رویداد۲۴ دنیای اقتصاد نوشت: تشخیص فرآیند حاکم بر بازدهی‌های بازار سهام به‌منظور اخذ تصمیم بهینه و کاهش هزینه ریسک اهمیت فراوانی برای سرمایه‌گذاران و سیاستگذاران مالی دارد. الگوی فراکتال را در بازار‌های مالی می‌توان در فضای الگوریتم‌های یادگیرنده مورد بررسی قرارداد، به‌طوری‌که استفاده از داده‌های متغیر‌های مقداری، جریانی و آماری در یک سیستم الگوریتمیک همانند هوش‌مصنوعی، می‌تواند برای شناسایی روند و تغییرات در بازه زمانی بلندمدت به‌کار آید. به این‌ترتیب الگوی فراکتال که در طبیعت نیز وجود دارد و موارد مالی رفتاری نیز تاحدودی در برخی بخش‌های بازار به‌ویژه آمار و ارقام مشاهده می‌شود، می‌تواند برای تشخیص و نفوذ و تکرار مشابه روند بلندمدت در تغییرات کوتاه‌مدت به‌کار آید و توان و دقت پیش‌بینی سیستم‌های خودیادگیرنده را افزایش دهد.
شناسایی سود خودهمانندی زمانی
بازار سهام تهران کارآ نیست؛ یعنی بازدهی‌ها از فرآیند تصادفی تبعیت نمی‌کند و بین بازدهی‌های بازار در زمان همبستگی وجود دارد، در نتیجه برخی از سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌طور سیستماتیک با استفاده از اطلاعات عمومی بازدهی غیرمتعارف کسب کنند. دوم، فرآیند و همبستگی‌های موجود بین بازدهی‌ها دارای حافظه بلندمدت و پایدار نیست، بلکه همبستگی بین بازدهی‌ها از نوع کوتاه‌مدت است.
دلالت این موضوع این است که با وجود اینکه شوک‌های مثبت و منفی و اطلاعات جدید بازدهی بازار سهام تهران و نوسانات ریسک آن را تغییر می‌دهد، اما اثرات این شوک‌ها و اطلاعات بر بازدهی‌های بازار پایدار نیست. دلالت سیاستی این موضوع آن است که با وجود شوک‌ها و اطلاعات جدید بازدهی و ریسک بازار سهام تهران را در کوتاه‌مدت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، اما آثار این تغییرات بلندمدت و پایدار نیست، بنابراین اگر سیاستگذاران با اتخاذ سیاست‌های مناسب بتوانند نوسانات کوتاه‌مدت را بکاهند، گام مهمی در کارآیی بازار برداشته و این بازار را به‌عنوان ابزار مهم و مطمئنی جهت تخصیص بهینه منابع مالی کشور تبدیل خواهند کرد که در آن سرمایه‌گذاران با افق زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت منتفع خواهند شد. به‌عبارت دیگری مفهوم فراکتال را در بورس اوراق‌بهادار تهران می‌توان با ۸ مفهوم شبیه‌سازی کرد. اولین مفهوم فراکتال این است که با توجه به نحوه شکل‌گیری آن قابل پیش‌بینی است، یعنی می‌توان تا حدود زیادی پیش‌بینی با ضریب خطای پایین مبنی‌بر نوع رفتار در آینده را داشت.
نقطه اشتراک آن با روند و تغییرات بازار سهام این است که صنایع مختلف به‌صورت دوره‌ای و فصلی با توجه به شرایط جغرافیایی، منطقه‌ای، آب و هوا و تقاضا و موجودی در انبار و علاوه‌بر این نیز افزایش و کاهش دوره‌ای موجودی مواد اولیه وارداتی که این موضوع نیز خود به نوبه خود دوره‌ای است، لذا با بررسی بنیادی شرکت‌ها می‌توان تا حدود زیادی رفتار و سود آینده را پیش‌بینی کرد و برای خرید یا فروش آن نماد از صنعت استراتژی موردنظر را درنظر گرفت.
مفهوم دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد مقوله تکامل هم زمان است. این موضوع را می‌توان به کمک رفتار همبسته جفت ارز‌ها در بازار مالی فارکس مثال زد، به‌طوری‌که با فرض جفت ارز eur/usd و usd/frk در صورتی‌که جفت ارز اول روند صعودی به خود بگیرد، معامله‌گر برای شناسایی سود بیشتر می‌تواند به سراغ جفت ارز‌ها با رابطه معکوس همانند جفت ارز دوم برود. این مفهوم بدان معنا است که وقتی متغیر‌هایی با ضریب وابستگی بالایی وجود دارد و امکان سودسازی نیز با اعمال رفتار معامله‌گری معکوس وجود دارد، تکامل همزمان یا تغییر همزمان رخ می‌دهد. در بورس تهران نیز این موضوع در خرید سهام و اختیار خرید و فروش همان سهم در کنار جابه‌جایی بین صنایع در دوره‌های مختلف صادق است. سومین موضوع موردبحث در رفتار فراکتالی، جایگزینی بهینه است، به این‌معنی که سهام به دلیل داشتن تنوع بالا در ابزار‌های مالی و سرمایه‌گذاری می‌توانند جایگزین یکدیگر شوند و در عین‌حال کلیت فرآیند سودسازی و روند افت و خیز و ذاتی خود را طی کنند.
یکی دیگر از موارد موردبحث در شکل‌گیری گونه از تکرار است. همان‌طور که قبل‌تر به آن اشاره شد؛ بازار سهام به دلیل رفتار دوره‌ای و وابسته به زمان الگو یا در لفظ مالی رفتاری، رفتاری مشابه یا نزدیک یا به‌صورت سیکلی ایجاد می‌کند. علاوه‌بر این به مفهوم سامانه‌ای تو در تو نیز می‌توان اشاره کرد.
این موضوع را می‌توان به رفتار و تغییرات شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق‌بهادار مربوط دانست که به دلیل مالکیت انحصاری برخی از آن‌ها توسط برخی اشخاص یا سازمان‌های دولتی که باعث شده‌است شرکت‌های مادر و زیرمجموعه متعددی که از نظر مالی و تغییراتی مشابه یکدیگر هستند، ایجاد شود و بعضا نیز در بورس به پذیرش درآیند که به‌صورت دسته‌جمعی یک نوع رفتار را در صنعت یا گروه خاصی نشان می‌دهند که با شناسایی این دسته از گروه-شرکت‌ها و ترکیب آن با ویژگی‌های یادشده قبل، الگوی تو در توی تکراری را ایجاد می‌کنند. هر فرآیند تکراری و پویا باعث ایجاد ساختار‌های پیچیده فراکتال نمی‌شود. سازوکار فرآوری چنین ساختار‌های پویایی، آشوب است. در حقیقت، فراکتال نگاره‌ای ریاضی از آشوب است.
از دیگر ویژگی‌ها ساختار است. ریخت‌های اقلیدسی با استفاده از توابع ایستا ساخته می‌شوند، ولی ریخت‌های فراکتال با فرآیند‌های پویا ساخته می‌شوند. فرآیند‌های پویا، فرآیند‌هایی هستند که دارای حافظه هستند و رفتار آن‌ها به گذشته بستگی دارد. بازار سهام نیز داری حافظه و به‌ویژه حافظه بلندمدت است، به‌نحوی‌که این احتمال بسیار قوی است که رخداد گذشته به‌نحوی یا نوعی از شدت در زمان دیگری رخ دهد، اما این رخداد ممکن است با اندکی تغییرات در ظاهر و حفظ ماهیت کلی باشد.