احمد شهید گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران که اخیرا جای خود را به عاصمه جهانگیر داد، هرگز اجازه حضور در داخل کشور را نیافت. این که چرا جمهوری اسلامی ایران هرگز اجازه نداد پس از حضور سه گزارشگر اسبق ویژه حقوق بشر سازمان ملل، گزارشگران بعدی در خاک کشور حاضر شده و دست به تحقیقات بزنند، تاکنون از سوی مقامات کشوری توضیح داده نشده بود.
هفته گذشته، یک مقام ارشد ستاد حقوق بشر توضیح داد چرا جمهوری اسلامی ایران با وجودی که در دهه های گذشته اجازه داده بود گزارشگران ویژه حقوق بشری مانند گالین دوپل در داخل کشور حضور داشته باشند، دیگر اجازه حضور گزارشگران ویژه حقوق بشر از جمله احمد شهید را نداد.
با احمد شهید همکاری کردیم
کاظم غریب‌آبادی معاون امور بین‌الملل و همکاری‌های بین‌المللی قضایی ستاد حقوق بشر وابسته به قوه قضاییه در همایش روز جهانی حقوق بشر که هفته گذشته در دانشگاه پیام نور تهران با همکاری انجمن دفاع از حقوق زنان برگزار شد، توضیح داد برخی مقامات جمهوری اسلامی ایران در سنوات گذشته با احمد شهید، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل، مکاتبه و حتی دیدار داشته اند ولی از آنجایی که با روند تعیین "گزارشگر ویژه کشوری" برای کشورها مخالفند اجازه حضور به احمد شهید را نداده اند.
غریب آبادی در این باره توضیح داد: در مواجهه با مسئله گزارشهای حقوق بشری می توان مانند برخی کشورهای منطقه و آمریکا، این گزارشها را بایگانی کرد و به آنها پاسخ نداد ولی روند کاری جمهوری اسلامی ایران، توجه به افکار عمومی جهانی و شفاف سازی مبانی حقوق بشری در داخل کشور است. از این رو، همواره به مکاتبات همه گزارشگران حقوق بشر جواب داده این. شاید این کار دیر یا زود انجام شود، ولی ما مانند برخی کشورها، این مکاتبات را بایگانی نمی کنیم.
معاون ستاد حقوق بشر درباره دلایل عدم صدور مجوز برای حضور احمد شهید در ایران گفت: موضع اصولی ما رد گزارشگر ویژه کشوری است. ما تجربه 3 دور پذیرش گزارشگران ویژه حقوق بشری در کشور را داشته ایم. تجربه حضور این گزارشگران سازنده موضع اصولی ما درباره عدم پذیرش این گزارشگران است. زیرا به جز 47 کشور عضو شورای حقوق بشر سازمان ملل، عموم کشورهای دیگر با موضوعی به نام "گزارشگر ویژه کشوری" مخالفند. چون می گویند نباید یک نفر در همه زمینه های حقوق بشری کشورها گزارش تهیه کند بلکه باید گزارشگر موضوعی تعیین شود.
او درباره تعامل جمهوری اسلامی ایران با احمد شهید گزارشگر ویژه حقوق بشر، توضیح داد: ما از باب تعامل با احمد شهید هم تعاملاتی داشتیم. به مکاتبات او جواب دادیم و حتی به برخی سئوالات وی هم پاسخ داشتیم. ملاقاتهایی هم با احمد شهید انجام شد ولی فقط اجازه بازدید از کشور را ندادیم چون با بحث گزارشگر کشوری به صورت اصولی مخالفیم. ولی به دو گزارشگر موضوعی حقوق بشر اجازه بازدید از کشور دادیم.
غریب آبادی درباره نتایج تعامل با احمد شهید در زمینه حقوق بشر گفت: در گزارشهای قبلی، این فرد اعلام کرد جمهوری اسلامی ایران نقض سیستماتیک حقوق بشر دارد ولی چون پاسخ‌های لازم به او ارائه شد، ذهعنیت آنها در این باره اصلاح شد و اکنون همه اذعان دارند ایران با سازو کارهای بین المللی حقوق بشر تعامل مناسبی دارد و این دستاورد کمی نیست. نقض سیستماتیک حقوق بشر در یک کشور یعنی اینکه تمام بسترهای حقوقی، عملکردی، اجرایی و قضایی یک کشور مخالف حقوق بشر باشد، آیا کسی می تواند اکنون این ادعا را درباره ایران داشته باشد؟
او درباره عملکردهای حقوق بشری کشور هم توضیح داد: اولا تلاش می کنیم وضعیت حقوق بشر به سمت اصلاح برود و ایرادهای فعلی رفع شود، دوم به صورت فعالانه سعی داریم اذهان عمومی جهان را در زمینه رعایت حقوق بشر در کشور آگاه کنیم. همچنین تلاش می کنیم مکانیزم فشارهای بین المللی حقوق بشر علیه جمهوری اسلامی ایران به خصوص روند صدور قطعنامه های حقوق بشری را متوقف کنیم.
غریب آبادی با انتقاد از نظام سلطه بین الملل این سئوال را مطرح کرد چرا باید برای کشوری مانند ایران، هر ساله گزارشگر ویژه حقوق بشر تعیین شود ولی برای کشور عربستان هرگز گزارشی منتشر نمی شود و حتی قطعنامه حقوق بشری هم علیه این کشور صادر نمی شود؟
او با انتقاد از موضع دوگانه غرب با این موضوع، خواستار برخورد نظام بین المللی با برخی رژیم های مرتجع منطقه شد که حقوق ابتدایی اتباع خود و سایر کشورها را زیرپا می گذارند ولی به هیچ نهادی پاسخگو نیستند.
کارهایی که برای رعایت حقوق بشر در کشور شد
همچنین معاون ستاد حقوق بشر قوه قضاییه در این نشست، گزارشی کوتاه از عملکرد قوا و مردم در زمینه صیانت از حقوق بشر ارائه کرد. او با بیان اینکه در 3 قوه، کارهای زیادی در زمینه رعایت حقوق بشر انجام شده گفت: در قوه قضاییه دبیرخانه حفظ حقوق شهروندی در همه استانها راه اندازی شده و شهروندان می توانند شکایتهای خود را درباره این مضووع عنوان کنند. از این مسیر، سالانه حدود 4 هزار شکایت مطرح و رسیدگی می شود. همچنین سالانه 20 تا 25 هزار کارمند قوه قضاییه و قاضی در زمینه حقوق شهروندی، آموزش دریافت می کنند. در همین زمینه، صدا وس یما برنامه های متعددی را تهیه و پخش کرده است.
او با اشاره به منشور حقوق شهروندی که قرار است هفته جاری از سوی رئیس جمهور رونمایی شود، گفت: این منشور انشالله اجرا شود و صرفا به صورت شکلی باقی نماند. هر چه بیشتر، منشورهای حقوق شهروندی در دستگاه های اجرایی، تدوین، اجرا و نظارت شود، گامهای بلندی در زمینه تحقق حقوق شهروندی برخواهیم داشت. لذا به دستگاه های اجرایی توصیه می کنم ساختارهای مناسب را در نهادهای دولتی و وزارتخانه ها در زمینه تحقق کامل حقوق شهروندی بردارند.
غریب آبادی همچنین از تشکیل فراکسیون حقوق بشر مجلس با حضور 100 نماینده خبر داد و گفت: انتخاب دو دستیار ویژه برای رئیس جمهور در زمینه حقوق شهروندی و حقوق اقلیتها، نشان از عزم جمهوری اسلامی ایران برای بهبود وضعیت حقوق بشر در کشور دارد.
در انتهای این نشست، یکی از کارشناسان وزارت خارجه درباره حضور سازمانهای مردم نهاد در زمینه اجرا و تحقق حقوق شهروندی، کارگاه آموزشی برگزار کرد.