رویداد۲۴ سیما صابری: تب دنگی یک بیماری است که توسط ویروس دنگی ایجاد می‌شود و از طریق نیش پشه‌های آلوده، به‌ویژه پشه آئدس اجیپتی، به انسان منتقل می‌شود. چهار نوع ویروس دنگی (DENV-1 تا DENV-4) می‌توانند تب دنگی را ایجاد کنند. افراد مبتلا به تب دنگی ممکن است بدون علائم باشند یا دچار تب بالا، سردرد، درد عضلانی و مفصلی، حالت تهوع، استفراغ و لکه‌های کوچک قرمز یا خونریزی روی پوست شوند. تب دنگی شدید می‌تواند منجر به تب دنگی خونریزی‌دهنده شود که به نارسایی سیستم گردش خون، شوک و حتی مرگ منجر می‌شود.
تب دنگی به دلیل عفونت با ویروس دنگی (DENV) که به یکی از چهار نوع: DENV-1، DENV-2، DENV-3، یا DENV-4 تعلق دارد، رخ می‌دهد. این ویروس از طریق نیش پشه آئدس اجیپتی، که به عنوان پشه تب زرد نیز شناخته می‌شود، منتقل می‌شود. این پشه‌ها در طول روز فعال هستند و معمولاً از انسان‌ها تغذیه می‌کنند. هنگامی که یک پشه آلوده فردی را در طی مرحله تب یا ویرمی (زمانی که ویروس در جریان خون حضور دارد) نیش می‌زند، ویروس دنگی می‌تواند وارد سلول‌های معده و غدد بزاقی پشه شود. سپس ویروس یک دوره نهفتگی ۸ تا ۱۲ روزه را در داخل پشه طی می‌کند. هنگامی که پشه آلوده فرد دیگری را نیش می‌زند، می‌تواند ویروس را به جریان خون فرد نیش‌خورده منتقل کند و علائم تب دنگی در عرض ۳ تا ۱۵ روز افزایش می‌یابد.
در عفونت اولیه با ویروس دنگی (DENV)، بیش از ۹۰ درصد موارد بدون علائم یا با علائمی خفیف مشابه سرماخوردگی هستند. علائم معمولاً ۴ تا ۱۰ روز پس از نیش خوردن توسط پشه آلوده و بعد از دوره نهفتگی ویروس ظاهر می‌شوند. در موارد عفونت دوم با نوع دیگری از ویروس دنگی، علائم می‌توانند به تب دنگی شدید (تب دنگی خونریزی‌دهنده) پیشرفت کنند. علائم تب دنگی در سه مرحله بروز می‌کنند:
مرحله تب: این مرحله با شروع ناگهانی تب بالا، معمولاً بین ۳۹ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد که ۲ تا ۷ روز طول می‌کشد، مشخص می‌شود. سایر علائم در این مرحله ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سردرد، قرمزی صورت
- درد چشم، درد در اطراف حفره چشم
- حالت تهوع و استفراغ
- درد عضلانی
- کم‌اشتهایی
- درد مفاصل، درد استخوان
- لکه‌های قرمز کوچک متعدد روی پوست بدن
- ممکن است درد شکم (ناحیه زیر دنده‌های راست) و حساسیت در ناحیه اپیگاستر وجود داشته باشد.
مرحله بحرانی: این مرحله دوم است که حدود ۳ تا ۷ روز پس از مرحله تب‌دار رخ می‌دهد. اکثر افراد مبتلا وارد این مرحله نمی‌شوند. این دوره مهم‌ترین زمان برای نظارت دقیق است. ممکن است شامل عوارضی مانند شوک ناشی از تب بالا یا خونریزی داخلی به علت نشت پلاسمای خون از عروق به داخل حفره‌های بدن، مانند قفسه سینه، کبد یا شکم باشد. علائم در این مرحله ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید شکم (به ویژه در قسمت بالای راست شکم، ناشی از بزرگ شدن کبد)
- حالت تهوع و استفراغ مداوم، بی‌اشتهایی
- خونریزی غیرعادی
- خونریزی لثه‌ها، خونریزی بینی
- ادرار خونی، مدفوع خونی یا استفراغ خونی (استفراغ سیاه: ملنا)
- لکه‌های قرمز کوچک متعدد روی پوست
- مشکل در تنفس، تنفس سریع
- بی‌قراری
- خستگی، ضعف و کسالت
- سردی اندام‌ها
- تعریق
- کاهش حجم ادرار
- نبض سریع
- قاعدگی زیاد یا طولانی مدت (در زنان)
- شوک هیپوولمیک، که معمولاً ۳ تا ۸ روز پس از شروع تب بالا رخ می‌دهد
- افت سریع تب (اغلب همراه با شوک)
- خونریزی دستگاه گوارش (اغلب همراه با شوک)
- نوسانات فشار خون، ناتوانی در اندازه‌گیری نبض، یا فشار خون پایین در افرادی که علائم شدید دارند
- نارسایی گردش خون یا سندرم شوک دنگی
- احتمال مرگ
پزشک با بررسی سابقه پزشکی، شامل هرگونه تماس با پشه‌ها، سابقه سفر به مناطق گرم و مرطوب و انجام معاینه فیزیکی اولیه برای ارزیابی علائم و تمایز تب دنگی از سایر بیماری‌های مشابه مانند سرماخوردگی، تب زیکا، تب چیکونگونیا یا مالاریا، تب دنگی را تشخیص می‌دهد. روش‌های تشخیصی اضافی که توسط پزشکان برای تأیید تب دنگی استفاده می‌شود ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش تورنیکه: بررسی وجود لکه‌های خونریزی‌دهنده زیر پوست یا استفاده از آزمایش تورنیکه. این آزمایش شامل استفاده از یک باند محکم یا کاف فشار خون که به مدت معینی دور بازو پیچیده می‌شود تا تعداد لکه‌های زیر پوست شمارش شود.
- شمارش کامل خون (CBC): بررسی تغییرات در اجزای خون مانند پلاکت‌ها، سلول‌های قرمز خون و سلول‌های سفید خون. کاهش تعداد پلاکت‌ها و افزایش هماتوکریت (غلظت سلول‌های قرمز خون) ممکن است نشانه نشت عروق خونی باشد که از علائم تب دنگی است.
- آزمایش‌های ایمنی‌شناسی خاص برای تب دنگی: مانند آنتی‌ژن NS1 دنگی، آنتی‌بادی IgM دنگی و آنتی‌بادی IgG دنگی برای تشخیص آنتی‌بادی‌هایی که بدن در پاسخ به عفونت با ویروس دنگی تولید می‌کند.
- آزمایش‌های ژنتیکی مولکولی: مانند واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) برای تشخیص ماده ژنتیکی ویروس دنگی. این آزمایش معمولاً در مراحل اولیه علائم انجام می‌شود تا بیماری تأیید شود و هر یک از چهار نوع ویروس دنگی که عامل اصلی تب دنگی هستند، شناسایی شود.
پس از تأیید تشخیص، پزشک تب دنگی را درمان می‌کند تا به فرد مبتلا کمک کند هرچه سریع‌تر به حالت عادی بازگردد. برای افرادی که علائم مرحله تب‌دار و مرحله بحرانی را تجربه می‌کنند و نشت عروق خونی در آن‌ها تشخیص داده می‌شود، پزشک آن‌ها را به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت به دقت نظارت می‌کند تا از شوک جلوگیری کند و با استفاده از روش‌های زیر درمان را ارائه دهد:
- جایگزینی مایعات: در افرادی که دچار از دست دادن مایعات زیاد، استفراغ یا اسهال مداوم، فشار خون پایین پس از مرحله تب‌دار، کاهش اشتها یا امتناع از مصرف غذا یا آب هستند، پزشک ممکن است تزریق مایعات یا محلول سالین از طریق وریدی را برای جبران مایعات از دست رفته مدنظر قرار دهد.
- مسکن‌های قوی: مانند پاراستامول یا استامینوفن برای کاهش تب و تسکین درد عضلانی و مفصلی تجویز می‌شود.
- محلول آب‌رسانی خوراکیORS:ممکن است برای جبران مایعات از دست رفته بدن و جلوگیری از کم‌آبی ارائه شود.
- انتقال خون: در موارد خونریزی داخلی شدید اعضای بدن یا خونریزی از طریق قاعدگی، استفراغ یا حرکات روده، پزشک ممکن است انتقال خون را برای جلوگیری از شوک ناشی از از دست دادن خون مدنظر قرار دهد.
علاوه بر درمان، آزمایش‌های خون دوره‌ای برای نظارت بر ترومبوسیتوپنی (کاهش تعداد پلاکت‌ها)، کاهش تعداد سلول‌های سفید خون، غلظت سلول‌های قرمز خون یا فشار خون پایین ضروری است.