دریاچه ارومیه از بین رفته، چه مالچ پاشیده شود چه نشود/ انتظار احیای دریاچه واقع‌بینانه نیست

رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در گفت‌وگو با رویداد۲۴ درباره آخرین وضعیت دریاچه ارومیه صحبت کرده است. او می‌گوید آخرین تصاویر ماهواره‌ای که از دریاچه دیده‌ام دیگر این دریاچه آبی ندارد و جز نمک و گردو خاک در بستر آن چیزی نیست. 

*‌ درباره مالچ‌پاشی اطلاعی ندارم و محیط زیست باید در این‌باره پاسخگو باشد. شاید آن‌ها احیانا نگران این هستند که چون در بستر دریاچه نمک است اگر با ذرات نمک بخش غیرکریستالی آغشته شود، به دلیل چسبندگی کمی که دارد، هنگام باد طوفان گرد و خاک ایجاد شود. اگربستر دریاچه کماکان خشک بماند و آبی وارد آن نشود، کانون گردوخاک می‌شود، مانند کانون گردوغبار‌هایی که در سایر مناطق وجود دارد. 

*‌ اصولا مالچ‌پاشی‌ها در گذشته از مواد نفتی و مشتقات نفتی بود که می‌گفتند به تدریج براثر تابش آفتاب به تدریج تجزیه می‌شوند و برای خاک مضر هستند و باعث آلودگی می‌شوند و بعد از چندسال هم از بین می‌روند. بعد از آن گفتند که مالچ‌پاشی را با یکسری مواد طبیعی انجام می‌دهند که یک پوششی از مواد طبیعی است و محیط زیست با آن سازگار است. 

*‌ سیستم طبیعی دریاچه برهم خورده است. به هرحال این منطقه کانون بحران است، چه مالچ پاشیده شود چه پاشیده نشود. اگر مالچ پاشیده شود جلوی گردوخاک را می‌گیرد، اما الان که دریاچه کاملا خشک شده است فاقد رطوبت است و خصوصا در فصل تابستان افزایش دما پیدا می‌کند، بنابراین شدت تبخیر تعرق را در منطقه بالاتر می‌برد. این‌ها اثرات هواشناسی خرده اقلیم منطقه است.

*‌ بستر خاک دریاچه نیز چناچه اگر از مواد مضر برای محیط زیست باشد، خاک دریاچه هم دچار مشکل می‌شود. خاک آنجا شور و شوره زار است و همین که آبش خشک شده به خودی خود یک تغییر مخرب برای محیط زیست و خرده اقلیم منطقه است. 

*‌ سعی شده دریاچه احیا شود اما در عمل هیچ‌کاری صورت نگرفته است. مهمترین علت خشکی دریاچه برداشت بی‌رویه آب سهم دریاچه بود. خب برنامه‌ای برای کاهش آن وجود ندارد که ما امیدوار باشیم در آینده احیا شود. دوم اینکه تغییر اقلیم هم اثرگذار است. همین که خشک شده نشان می‌دهد چیزی که از دست می‌دهد بیشتر از آن چیزی است که به دست می‌آورد.

*‌ وقتی عمق آب دریاچه کم می‌شود، باقی‌مانده آب خیلی راحت توسط نور خورشید تبخیر می‌شود. یعنی هرچقدر حجم آب کم باشد شدت تبخیر بیشتر می‌شود. حالا تبخیر سالم دریاچه چیزی حدود ۳ نیم میلیارد متر مکعب است. شدت تبخیر اکنون نه تنها کاهش پیدا نکرده بلکه افزایش هم پیدا کرده است زیرا مقدار آب کم شده و از سوی دیگر ورودی آب هم کاهش پیدا کرده است. حالا اگر بخواهیم به احیا امیدوار باشیم، باید ببینیم برنامه‌های اجرایی چیست. 

*‌ سطح کشاورزی در منطقه و نوع محصولاتی که کاشته می‌شود با آن‌چیزی که در گذشته بوده کاملا متفاوت است و این توازن منقطه را برهم می‌زند. با وجود اینکه از آذربایجان غربی از طریق تونل بخشی از آب را وارد دریاچه می‌کنند اما درعمل اتفاقی رخ نداد و دریاچه خشک شد. برداشت آب به گونه‌ای بود که توزان را برهم ریخت و اگرمجددا بخواهند توازن برگردد، قطعا چند سالی طول خواهد کشید و دوم بستگی به روند بارش و هواشناسی دارد اما روند گذشته نشان می‌دهد ما همچنان با کم‌بارشی‌های بیشتری دست و پنجه نرم خواهیم کرد؛ ازسوی دیگر به آزاد شدن منابع و سهم دریاچه است که به راحتی امکان‌پذیر نیست. زیرا جمعیت روستایی که در آنجا هستند و توسعه باغات وکشاورزی بسیار بیشتر از قبل است. تا زمانی که این شرایط سرجای خود است، انتظار برگشت به شرایط قبل، واقع‌بینانه نیست.

*‌ دریاچه ارومیه کاملا خشک شده وتعارف هم نداریم. متاسفانه محو شده است و عواقبش برای منطقه کاملا خطرناک است؛ حالا اینکه دریاچه بار دیگر احیا شود، فعلا یک خواسته غیرواقع‌بینانه است.