فراز و نشیب‌ها، تلخی‌ها و شیرینی‌ها در مسیر نظام و تحولات آن بوده‌ام، نمی‌دانم این کدام نظام است که التزام یا عدم التزام به آن، توسط عده‌ای خاص تعیین می‌شود و از این تجربه تاریخی هم درسی گرفته نمی‌شود که مصرف جناحی و سیاسی ارزش‌ها، نهاد‌ها و مقدسات، موجب عدم کارکرد آن‌ها در بزنگاه‌های تاریخی خواهد شد.»
با رد صلاحیت‌های فعلی، می‌توان پیش‌بینی کرد بعضی احزاب مثل اعتماد ملی امکان حضور جدی در انتخابات پیش رو را نداشته باشند و برخی احزاب مثل ندای ایرانیان نیز انگیزه قبلی خود را برای حضور در انتخابات از دست داده‌اند. به این ترتیب احتمالا حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات به یک لیست خیلی ضعیف با محوریت کارگزاران سازندگی و احزاب همسو محدود خواهد شد که به عنوان وظیفه و نه برای پیروزی، در انتخابات شرکت خواهند کرد.
با این شرایط همچنین بعید است چهره‌های موثری مثل محمود احمدی نژاد (از جریان بهار) یا علی لاریجانی (از جریان میانه‌رو) نیز امکان تهیه و حمایت از فهرست‌های انتخاباتی را داشته باشند. گرچه شاید در نهایت رقابتی بین جبهه پایداری و تیم قالیباف شکل بگیرد. رقابتی که زمزمه‌های آن از هم اکنون آغاز شده است