گزارش جامع نابسامانی از کمبود دارو در کشور؛ داروخانه‌ها حق آزادفروشی ندارند

رویداد۲۴ مریم جعفری هم میهن نوشت: «فعلاً موجود نیست.» این پرتکرارترین جمله‌ای است که در داروخانه‌ها شنیده می‌شود. نگرانی از کمبود‌های دارویی برطرف نمی‌شود. خیال بیماران هم آنقدر راحت نیست تا برای تقاضای خرید بیشتر دارو صرف‌نظر کنند. در یک هفته مانده به آخر سال، بار دیگر دسترسی به برخی از دارو‌های خاص سخت شده؛ روندی که از چند ماه شروع شده بود. مصرف‌کنندگان داروی وارفارین با نبود دارو مواجه‌اند، انسولین‌های خارجی هم یکی در میان پیدا می‌شود، قطره‌های چشمی، دارو‌های پیوندی، متی‌مازول، ریتالین و... هم از فهرست کمبود داروخانه‌ها خط نمی‌خورند. بیماران به هزار و یک آشنا وصل می‌شوند تا چند بسته بیشتر دارو‌های کم شده را بخرند؛ اتفاقی که خود باعث تشدید کمبودهاست. در این میان داروخانه‌ها هم دردسر‌های زیادی برای تامین دارو داشته‌اند؛ از چند برابر شدن هزینه‌ها برای خرید حجم بیشتر دارو، هزینه‌های گران انبارداری تا مطالباتی که روی هم تلنبار شده. هر ماه هم دو، سه میلیارد تومان از نقدینگی‌شان در گرو بیمه‌ها می‌ماند و تامین بودجه بیشتر برای خرید دارو شرایط سختی را برایشان رقم زده است.

کمبود همیشگی دارو‌های شیمی‌درمانی خارجی

بررسی‌های میدانی هم‌میهن از وضعیت توزیع دارو در داروخانه‌ها بر صحبت‌های بیماران صحه می‌گذارد. بسیاری از دارو‌های خاص در داروخانه‌های عمومی پیدا نمی‌شود و بیماران اگر شانس بیاورند تنها در روز توزیع محدود این دارو‌ها در داروخانه‌های منتخب و دولتی می‌توانند بخشی از نیازشان را بگیرند. مسئول یکی از این داروخانه‌های منتخب که مایل نیست نامش در گزارش بیاید، در این‌باره توضیحات بیشتری به هم‌میهن می‌دهد و می‌گوید: «دارو‌های شیمی‌درمانی خارجی همیشه کمبود دارند. مشابه این دارو، در داخل تولید می‌شود و به همین دلیل نوع خارجی آن وارد نمی‌شود، درحالی‌که بسیاری از بیماران و پزشکان، از دارو‌های ایرانی اثربخشی مشابه دارو‌های خارجی را نمی‌بینند و همیشه دنبال برند‌های خارجی‌اند. همین مسئله باعث شده تا دارو‌های شیمی‌درمانی خارجی جزو کمبود‌های همیشگی شوند. از جمله آن‌ها دارو‌های متوتروکسات ۵ و ۵۰ که نخاعی تزریق می‌شود و برای کودکان مبتلا به سرطان است، اما به‌هیچ‌عنوان پیدا نمی‌شود.»‌

به گفته این فعال حوزه دارو، یکی دیگر از کمبود‌ها درباره دارو‌های پیوندی است: «البته این دارو‌ها را در داروخانه‌ها هم توزیع نمی‌کنند و فقط داروخانه‌های دولتی سهمیه دارند. بیماران آنجا هم با چالش دوست و آشنابازی مواجه‌اند. گاهی هم به صورت تصادفی دارو را پیدا می‌کنند. دارو کم است و توزیع محدود، به همین دلیل بیماران اکنون به اندازه نیازشان دارو دریافت نمی‌کنند و چاره‌ای جز خرید از بازار آزاد ندارند. جالب اینجاست که همین دارو‌ها در بازار آزاد پیدا می‌شوند و هیچ‌کس هم نمی‌داند دارو‌های خاص چطور وارد بازار آزاد می‌شوند.» او البته معتقد است که این شرایط در دو حالت رخ می‌دهد؛ اول اینکه بیمار سهمیه خود را به دلایل مختلف از جمله مشکلات معیشتی در بازار آزاد بفروشد و به‌جای آن دارو‌های هندی مصرف کند، یا اینکه نشتی از خود داروخانه رخ داده باشد.

نمی‌توانیم نسخه کامل به بیمار بدهیم

«سعید» صاحب یک داروخانه در شمال تهران است و می‌گوید که برخی دارو‌های روتین مثل انسولین‌های قلمی اکنون با کمبود مواجه‌اند: «بازار برخی انسولین‌ها مثل لنتوس، نورورپید و نوومیکس بسیار بد است و شرکت‌ها توزیع نمی‌کنند. تعداد بیمارانی که این انسولین‌ها را مصرف می‌کنند، کم نیستند، اما بسیار بد پیدا می‌شود. سایر دارو‌ها هم دچار نوسان کمبود و توزیع هستند، مثل تامی‌فلو که یک داروی ضدویروسی است یا قطره چشمی زایلومول یا لاتانوپروست که توزیع نامناسبی دارد و دائم دچار کمبودند.»

او به وضعیت وخیم توزیع وارفارین (داروی ضد انعقاد خون) هم اشاره می‌کند: «این دارو فقط از طریق واردات تامین می‌شود، وقتی که نباشد، یعنی واردات آن به مشکل خورده. در این شرایط دسترسی بیماران به‌طور کامل قطع می‌شود. مسئله مهم این است که بیماران نمی‌توانند به‌راحتی برند مصرفی‌شان را تغییر دهند و برای این کار باید دوباره آزمایش PT بدهند. وضعیت کمبود‌ها برای پگاژن یا آنکاسپار (داروی کودکان)، سولفاسالازین، فلودروکورتیزونیا یا حتی متی‌مازول و ریتالین هم وجود دارد. سولفاسالازین یک داروی معمولی ضدالتهاب است که سه ماه دچار کمبود شد، نه برند خارجی آن را داریم و نه تولید ایرانی. این دارو را از ترکیه قاچاق می‌آورند و چندین برابر قیمت می‌فروشند. متی‌مازول هم داروی تیروئید است، اما پیدا نمی‌شود.»

او ادامه می‌دهد: «ریتالین هم به سختی توزیع می‌شود و گاهی به ما یکی، دو بسته می‌دهند. همیشه با بیماران دعوا داریم که سهمیه آن‌ها را کامل بدهیم. حق هم دارند، چون برای هر نسخه چیزی حدود ۲۰۰ هزار تومان هزینه ویزیت پرداخت می‌کنند و انتظار دارند داروی مورد نیازشان را به میزان کافی دریافت کنند. همین حالا بیمارانی داریم که برای تعطیلات نوروز دنبال خرید بیشتر داروهایشان هستند. البته دارو‌هایی که احتمال کمبود درباره آن‌ها زیاد است، اصلاً موجود نیست که بیماران بتوانند سهمیه بیشتری بخرند، درحالی‌که ترس از نبودن دارو باعث کسری می‌شود و یکی از عوامل تاثیرگذار است. برآورد‌های ما نشان می‌دهد، امسال تقاضا برای خرید دارو نسبت به سال گذشته بین ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش داشته است.» این فعال حوزه دارو به آسیب‌های افزایش تقاضای خرید دارو از سوی بیماران هم اشاره می‌کند: «این مسئله برای ما اتفاق خوبی نیست. چون دارو‌ها بیمه هستند و زمانی که پزشکان تجویز بیشتری برای بیمارشان دارند، مطالبات ما از بیمه‌ها بیشتر می‌شود. البته اگر این افزایش تقاضا درباره دارو‌های با قیمت آزاد باشد، مشکلی برای ما ایجاد نخواهد شد. ما اجازه نداریم دارو‌های بیماران را کمتر از میزان تجویزشده بدهیم، البته درباره دارو‌هایی که کمبود دارند، سهمیه‌بندی در نظر گرفته می‌شود، اما دارو‌هایی که کمبود ندارند تا جایی که بیمه تایید کند، ما موظف به عرضه هستیم.» او ادامه می‌دهد: «مدت‌هاست دارو شرایط پایداری ندارد و اطمینان برای دسترسی پایدار به دارو‌ها برای بیماران حاصل نمی‌شود. وضعیت در حال حاضر به‌گونه‌ای رقم خورده که داروخانه‌ها و مردم به انباردار شرکت‌های دارویی تبدیل شده اند. این در حالی است که اگر وضعیت بازار دارویی کشور ثبات داشته باشد، خرید ما معمولاً برای ۱۰ تا ۲۰ روز خواهد بود، اما وضعیت به‌گونه‌ای رقم خورده که ما باید ۳ تا ۴ ماه ذخیره دارویی داشته باشیم که در کمبود‌های مقطعی داروی ۳ ماهه هم طی ۱۰ روز تمام می‌شود. این مسئله هزینه‌های زیادی به ما تحمیل می‌کند، هم انبار می‌خواهیم و هم هزینه‌های نگهداری، همچنین چک‌هایی که باید پیش از فروش کامل دارو‌ها نقد کنیم.»

به ۲ ماه دیگر هم امید نداریم

یکی دیگر از فعالان حوزه دارو درباره مشکلاتی که کمبود‌های مقطعی دارو بر سر داروخانه‌داران آورده می‌گوید: «امیدی نداریم دو ماه دیگر بتوانیم جنس مورد نیازمان را تامین کنیم. با این وضعیت تحریم، مشکلات شرکت‌های داروسازی و اخباری که شنیده می‌شود، بعید می‌دانیم که اتفاق بهتری رخ دهد. از همه مهم‌تر این‌که روند صعودی صدور مجوز به داروخانه‌ها هم این شرایط را بدتر کرد، چون هم سطح توزیع دارو افزایش پیدا کرد و هم فروش داروخانه‌ها کمتر شد. اما همین حالا به دلیل تاخیر در پرداخت بیمه‌ها، بسیاری از آن‌ها در معرض ورشکستگی قرار گرفته و چک‌های برگشتی داروخانه‌ها به شدت افزایش پیدا کرده است.»

او درباره اینکه چاره اطمینان داروخانه‌ها و بیماران به بازار دارو چیست؟ توضیح می‌دهد: «بیماران ما مدت‌هاست با کمبود دارو مواجه شده‌اند، اگر چنین شرایطی نداشتیم، مردم نسبت به دارویی که یک ماه به صورت مرتب در داروخانه‌ها موجود باشد و فاصله‌ای در تامین آن رخ ندهد، اطمینان پیدا می‌کنند و دست از ذخیره دارو برمی‌دارند. اما فکر نمی‌کنم که این اتفاق در کشور ما رخ دهد.» به گفته این فعال حوزه دارو، کمبود‌های ادامه‌دار باعث سود بیشتر در بازار آزاد دارو شده و تنها فروشندگان بازار سیاه، سود اصلی را از این شرایط می‌برند: «داروی میدودرین، برای قلب است و قیمت دولتی هر بسته آن ۴۰۰ هزار تومان است. اما همین حالا در بازار آزاد ۵/۴ تا ۵ میلیون تومان فروخته می‌شود. این دارو در داروخانه‌های دولتی توزیع می‌شود و گاهی هم یکی دو بسته به داروخانه‌های منتخب می‌دهند. باید آن را در تی‌تک ثبت کنیم، اما همان وارد بازار آزاد می‌شود. داروی قند ویکی‌تاید یا ملی‌تاید هم دچار کمبود است و هر ویال آن در داروخانه ۷۰۰ هزار تومان قیمت دارد، این دارو را برخی برای کاهش وزن هم استفاده می‌کنند، اما به‌دلیل کمبودش در بازار آزاد ۵/۳ میلیون تومان فروخته می‌شود. وین کریستین هم برای بچه‌های سرطانی است و قیمت دولتی آن ۱۷۰ هزار تومان است، اما داروخانه‌ها ندارند و در بازار آزاد، ۳ میلیون تومان فروخته می‌شود.» این داروخانه‌دار با تاکید بر اینکه صحت‌سنجی نسخه و نیاز بیمار وظیفه داروخانه‌ها نیست، می‌گوید: «ما نمی‌توانیم تشخیص دهیم که بیمار مصرف‌کننده واقعی داروست یا خیر. نسخه نوشتن در ایران کار راحتی است و شامل دارو‌هایی که دچار کمبود هستند هم می‌شود. نمی‌توان این تشخیص و صحت‌سنجی را به عهده داروخانه‌ها گذاشت، چون ممکن است خطا رخ دهد. اگر بیمار از دریافت نکردن دارو شکایت کند، مشکلات متعددی برای داروخانه ایجاد می‌شود. راهکار آن، رابطه مستقیم داروخانه با پزشک است که البته با وجود کمبود نیروی انسانی به‌راحتی قابل اجرا نیست.»

بدهی ۶ تا ۷ میلیاردی داروخانه‌ها

زمستان امسال بود که محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس نسبت به افزایش ۱۰۷ درصدی قیمت دارو‌ها اعتراض کرد و گفت: «با وجود اختصاص ارز ۲۸۵۰۰ تومانی به دارو، قیمت دارو، این میزان افزایش یافته است.» هر چند که همان زمان وزارت بهداشت این ادعا را رد و اعلام کرد که تورم دارو ۲۱ درصد بوده نه ۱۰۷ درصد. اینکه دارو‌ها گران شده‌اند را داروخانه‌دار‌ها تایید می‌کنند. علیرضا، صاحب یک داروخانه در تهران به هم‌میهن می‌گوید: «قیمت دارو‌ها طی چند مرحله افزایش یافت و ۳۰ تا ۴۰ درصد گران شدند، حالا هم دوباره خبر از گران‌تر شدن آن‌ها شنیده می‌شود. مشکل اینجاست که با گران شدن دارو، مشکلات داروخانه‌ها هم بیشتر می‌شود. بیمه‌ها وعده داده بودند، مطالبات داروخانه‌ها را یک‌ماهه پرداخت کنند، اما همین حالا ۴ ماه است که ما هیچ پولی از بیمه‌ها (تامین اجتماعی، خدمات درمانی و نیرو‌های مسلح) دریافت نکرده‌ایم. هر روز وعده پرداخت داریم و محقق نمی‌شود. گاهی هم یک مبلغ حداقلی واریز می‌کنند که ما نمی‌دانیم برای کدام مطالبات ماست.» او درباره بدهی‌های ۴ ماه گذشته داروخانه‌ها توضیح می‌دهد: «داروخانه‌هایی که تخصصی کار می‌کنند و دارو‌های شیمی‌درمانی دارند، مطالبات‌شان حداقل ۶ تا ۷ میلیارد تومان است؛ البته این عدد برای داروخانه‌های معمولی بسیار کمتر است. ما یک نامه به سازمان‌های بیمه‌گر نوشتیم که مطالبات داروخانه‌های تخصصی را در بازه زمانی کوتاه‌تر پرداخت کنند، اما هنوز پاسخی دریافت نکرده‌ایم.»

این فعال حوزه دارو درباره این‌که آیا این مسئله منجر به آزادفروشی داروخانه‌ها شده، می‌گوید: «داروخانه‌ها در حال ورشکستگی هستند، اما آزادفروشی نداریم، چون تمام دارو‌ها در تی‌تک ثبت می‌شود. مشکلات یکی دو تا نیست، به دلیل اینکه بیشتر شرکت‌های توزیع با کمبود نیروی کار مواجه‌اند، پخش دارو عقب افتاده. قبلاً دارو را ۲۴ ساعته توزیع می‌کردند، اما حالا این زمان به سه روز تا یک هفته افزایش پیدا کرده است.»‌

راهکار‌های حذف کمبود‌های دارویی

متولیان حوزه سلامت بار‌ها تاکید کرده‌اند که نزدیک به ۱۰۰ درصد داروی مورد نیاز کشور تولید داخلی دارد، اما این میزان از تامین بازار هم نتوانسته، نوسان کمبود و توزیع دارو را برطرف کند. سجاد اسماعیلی، سخنگوی سازمان غذا و دارو در این باره به هم‌میهن می‌گوید: «در بازار دارویی کشور طی سال‌های اخیر با تولید داخل و رشد صنعت داروسازی، توانسته‌ایم بر تکانه‌هایی که در بیرون و داخل کشور رخ می‌دهد و این صنعت را متأثر می‌کند، غلبه کنیم.» با همه انتقادها، اما اسماعیلی تاکید می‌کند که پایداری خوبی در حوزه دارو وجود دارد: «برای اینکه این روند مستمر باشد و به‌صورت دائمی تامین دارو صورت بگیرد و بازار، دچار نوسان کمبود مقطعی دارو نشود، دستگاه‌های مختلف باید دست یاری به سمت سازمان غذا و دارو و صنعت داروسازی دراز کنند؛ دستگاه‌هایی که در تخصیص و تامین دارو مؤثرند، مثل بانک مرکزی. هر قدر این روند منظم‌تر باشد، فرآیند تولید و توزیع و عرضه دارو هم در کشور بهتر خواهد شد. مهم‌ترین نکته این است که در چنین وضعیتی، پیش‌بینی‌پذیری ما نسبت به این‌که در ماه‌های آینده چه میزان دارو در کشور ذخیره خواهیم داشت و چه میزان نیاز کشور تامین خواهد بود، بیشتر می‌شود.»

به گفته این مسئول در سازمان غذا و دارو، منابع ریالی زنجیره تامین دارو هم باید تامین باشد، چون مشابه موضوع ارز اگر به درستی و منظم تامین نشود، قطعاً روی زنجیره در میان‌مدت و بلندمدت اثرگذار خواهد شد؛ همانطور که برخی مواقع شرکت‌های دارویی به دلیل کمبود نقدینگی تولیدشان کاهش پیدا می‌کند یا متوقف می‌شود.

وابستگی دارویی

با وجود تامین بازار دارویی از سوی تولیدکنندگان داخلی، مشکل اصلی زمانی نمود پیدا می‌کند که پزشکان و بیماران تمایلی به استفاده از این دارو‌ها ندارند و عنوان می‌کنند به میزان برند خارجی و وارداتی اثربخش نیست. حتی در برخی موارد عوارض هم دارد. به همین دلیل بیمار راهی بازار آزاد و صرف هزینه‌های هنگفت برای خرید داروی خارجی می‌شود. البته سخنگوی سازمان غذا و دارو معتقد است که این موضوع به‌صورت عام درست نیست، چون ۹۹ درصد دارو‌ها توسط تولید داخل تامین می‌شود و همین حالا هم ۷۰ تا ۹۰ درصد بیماران خاص، دارو‌های داخلی مصرف می‌کنند: «ممکن است در برخی بیماری‌های خاص، فرمولاسیون دارو ارتباط تنگاتنگی با اثربخشی دارو داشته باشد و روی عوارض جانبی که درباره بیمار رخ می‌دهد اثرگذار باشد. از سوی دیگر پزشکان و بیماران به اصطلاح چسبندگی به برند خاص و تمایل به مصرف آن دارند. البته سازمان غذا و دارو این بیماران را از دارو‌های وارداتی با برند خاص محروم نکرده و واردات به صورت مستمر در حال انجام است.» اسماعیلی در پاسخ به این سوال که آیا این موضوع وابستگی به یک داروی خاص را درباره کودکان مبتلا به سرطان هم می‌توان دید؟ می‌گوید: «عمده دارو‌هایی که از سوی این بیماران استفاده می‌شود، دارو‌های بیولوژیک هستند، پیشرفت‌های دارویی کشور در این حوزه خوب بوده است. همین حالا هم بسیاری از این دارو‌ها به کشور‌های منطقه صادر می‌شود. عمده بیماران سرطانی در کشور از این صنعت بهره‌مند هستند، اما مواردی وجود دارد که پزشک، تشخیص می‌دهد برای یک بیمار سرطانی داروی خارجی استفاده شود. در این باره سازمان غذا و دارو پژوهش‌های میدانی را انجام می‌دهد و در صورت نیاز، درصدی از بازار دارو‌های سرطانی به واردات دارو‌های خارجی اختصاص پیدا می‌کند.» او ادامه می‌دهد: «دارو‌هایی که برای بیماران خاص استفاده می‌شود، سد مطالعات بالینی را گذرانده، یعنی بالای ۹۰ درصد کارایی و اثربخشی لازم را در درمان بیماران دارند.»‌

چرا مسیر واردات دارو‌های خارجی قطع می‌شود؟

سخنگوی سازمان غذا و دارو درباره کمبود دارو‌های روتین از جمله انسولین‌ها هم توضیح می‌دهد: «بازار انسولین به میزان مساوی از تولید داخل و واردات تامین می‌شود. اخیراً درباره یکی از برند‌های انسولین کمبود جهانی رخ داده است. این مشکل در حال رفع شدن و برنامه‌ریزی برای واردات آن در حال انجام است. تولید داخل هم ادامه دارد. در کشور ما تکنولوژی باکیفیت و تجهیزات بسیار گران‌بهایی برای تولید انسولین وجود دارد که برای تقویت این حوزه ارزشمند است. واردات هم ادامه دارد و حتی یکی از شرکت‌های معروف که عمده بازار‌های انسولین‌های قلمی را در اختیار دارد، در ایران کارخانه دارد و تولید داخلی این محصول را داریم.»

او درباره وارفارین هم توضیح می‌دهد که مشکل اصلی درباره این دارو نبود تولید داخل است که اگر این ظرفیت وجود داشت، در زمان کمبود بخش زیادی از بیماران می‌توانستند محصول داخلی را مصرف کنند: «درباره وارفارین وابسته به واردات هستیم و بسیاری از اتفاقات آن دست ما نیست. ممکن است تولیدکننده خارجی تصمیم بگیرد به هر دلیلی تولید را متوقف کند. از یک‌سال پیش پیگیری‌های مستمری برای تامین وارفارین داشتیم، اما نه برند اصلی و نه برند‌های دیگر در زمان خودش وارد کشور نشدند. تولیدکننده اصلی عنوان می‌کرد که تولید این محصول برای میزان سفارشی که ایران نیاز دارد، به‌صرفه نیست.» او درباره به‌صرفه نبودن تولید این دارو برای شرکت خارجی هم عنوان می‌کند: «مصرف وارفارین طی چند سال گذشته به‌دلیل جایگزین‌شدن دارو‌های ضدانعقادی جدید، کاهش پیدا کرده است. عمده بیماران به سمت دارو‌های جدید تغییر مصرف داده‌اند. میزان نیاز بیماران ما هم از حدود ۹ میلیون عدد در ماه به سه میلیون عدد رسیده است. به دلیل کاهش مصرف، تولید این میزان برای شرکت خارجی به‌صرفه نبود. البته ما با شرکت‌های دیگر رایزنی کردیم و اکنون مشکل وارفارین در حال برطرف شدن است. یکی از شرکت‌های دارویی هم به این موضوع ورود کرده و امیدواریم تا پایان سال یا در ابتدای سال بتوانیم وارفارین تولید داخل را وارد بازار کنیم.» اسماعیلی درباره اینکه بیماران حق دارند دارویی که کمترین عوارض یا بیشترین اثربخشی را برای آن‌ها داشته باشد انتخاب کنند، اما چرا سیاست‌گذاری‌ها، دسترسی آن‌ها را به برند‌های خارجی محدود کرده؟ می‌گوید: «این مسئله وابسته به شرایط خاص است که تصمیم‌گیری‌های چندعاملی بر آن‌ها اثر می‌گذارد؛ عواملی از جمله شرایط ارز، وضعیت تولید از سوی شرکت خارجی، وضعیت اثربخشی دارو در داخل کشور -که تا چه میزان تولید داخل جوابگو بوده- ارزیابی‌های سازمان در بازار دارویی و گزارش‌های بیماران.» او ادامه می‌دهد: «اگر ثابت شود که داروی داخلی اثربخشی لازم را دارد و نیاز بیماران را به‌طور کامل جوابگو بوده، طبیعی است که محدودیت‌های جدی برای برند خارجی در نظر گرفته می‌شود. هر گزارشی عکس این شرایط، منجر به بازنگری در سیاست‌هاست و با توجه به تصمیم‌گیری‌های چندعاملی بخشی از بازار به واردات اختصاص پیدا می‌کند تا نیاز واقعی برخی بیماران به داروی خارجی مرتفع شود.»

داروخانه‌ها حق آزادفروشی ندارند

سخنگوی سازمان غذا و دارو تاکید می‌کند که افزایش خرید دارو از سوی مردم به دلیل ترس از تامین نبود داروها، می‌تواند کمبود‌ها را تشدید کند: «زمانی که با کمبود‌های مقطعی درباره برخی دارو‌ها مواجه می‌شویم، این وضعیت در رسانه‌ها به‌گونه‌ای به افکار عمومی منتقل می‌شود که گویی کمبود دائمی در حال رخ دادن است. این مسئله بیماران را دچار دلهره و اضطراب می‌کند و تصمیم می‌گیرند که دارو‌ها را در حجم زیاد خریداری کنند.» اسماعیلی می‌گوید که دارو‌ها تاریخ انقضا دارند و بسیاری از دارو‌هایی که به دلیل نگرانی‌های مردم خریداری و در خانه‌ها انبار می‌شود، در نهایت دورریز می‌شوند. او درباره اینکه آیا گرانی دارو‌ها و افزایش مطالبات داروخانه‌ها از سازمان‌های بیمه هم بر چرخه تامین دارو و کمبود‌ها اثر گذاشته است؟ توضیح می‌دهد: «چرخه نقدینگی تامین دارو در دوره‌هایی دچار مشکل می‌شود، از جمله اینکه مطالبات داروخانه‌ها با چند ماه تاخیر پرداخت می‌شود. این مشکل در حال برطرف شدن است و واریزی داروخانه‌ها به صورت مستمر از سوی سازمان هدفمندی یارانه‌ها در حال انجام است. البته داروخانه در کنار اینکه بنگاه اقتصادی است، یک مرکز ارائه‌دهنده محصولات سلامت‌محور هم است. این مطالبات دیر یا زود پرداخت می‌شود و سازمان غذا و دارو هم تمام توانش را برای تامین آن گذاشته، اما بیماران نباید در این مسئله دچار آسیب شوند.»

اسماعیلی درباره تخلف برخی داروخانه‌ها برای آزادفروشی دارو به بیماران هم می‌گوید: «اگر مشخص شود که داروخانه‌ای آزادفروشی کرده یا دارو را بدون بیمه به بیمار فروخته، قطعاً با آن‌ها برخورد خواهد شد. طی یکی دو سال اخیر هم با این تخلفات داروخانه‌ها برخورد شده که البته تعداد آن‌ها زیاد نیست و بیش از ۹۰ درصد داروخانه‌ها به صورت منظم و مبتنی بر ارائه خدمات دارویی فعال هستند.»

نشت دارو

داروخانه‌ها با کمبود دارو‌های خاص مواجه‌اند، اما همان دارو‌ها به‌راحتی در بازار آزاد موجود است، اسماعیلی می‌گوید: «نشت دارو داریم، اما گزارش‌های این حوزه بسیار کم است. گزارش‌هایی داریم درباره اینکه بیماران داروهایشان را دریافت، تعداد کمی را مصرف می‌کنند و بقیه را در بازار آزاد می‌فروشند.» سخنگوی سازمان غذا و د ارو، این اقدام بیماران را آسیب به روند درمانی آن‌ها عنوان می‌کند: «تمام تلاش ما این است که داروی مورد نیاز بیماران تامین شود، از بیماران هم خواهش می‌کنیم که داروهایشان را به همان میزانی که از سوی پزشک تجویز می‌شود، به‌صورت کامل مصرف کنند. بیماران باید بدانند که عمده دارو‌هایی که در بازار آزاد عرضه می‌شوند، تقلبی‌اند. ما نمونه‌های گسترده‌ای از عرضه دارو‌های بیماران سرطانی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی داشتیم که از سوی برخی بیماران خریداری شده بود و بعد از ارسال این دارو‌ها به سازمان غذا و دارو و بررسی آنها، مشخص شد که به‌هیچ‌عنوان دارای ماده مؤثره نیستند و تقلبی هستند. ما دارویی که از داروخانه تهیه شده باشد را تایید می‌کنیم و درباره دارو‌های تهیه‌شده از مجرا‌های دیگر پاسخگو نیستیم.»