رویداد۲۴ | لیلا فرهادی: هلیکوپتر حامل رئیس جمهور ایران، وزیر خارجه، استاندار آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز روز یکشنبه حوالی ساعت ۱ بعد از ظهر دچار سانحه هوایی شد و سقوط کرد. از همان دقایق نخست سانحه، خبر به مقامات امنیتی کشور رسید و تیم‌های امداد راهی منطقه کوهستانی ورزقان شدند. از همان ابتدا اعلام شد به دلیل مه‌گرفتگی و بارندگی شدید، امکان پرواز هلیکوپترهای امداد و گشت‌زنی پهپادها نیست و کار گشت‌زنی تنها توسط نیرو‌های امداد پیاده در حال انجام است. در نهایت ایران از یک کشور همسایه استمداد کرد و همین درخواست کمک به داد او رسید.
به گزارش رویداد۲۴، بعد از گذشت بیش از ۱۰ ساعت گشت‌زنی بی‌حاصل در منطقه صعب‌العبور، کوهستانی و سرد ورزقان، در نهایت ساعت ۱۰ شب روز یکشنبه سازمان مدیریت بحران ترکیه اعلام کرد ایران «از طریق وزارت خارجه درخواست بالگرد جستجو و نجات دید در شب» از ترکیه کرده است.
این نهاد رسمی ترکیه اعلام کرد: ۳۲ پرسنل جستجو و نجات کوهنورد و ۶ وسیله نقلیه از مدیریت استانی وان و ارزروم برای رسیدن به منطقه حرکت کردند. علاوه بر این، پرسنل جستجو و نجات کوهنوردان ما متشکل از ۱۵ نفر از آنکارا، دیاربکر و قونیه در حالت آماده باش هستند.
وزارت دفاع ملی ترکیه اعلام کرد یک فروند پهپاد بیرقدار آکینجی و بالگرد از نوع کوگار با قابلیت دید در شب برای جست‌وجوی محل سقوط هلیکوپتر رئیس‌جمهور ایران اعزام شده است.
خبرگزاری آناتولی ترکیه ساعاتی بعد اعلام کرد «پهپاد آکینجی ترکیه منبع گرمای مظنون به سقوط بالگرد رئیس جمهور ایران را شناسایی کرده است.»
عجیب‌تر اینکه خبرگزاری آناتولی در شبکه‌های اجتماعی فیلم‌های ارسالی از پهپاد ترکیه‌ای در آسمان ایران را پخش زنده می‌کرد.
شواهد نشان می‌دهد بیش از چهار میلیون نفر به صورت زنده تصاویر گشت‌زنی پهپاد آکینجی را تماشا می‌کردند و رتبه اول را در بین پر بازدیدترین هواپیما‌های جهان در اپلیکیشن FlightRadar۲۴ به خود اختصاص داده بود.
لحظه پیداشدن بالگرد حامل رئیسی در ویدئو‌هایی که به صورت زنده در حال پخش بود به خوبی قابل شناسایی بود.
همان زمان، ستاد ملی مدیریت شرایط اضطراری جمعیت هلال‌احمر ایران هم در اطلاعیه شماره پنج خود اعلام کرد که «دو نقطه حرارتی توسط پهباد ترکیه‌ای در روستای طویل» شناسایی شده است.
براساس این اطلاعیه «تیم‌های امدادی هلال‌احمر به سمت محل احتمالی فرود بالگرد حامل رئیس جمهور و همراهانش در حرکت هستند.»
اخبار ساعت ۸ صبح روز دوشنبه همزمان با اعلام خبر درگذشت رئیس جمهور تاکید کرد «محل سقوط هلیکوپتر حامل رئیس جمهور توسط پهپاد‌های ایرانی پیدا شده است.»
بیشتر بخوانید: معرفی پهپاد بیرقدار آکینجی که لاشه بالگرد رئیسی را پیدا کرد
پخش تصاویر زنده پهپاد دید در شب ترکیه‌ای، اطلاع‌رسانی رسانه‌های ترکیه‌ای درباره درخواست ایران پیش از اعلام آن توسط مقامات داخلی و در نهایت پیداشدن محل سقوط توسط همین پهپادها و هلیکوپترهای ترکیه‌ای، دور از شأن کشوری است که مدعی ساخت پیشرفته‌ترین پهپادهاست.
تصاویری از مسیر‌های تردد پهپاد آکینجی که شب گذشته به طور زنده در حال پخش بود منتشر شده که نشان می‌دهد این پهپاد پس از اجرای موفقیت‌آمیز عملیات پیدا کردن محل سقوط هلیکوپتر رئیس‌جمهور ایران، به آسمان ترکیه بازگشته، بر فراز دریاچه وان دور افتخار زده و نقش هلال ماه پرچم ترکیه را به تصویر کشیده است.
به گزارش رویداد۲۴، مقامات کشور ابتدا اعلام کردند پهپادها و سگ‌های زنده‌یاب ایرانی عازم منطقه سقوط شده‌اند، اما حوالی عصر، رئیس سازمان هلال احمر خبر داد که شرایط جوی بسیار ناپایدار است و «از پهپاد و امکانات هوایی استفاده کردیم، ولی با توجه به شرایط جوی از تیم‌های پیاده واکنش سریع استفاده می‌کنیم.»
این فرآیند ادامه داشت تا اینکه خبر اعزام پهپاد بیرقدار آکینجی ترکیه به ایران توسط وزارت دفاع ترکیه اعلام شد و مشخص شد پهپاد‌های ایرانی قابلیت دید در شب ندارند.
اما سوال اینجاست که چرا ایران با وجود اعلام طراحی جدیدترین مدل‌های پهپاد جهان، از آن در شرایط بحرانی استفاده نمی کند؟
جالب است بدانید فروردین ۱۳۹۶ از پهپاد رده متوسط مهاجر-۶ رونمایی شد. در مراسم رونمایی از این پهپاد، بر قابلیت «شناسایی و مراقبت هوایی، انهدام هر هدفی روی خشکی و دریا در روز و شب با دقت بسیار بالا، رصد و کنترل مرز‌ها و نوار ساحلی» تاکید شده بود.
در مورد پهپاد موسوم به سینه سرخ یا همان مهاجر-۲ نیز ویژگی مشابهی ذکر شده است. خبرگزاری‌های نزدیک به نهادهای نظامی مدعی شده بودند این پهپاد دارای دوربین‌های عکس و فیلمبرداری دید در روز و شب و حرارتی است.
رسانه‌های ایرانی در توضیح ویژگی‌های پهپاد ابابیل ۳ نیز بر قابلیت دید در شب آن تاکید کرده‌اند.
به جز پهپاد، مقامات نظامی ایران بار‌ها از نصب تجهیزات دید در شب بر روی بالگرد‌های نیرو‌های نظامی خبر داده‌اند. اسفند ۱۴۰۰ امیر سرتیپ ستاد یوسف قربانی فرمانده هوانیروز ارتش در مراسمی اعلام کرد «دشمن ایران دشمن فرامنطقه‌ای است و ما تمام تهدیدات دشمن را رصد کردیم و تمام تجهیزات که به روز شده است... در همین راستا سامانه دید در شب و همچنین موشک‌هایی با برد چندین کیلومتر را بر روی بالگرد نصب کرده‌ایم.».
اما در بزنگاه استفاده از این امکانات مشخص شده هیچ کدام از این پهپادها در دسترس نیستند. مشکل دیگر اینکه در همین بزنگاه، کشور همسایه شمال غربی ایران توانست بلافاصله از امکانات و تجهیزات نظامی خود در کمک به ایران استفاده کند.
به گزارش رویداد۲۴، یکشنبه شب اولین کارزار رقابت پهپاد‌های ایرانی و ترکیه‌ای نبود. جبهه دیگر این رقابت در اوکراین رقم خورده است. جایی که ظاهرا روسیه با استفاده از پهپاد‌های ایرانی و اوکراین با استفاده از پهپاد‌های بیرقدار ترکیه‌ای با هم گلاویز شده‌اند.
اقدام ایران در کمک خواستن از یک کشور همسایه برای ورود یک وسیله تصویربرداری هوایی به حریم هوایی مناطق مرزی کشور بی‌سابقه بود و می توانست امنیت ملی ما را به خطر بی اندازد.
محمود عباس‌زاده مشکینی نماینده عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس به رویداد۲۴ می‌گوید در آن شرایط، زمان اهمیت داشته و از آنجایی که امید به زنده بودن رئیس‌جمهور و همراهانش هنوز از بین نرفته بود، از این رو نمی توانستیم پیشنهادهای کمک را به سادگی رد کنیم.
او تاکید کرده پروتکل‌های امنیتی رعایت شده و اگر ایران بخواهد اطلاعاتی (با عکسبرداری هوایی) به بیرون درز نکند، روش‌های فنی خودش را دارد.
عباس‌زاده به رویداد۲۴ می‌گوید: شب گذشته ساعت ۸ کمیسیون امنیت ملی جلسه اضطراری تشکیل داده تا درباره وظایف دستگاه‌های مختلف صحبت کند و «کاری اگر قرار است انجام بگیرد یا نگیرد حتما در دستورکار باشد.»
عباس‌زاده با بیان اینکه این اتفاق برای کشور یک ضایعه بزرگ است، هرچند قانون اساسی چنین موقعیتی را پیش‌بینی کرده، می‌گوید: اولویت برای ما این بود که سریعا جان چند انسان نجات پیدا کند. حتی اگر این اتفاق برای یک شهروند عادی رخ می‌داد، نجات جان یک انسان در اولویت بود. این افراد رئیس جمهور و وزیر بودند و رسالت سخت‌تر شده شود.
او می‌گوید ما نمی‌توانستیم پیشنهادهای کمک را به سادگی رد کنیم. از طرفی طبیعتا این پهپادها و بالگرد‌های ترکیه‌ای با هماهنگی و رعایت پرتکل‌های امنیتی وارد کشور شده‌اند.
به گفته عباس‌زاده یک سری از دستگاه‌های کشور متصدی و مسئول چک کردن پروتکل‌های امنیتی در این شرایطند و طبیعتا این چک‌های امنیتی انجام شده بود.
او در پاسخ به این سوال که آیا مجلس به نحوه ارزیابی پروتکل‌های امنیتی توسط این دستگاه‌ها نظارت داشته؟، می‌گوید: مجلس کار نظارتی خودش را انجام می‌دهد.
این عضو کمیسیون امنیت ملی در مورد فیلم و عکس‌های گرفته شده در عملیات گشت‌زنی دیشب پهپادها و هلیکوپترهای ترکیه‌ای می‌گوید: کشور ما از حیث امنیتی به بازدارندگی قوی رسیده است. از سوی دیگر ما در دنیا ماهواره‌هایی داریم که ۲۴ ساعته در اطراف زمین می‌چرخند و با کیفیت بسیار بالا عکسبرداری می‌کنند. اگر مصلحت بدانیم اطلاعات از یک ساحتی بیرون نرود، از نظر فنی شیوه‌های خاص خودش را دارد.
عباس‌زاده تاکید کرده بعید می‌دانم ملازمات امنیتی کشور با ورود پهپاد‌های ترکیه‌ای در خطر قرار گرفته باشد.
این عضو کمیسیون امنیت ملی در پاسخ به سوالی در مورد اینکه چرا پهپاد‌های ایرانی که پیشتر ادعا شده بود قابلیت دید در شب دارند، موفق به یافتن مکان سقوط هلیکوپتر رئیس‌جمهور نشدند؟ می‌گوید: اولین تصویر را از این اتفاق، سیستم‌های داخلی گرفته اند. آنجا زمان برای ما مهم بود که به موقع این‌ها پیدا شوند. ما با هم رقابت کردیم برای پیدا کردن. نهایتا در این رقابت سیستم داخلی موفق شد سریعتر محل سقوط را پیدا کند.
عباس‌زاده می‌گوید زمان و مکان حادثه خاص بود و پیدا کردن آن سختی‌هایی داشت.
با وجود توضیحات نماینده عضوم کمیسیون امنیت ملی، همچنان سوالات بسیاری در خصوص حادثه سقوط بالگرد رئیس جمهور باقی است؛ اینکه چرا ایران با وجود توانایی در حوزه ساخت پهپاد، برای شرابط بحرانی از امکانات کشور همسایه استفاده کرد؟ چرا در حوادث مشابه مانند حادثه متروپل که ابزار لازم برای یافتن اجساد و زنده‌ها در داخل نبود، کمکی از خارج گرفته نشد؟ آیا تصاویر برداشته شده از آسمان ایران توسط پهپاد آکینجی می تواند در آینده منافع ملی ایران را به خطر بیاندازد؟ به مجموعه این ابهامات باید توسط نهادهای نظارتی از جمله مجلس شورای اسلامی پاسخ داده شود.