رویداد۲۴ | لیلا فرهادی: منافع و ادبیات جریان‌های تندروی داخلی و خارجی یک بار دیگر در انتخابات اخیر یکی شده است. پیروزی پزشکیان برای جریان تندرو سنگین تمام شده و حالا هم‌صدا با رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور از قومیتی‌بودن رای پزشکیان حرف می‌زنند.
ابتدا مهدی پرپنچی، مجری و تهیه‌کننده رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور مدعی شد که رای پزشکیان در انتخابات، رای قومیتی بوده است. او در صفحه توییتر خود نوشته اگر آرای چهار استان عمدتا ترک‌نشین ایران یعنی آذربایجان‌های شرقی و غربی، اردبیل و زنجان را از مجموع آرای کشور کم کنیم، نتیجه انتخابات به نفع جلیلی تمام می‌شد.
پرپنچی نوشته اختلاف آرای جلیلی و پزشکیان در چهار استان عمدتا ترک‌نشین کشور معادل ۲/۸۶۰/۳۴۷ رای و در کل کشور معادل ۲/۸۴۶/۲۲۴ رای است. به بیان دیگر، اگر آرای این چهار استان نبود، جلیلی به ریاست‌جمهوری ایران انتخاب می‌شد.
او در ادامه مدعی شده پزشکیان با بلوک رای اصلاح‌طلبان به ریاست‌جمهوری ایران نرسید و عمده‌ترین عامل پیروزی او، آرای قومیتی بود... نتیجه انتخابات، گواه روشنی است بر این که اصلاح‌طلبان منهای استان‌های ترک‌نشین، رایی معادل رای اصولگرایان داشته‌اند (۱۲ میلیون در مقابل ۱۲ میلیون).
به ادعای پرپنجی، گواه از دست رفتن مرجعیت اصلاحات در بین ایرانی‌ها، بالاتر بودن رای جلیلی در استان یزد، محل تولد خاتمی نسبت به رقیب اوست.
ادعای مشابهی توسط امیرحسین ثابتی چهره نزدیک به سعید جلیلی هم مطرح شده است. او در کانال تلگرامی خود نوشته «با انتشار آمار رای جلیلی و پزشکیان به تفکیک هر استان، نتیجه جالبی به دست آمد. طرفین تقریبا به صورت برابر فاتح استان‌ها شده‌اند، اما به خاطر رای قومیتی پررنگ در ۴ استان اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی و کردستان، پزشکیان توانست با اختلاف کمتر از ۳ میلیون رای رئیس‌جمهور شود.»
او گفته یعنی مزیت اصلی و تمام کننده پزشکیان در این انتخابات نه گفتمان یا رویکرد سیاسی او یا حتی بعضی از دوقطبی‌های سیاسی، فرهنگی بلکه رای قومیتی او در ۴ استان بوده که باعث شده در یک رقابت نزدیک، پیروز شود.
رویداد ۲۴ به این سوال پاسخ داده که آیا رای پزشکیان قومیتی بوده است؟
رحمان قهرمانپور مترجم و کارشناس سیاست خارجی آنچه در انتخابات اخیر ایران رخ داده را نه «آرای قومیتی» یا Ethic voting بلکه رای مبتنی بر جغرافیا و رای به یک سیاست مدار استانی خوانده که این دو مفهوم تفاوت زیادی با هم دارند.
قهرمان پور در گفت‌وگو با رویداد۲۴ توضیح می‌دهد: «کسانی که می‌گویند رای‌ها قومیتی است، دو تا مفهموم را به جای هم استفاده میکنند؛ ما یک رفتار قومیت‌ها در انتخابات داریم و یک «رای قومیتی» که این دو متفاوت از هم هستند.»
او می‌گوید: در «همه جای دنیا اقلیت‌ها ترجیح می‌دهند به کسانی رای بدهند که مطالبات آن‌ها را پیگیری میکنند. در همه جای دنیا هم در هر ایالت و استان، مردم آن استان و ایالت رای جغرافیای به همشهری یا هم‌استانی خود می‌دهند. این را رای در واقع رای مبتنی بر قرابت جغرافیایی است و با رای قومیتی متفاوت است.»
این کارشناس سیاسی می‌گوید: «اینکه یک کرد در مهاباد به پزشکیان رای می‌دهد به خاطر قرابت جغرافیایی است، یا وقتی بلوچ‌ها به پزشکیان رای می‌دهند، در واقع از همان الگویی پیروی میکنند که در ۷۶ و ۹۲ شاهد آن بودیم؛ یعنی تمایل بیشتر اقلیت‌های مذهبی به نامزدهای اصلاحات.»
به گفته قهرمانپور «رای قومیتی در کشور‌هایی به کار برده میشود که قومیت‌ها به لحاظ فرهنگی، مذهبی و اعتقادی جدا از هم هستند. مثلا در سریلانکا، اکثریت سریلانکایی و اقلیت تامیل و هندو هستند. این‌ها معمولا به هم رای نمی‌دهند و در خود سریلانکا هم مرز‌های جغرافیایی و هویتی متفاوت دارند و دوره‌هایی با هم جنگ هم کرده‌اند. یا در نیجریه مرز مشخصی بین قومیت‌ها وجود دارد یا در اندونزی، مسلمان‌ها به چینی‌ها رای نمی‌دهند. ما در کشورخ‌هایی از لفظ قومی استفاده می‌کنیم که اقوام با هم اختلاط فرهنگی، حتی اختلاط اجتماعی هم ندارند و ازدواج هم بین قومیت‌ها کم و نامتعارف است.»
بیشتر بخوانید:
نارضایتی در قلب ایران | چرا استان‌های مرکزی ایران کم‌ترین مشارکت در انتخابات را داشته‌اند؟
تهدیدهای پیش روی ایران/ قدرتمند شدن حاکمیت پروژه تجزیه کشور را شکست می‌دهد
او می‌گوید «این وضعیت در ایران وجود ندارد، هرچند در ایران قومیت داریم، اما شکاف قومیتی نداریم. مثلا ترک‌ها فقط در سه استان آذربایجان غربی، شرقی و اردبیل که نیستند؛ استان‌های زنجان، فارس، گلستان، گیلان، اراک و حتی خود مشهد هم جمعیت ترک قابل توجهی دارند.»
قهرمانپور با بیان این که وقتی قومیت‌ها در یک کشوری پراکنده هستند و در کنار هم زندگی میکنند و شکاف و مرز جغرافیایی ندارند، حرف از رای قومیتی غلط است می‌گوید: این واژه را در کشور‌هایی استفاده میکنند که شکاف عمیق اعتقادی و سبک زندگی بین قومیت‌ها هست
این کارشناس معتقد است «به لحاظ پراکندگی آرا، الگویی که در این انتخابات شاهدش بودیم، تقریبا همان الگویی است که در انتخابات‌های سال ۹۲ و ۱۴۰۰ و ۷۶ هم شاهد آن بودیم با کمی تغییر. در استان‌های مرزی معمولا به اصلاحات رای می‌دهند؛ شیراز و تبریز و تهران اصلی‌ترین پایگاه‌های رای اصلاحات هستند و تقرببا در بدترین شرایط در تبریز و شیراز یکی دو تا اصلاح‌طلب نماینده شده‌اند و در قم و مشهد و اخیرا در اصفهان اصولگرایان دست برتر را دارند. این الگو در این انتخابات هم تکرار شده است.»
قهرمانپور می‌گوید: «نتیجه این تحلیل این است که ما رای قومیتی در ایران نداریم، بلکه رای جغرافیایی یا هم‌استانی داریم که همیشه هم بوده؛ یزدی‌ها به خاتمی، کرمانی‌ها به هاشمی و مشهدی‌ها به جلیلی و قالیباف و رئیسی رای می‌دهند و در راستای همین الگو هم پزشکیان در سه استان بیشترین رای را آورده است.»
او تفاوت قابل توجه این انتخابات با انتخابات‌های قبلی را دو مورد ذکر است؛ نخست عدم‌مشارکت استان‌های مرزی و طبقه متوسط در استان‌های مرکزی و دیگری اختلاف قابل توجه رای پزشکیان و جلیلی در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل به دلیل حضور یک کاندیدای استانی.
قهرمان پور درباره دلیل کاهش مشارکت طبقه متوسط در استان‌های مرکزی از جمله یزد، اصفهان، اراک و کرمان توضیح داده و می‌گوید: «دلیل عمده‌اش پیامد‌های منفی توسعه نامتوازن در استان‌های مرکزی است. بحران آب در یزد و کرمان و اصفهان، فرونشست زمین در اصفهان، آلودگی صنعتی در قزوین و اراک و مساله حاشیه‌نشینی در اصفهان همگی نارضایتی طبقه متوسط را به دنبال داشته است.»
این کارشناس سیاسی می‌گوید: «در ۱۴۰۳ علاوه بر استان‌های مرزی مثل کردستان که مشارکت در آن پایین بود، یک کانون جدید نارضایتی در مرکز کشور داشتیم. نارضایتی کردستان و بلوچستان و گلستان هویتی است، اما نارضایتی مرکز، اثرات توسعه نامتوازن است.»
او با تاکید برا اینکه پیامد این نارضایتی، کاهش مشارکت بوده می‌گوید: «هرگاه استان‌های مرکزی مشارکتشان کمتر شده و پیامد آن تقویت موقعیت اصولگرایان بوده است. در یزد به جز سه شهر، در همه شهر‌ها جلیلی نفر اول است. در کرمان فقط در سیرجان است که پزشکیان نفر اول شده است.»
قهرمانپور به یک اتفاق مهم دیگر در انتخابات اخیر هم اشاره کرده و آن نسبت آرای پزشکیان سه استان آذربایحان شرقی و غربی و اردبیل با جلیلی است. بر اساس آمار‌ها پزشکیان ۵ برابر جلیلی در این سه استان رای آورده در حالی که در مشهد جلیلی فقط ۱.۵ برابر پزشکیان رای آورده است.
این کارشناس سیاسی دلیل چنین اختلاف آرایی را توضیح داده و آن را پدیده بی سابقه کاندیداتوری یک «سیاستمدار استانی» خوانده است.
قهرمانپور می‌گوید: «پزشکیان در کنار اینکه وزیر بهداشت بوده، یک سیاستمدار منطقه‌ای و استانی هم بوده است. یعنی صرفا نماینده تبریز نبوده که با شهر خودش ارتباط داشته باشد، بلکه در این ۱۵ سال اخیر در هر سه استان فعالیت سیاسی داشته و از افراد همسو با خودش حمایت کرده است. این حمایت هم صرفا متوجه ترک‌ها نبوده بلکه از چهره‌های اهل تسننی، چون قسیم عثمانی و عبدالکریم حسین‌زاده هم حمایت کرد است.
او می‌گوید بنابراین پزشکیان یک سیاستمدار فعال منطقه است که در همه اتفاقات منطقه حضور داشته؛ در مقابل جلیلی که سیاستمدار منطقه‌ای نبوده و عمدتا در تهران حضور داشته، در خراسان جنوبی با اختلاف رای این چنینی پیروز نمی‌شود.
به گفته قهرمانپور این اتفاق بی‌سابقه است. مثلا خاتمی در یزد ۲.۵ برابر رقیب رای می‌آورد، ولی پزشکیان ۵.۵ برابر رقیب در سه استان آذری رای آورده است.
او با تاکید بر اینکه نمی‌توان ادعا کرد که ترک‌ها در ایران به پزشکیان رای داده‌اند، می‌گوید: «در کبودرآهنگ و سبزوار با اکثریت ترک‌زبان، جلیلی اول شده است. در خود اراک تقریبا در هیچ شهری به جز ساوه پزشکیان رای نیاورده در حالی که ترک‌ها در این استان اکثریت هستند. زنجان با اینکه ترک‌زبان است، اما رای پزشکیان تنها ۱.۵ برای جلیلی است. یعنی از الگوی ۵ برابری استان‌های آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل تبعیت نکرده است.»
قهرمانپور در پایان مفهوم رای قومیتی را در این انتخابات صادق نمی‌داند و می‌گوید: «الگوی رفتاری همان الگوی انتخابات‌های قبلی با متغیر اضافه است و آن اینکه طبقه متوسط در استان‌های مرکزی به دلیل توسعه نامتوازن در انتخابات شرکت نکرده‌اند و موقعیت اصولگرایان تقویت شده و دیگر اینکه پزشکیان یک سیاستمدار منطقه‌ای بوده است.»