رویداد۲۴ مهدی توفیقی: یکی از مشکلات رایج خودرو‌ها در روز‌های گرم سال، جوش آوردن موتور (Engine Overheating) است که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. این مشکل ممکن است به دلیل عوامل متعددی اتفاق بیفتد، از جمله گرمای هوا و عملکرد صحیح سیستم تهویه و کمپرسور کولر در تابستان. توجه داشته باشید که روشن بودن کولر در تابستان نباید به معنای عدم استفاده از آن باشد، زیرا همه خودرو‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با تهویه روشن نیز بتوانند به خوبی عمل کنند. با این حال، اگر بخش‌های مختلف سیستم خنک کننده خودرو مشکل داشته باشند و همچنان از کولر استفاده کنید، ممکن است موتور خودرو زودتر جوش آورد.
اگر دمای آب و میزان ضدجوش یا خنک کننده (Coolant) درون موتور به هر دلیلی بیش از حد بالا رود و از حد مجاز خارج شود، فشار در سیستم آب و خنک کننده افزایش می‌یابد و بخار از بخش‌های مختلف مدار آب بیرون می‌زند. در این حالت، نشانگر دمای آب به نزدیکی حالت H یا Hot قرار می‌گیرد. این موضوع در خودرو‌هایی که نشانگر دمای آب ندارند، با روشن شدن چراغ هشدار دمای آب قابل تشخیص است و به عبارت دیگر، نشان می‌دهد که موتور خودرو جوش آورده است.
سیستم خنک کننده موتور یکی از اجزای حیاتی است که در صورت عملکرد نادرست یا کاهش جریان محلول خنک کننده، می‌تواند یکی از علل جوش آوردن موتور باشد. وظیفه این سیستم، تأمین جریان محلول خنک کننده در انواع بخش‌های مختلف موتور است تا دمای موتور کاهش یابد و در محدوده مشخصی تنظیم شود. در صورت عدم عملکرد صحیح هر یک از اجزای سیستم خنک کننده موتور، توانایی خنک کنندگی و کاهش دمای موتور کاهش می‌یابد و موتور جوش می‌آورد. بنابراین، به طور کلی، تمام علل جوش آوردن موتور به نوعی به اجزای سیستم خنک کننده موتور مرتبط هستند.
کاهش میزان ضدجوش یا خنک کننده (Coolant) یکی از عواملی است که می‌تواند باعث جوش آوردن موتور شود. محلولی که در منبع انبساط و رادیاتور خودرو استفاده می‌شود، در ایران به عنوان ضد یخ یا ضدجوش شناخته می‌شود. در زبان انگلیسی به آن Coolant یا خنک کننده می‌گویند. وقتی میزان این محلول کاهش می‌یابد، سیستم خنک کننده قادر به کاهش دمای موتور به خوبی نخواهد بود و این ممکن است منجر به جوش آوردن موتور شود. برای جلوگیری از این مشکل، بهتر است هفته‌ای یا هر چند روز یک بار میزان آن را بررسی کنید و در صورت کاهش غیرمعمول، به تعمیرکار مراجعه کنید تا نشتی را تشخیص داده و مشکل را برطرف کند.
وظیفه ترموستات در سیستم خنک کننده موتور، کنترل جریان محلول در مدار سیستم است. زمانی که موتور روشن می‌شود، شیر ترموستات بسته می‌ماند و جریان محلول قطع می‌شود تا موتور به دمای عملکردی خود (دمای عملیاتی) برسد. پس از رسیدن موتور به دمای عملکرد، شیر ترموستات باز می‌شود و جریان محلول خنک کننده برقرار می‌شود تا دمای موتور را کاهش دهد. خرابی ترموستات به این صورت است که در حالت بسته قفل می‌شود و در دما‌های بالا همچنان قفل و بسته می‌ماند. در این حالت، جریان محلول خنک کننده برقرار نمی‌شود و موتور جوش می‌آورد.
وظیفه واترپمپ در سیستم خنککننده موتور، پمپ کردن و ایجاد جریان برای محلول خنککننده است. به همین دلیل به آن واترپمپ می‌گویند، زیرا در گذشته از آب برای خنک کردن موتور استفاده می‌شد. واترپمپ با موتور در ارتباط است و با افزایش دور موتور، دور عملکرد واترپمپ نیز افزایش می‌یابد. در صورت خرابی واترپمپ، میزان جریان محلول خنک کننده ممکن است کاهش یابد یا به طور کلی قطع شود. به این ترتیب، دمای موتور افزایش می‌یابد و ممکن است جوش آورد.
رادیاتور، بخشی از سیستم خنککننده است که آب و کولنت (محلول خنککننده) از مجرا‌های درون آن عبور می‌کنند و از طریق پره‌ها (فین‌ها) با آب راه می‌یابند. هنگامی که هوا با رادیاتور برخورد می‌کند، محلول خنک کننده خنک می‌شود و به وسیله‌ی این فرآیند محلول خنک شده به موتور بازمی‌گردد. در صورت وجود مشکل در رادیاتور، مانند سوراخ شدن یا گرفتگی، دمای محلول کاهش نمی‌یابد و در نتیجه موتور جوش می‌آورد.
وظیفه دریچه رادیاتور یا فشارسنج در سیستم خنککننده، قرار دادن مخلوط خنککننده در منبع انبساط یا رادیاتور تحت فشار است و از بخار شدن آن جلوگیری می‌کند. در صورت خرابی دریچه رادیاتور، محلول خنککننده به خوبی تحت فشار قرار نمی‌گیرد و بخار محلول از رادیاتور یا منبع انبساط خارج می‌شود. در نتیجه، با گذر زمان، مقدار محلول کاهش می‌یابد و موتور جوش می‌آورد.
فن که در کنار رادیاتور استفاده می‌شود، هنگامی که خودرو در حال حرکت نیست، هوای پرفشار را به رادیاتور هدایت می‌کند و موجب می‌شود محلول درون آن خنک شود. در صورت خرابی فن، زمانی که خودرو با سرعت بالا حرکت می‌کند، مشکل زیادی ایجاد نمی‌شود. اما در صورتی که فن در سرعت‌ها و ترافیک‌های پایین کار نکند، دمای محلول کاهش نمی‌یابد و موتور ممکن است جوش آورد.
در برخی خودرو‌ها از فن مکانیکی برای خنک کردن رادیاتور استفاده می‌شود. خرابی فن مکانیکی ممکن است به این صورت باشد که کلاچ پروانه آن خراب شود. در صورت خرابی کلاچ پروانه، فن به طور دائمی در حالت کار قرار می‌گیرد و موتور جوش نمی‌آورد. با این حال، این خرابی می‌تواند خطرات دیگری برای خودرو ایجاد کند، مانند افزایش مصرف سوخت، کاهش عمر باتری و افزایش بار بر روی سیستم شارژ موتور. بنابراین، عیب یابی و تعمیر به موقع فن مکانیکی بسیار مهم است.
واشر سرسیلندر، قطعه‌ای است که بلوک سیلندر را از سرسیلندر جدا می‌کند. در صورت سوختن و خراب شدن این قطعه، ممکن است محلول خنک کننده به درون محفظه احتراق وارد شده و همچنین روغن موتور نیز به سیستم خنک کننده وارد شود. این موضوع باعث کاهش میزان محلول خنک کننده می‌شود و در نتیجه دمای موتور افزایش می‌یابد. نشانه‌های واشر زدن شامل روغن موتور کف‌دار شدن و دود سفید از اگزوز خروجی می‌باشد. در صورتی که این نشانه‌ها مشاهده شوند، نیاز به تعمیر و تعویض واشر سرسیلندر وجود دارد.
یکی از وظایف روغن موتور، کاهش اصطکاک بین قطعات درون موتور است که منجر به کاهش دمای موتور می‌شود. در صورت کاهش میزان روغن، اصطکاک بین قطعات افزایش می‌یابد و با افزایش دما، احتمال جوش آوردن موتور افزایش می‌یابد. بنابراین، حفظ سطح مناسب روغن موتور بسیار مهم است تا از کاهش اصطکاک و بالا رفتن دمای موتور جلوگیری شود. در صورت کمبود روغن، تعویض و تکمیل میزان آن ضروری است به منظور حفظ عملکرد صحیح و پایدار موتور.
یکی از دلایل دیگر برای جوش آوردن موتور، سوراخ شدن یا پاره شدن لوله‌های انتقال آب و کولنت است. در صورت سوراخ شدن یا پاره شدن این لوله‌ها، مخلوط آب و کولنت به‌صورت کامل از سیستم خروجی می‌یابد و دمای موتور بالا می‌رود که در نهایت باعث جوش آوردن می‌شود. در این حالت، ممکن است سایر بخش‌های سیستم خنککننده به‌طور کلی سالم باقی بمانند و تنها با تعویض لوله مورد نظر مشکل حل شود. به همین دلیل، تشخیص و تعمیر سوراخی یا پاره شدن لوله‌های انتقال آب و کولنت بسیار حیاتی است تا از جوش آوردن موتور جلوگیری شود و عملکرد سیستم خنککننده به‌طور کامل برقرار شود.