رویداد۲۴| امیرحسین جعفری: چندسالی ست که تابستان‌ها با یک پدیده تکراری روبرو هستی: قطعی برق و گرمای بسیار. مجموع این دو عال منجر به تعطیلی مراکز صنعتی، ادارت و شهر‌ها شده است. اما تابستان ۱۴۰۳ شرایط بغرنج‌تری را تجربه می‌کند؛ تا اینجا کار شهروندان نمی‌دانند دقیقاً به چه علت ادارات و صنایع تعطیل می‌شوند. از هر سو خبری می‌رسد: ناترازی شدید برق، افزایش دما، اشعه فرابنفش خورشید و... که بعید به نظر نمی‌رسد هریک از این دلایل درست باشند. از جمله ناترازی برق که طی سال‌های اخیر هشدار‌های بسیاری نیز بابت آن داده شده بود. در ادامه به برخی دلایل مطرح درباره تعطیلی ادارات و صنایع اشاره می‌کنیم.
هاشم اورعی، استاد برق دانشگاه شریف، به رویداد ۲۴ گفته بود: «سال گذشته ۱۲ هزار مگاوات ناترازی داشتیم امسال به ۱۸ هزار مگاوات رسیده‌ایم. با این مسیر سال آینده ۲۴ هزار مگاوات ناترازی خواهیم داشت.»
بیشتر بخوانید: یکشنبه گرم‌ترین روز ثبت شده در تاریخ زمین!
این گزاره نشان می‌دهد که ناترازی برق در تابستان ۱۴۰۳ یکی از دلایل عمده کاهش ساعت ادارات است. تابستان سال گذشته مجلس شورای اسلامی طی مصوبه‌ای مسأله کاهش و تغییر ساعت ادارات را از ۸ تا ۳ به ۶ تا ۱۲ اعمال کرد؛ اتفاقی که منجر به اعتراض شهروندان شد و چندان نتیجه مطلوبی در جهت کاهش مصرف برق نداشت. امسال نیز آن ترکیب ساعتی در حال تداوم است و کارمند‌ان طی روز‌های اخیر ساعت ۶ صبح به سر کار رفته‌اند. در برخی مناطق مانند اصفهان، بجنورد، یزد و اراک نیز ساعت کاری از ۶ تا ۱۰ صبح تعیین شده و عملاً با تعطیلی تفاوتی ندارد.
در مقابل این اقدامات، برخی مدعی‌اند که راهکار برطرف کردن ناترازی برق، کاهش ساعت ادارات و تعطیلی آن‌ها نیست؛ بلکه باید پاسخ فنی به افزایش تقاضا داده شود و با سرمایه‌گذاری در حوزه تولید، به میزان مورد نیاز تقاضا دست یافت. یکی دیگر از اقداماتی که برای رفع ناترازی پیشنهاد می‌شود، اصلاح الگوی مصرف با سیاست‌های قیمتی و بهینه‌سازی است که در این زمینه نیز حداقل در سه سال اخیر اقدام عینی مشخصی رخ نداده است.
این ناترازی طبق ادعا دولت سیزدهم، در بخش خانگی خود را نشان نداده و تنها به قطع برق صنایع منجر شده است. اگر گشتی کوتاه در شهرک‌های صنعتی بزنیم، قطع برق یک روز در هفته را همه به یاد دارند که حالا در برخی مناطق به دو روز هم افزایش یافته است. نکته اساسی اینجاست که قطع برق در تابستان در سال ۱۴۰۳ به صنایع خلاصه نشد و حالا قطع برق مناطق مسکونی هم در این گرمای تاریخی به آن اضافه شده است.
مسأله برق آنقدر جدی شده که حتی رئیس‌جمهور نیز در نشست‌های خود به مصرف بهینه آن اشاره می‌کند؛ مشخصاً مسعود پزشکیان در دیدار با هیئت کشتی و کمپ تیم ملی به این موضوع اشاره کرد و گفت در دفتر ریاست جمهوری نیز توصیه به کم مصرف کردن، کرده است. با این تفاسیر می‌توان گفت یکی از علل نوسانات چند هفته اخیر مسأله ناترازی برق است که در روز یکشنبه نیز تمامی کشور را تعطیل کرده است.
چندی پیش بود که محمد درویش، فعال محیط زیست، به مسأله افزایش نامتعارف دما در برخی مناطق کشور از جمله اصفهان اشاره کرد. او در اینباره گفته بود: «مطالعه دکتر گندم کار در دانشگاه نجف آباد نشان می‌دهد که میانگین افزایش دما در چهل سال اخیر در اصفهان بیش از ۴ درجه بوده است، در حالیکه در این مدت، میانگین افزایش دما در ایران حدود ۱.۵درجه و در جهان کمتر از ۱.۱ دهم بوده است. وضعیت اصفهان و نجف‌آباد بسیار وخیم‌تر از وضعیت جهانی است. تمام جهان دست به دست هم می‌دهند که نگذارند افزایش دما ۴ درجه در ۲۰۷۰ رخ دهد اما اصفهان الان درگیر این مسأله است.»
تابستان امسال تابستان رکوردشکنی دما نامیده شده و شهر‌هایی مانند یزد رکورد ۵۰ ساله را شکسته‌اند. این اتفاق مسلماً به طور طبیعی رخ نداده و پیشتازی ایران از استاندارد‌های جهانی در حوزه افزایش دما، نشانگر عملکرد نادرست دولت در حوزه محیط زیست است. افزایش دما و تعطیلی ادارات و تردد کمتر مردم در ساعات گرم روز، تنها یک نشانه کوچک از وضعیت رو‌به‌وخامت محیط زیست در ایران است که عدم توجه به آن در دولت چهاردهم، ویرانه‌ای گرم را در پایان دولت تحول می‌دهد.
با این وجود افزایش دما نیز می‌تواند یکی از علل اساسی تعطیلی‌ها باشد. مشخصاً در اطلاعیه تعطیلی روز یکشنبه ۷ مرداد نوشته‌اند: «در پی تداوم گرمای شدید و کم‌سابقه هوا و به منظور حفظ سلامتی شهروندان و مدیریت مصرف انرژی، کلیه مراکز و ادارات دولتی و بانک‌ها در سراسر کشور (به جز مراکز خدمات امدادی و اورژانسی) روز یکشنبه ۷ مرداد ۱۴۰۳ تعطیل خواهند بود.»
طی روز‌های اخیر در فضای مجازی اخبار بسیاری مبنی بر خطرات اشعه فرابنفش خورشید منتشر شد. اخباری که بیان می‌کند اشعه فرابنفش خورشید در وضعیت خطرآفرینی قرار دارد و قرارگیری در زیرنور آفتاب از ساعت ۱۱ تا ۴ بعدازظهر، خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهد. اینکه چگونه اشعه فرابنفش در این دو روز تصمیم به خطرآفرینی گرفته است، سؤالی است که کارشناسان باید پاسخ دهند اما سازمان هواشناسی به طور کلی این ادعا را رد کرده و مردم را به آرامش دعوت کرده است.
صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی، در اینباره گفته است: «اشعه ماورای بنفش خورشید در همه طول سال می‌تابد و خواصی هم برای بدن دارد. چنانچه میزان این اشعه بالای ۶ تا بیش از ۱۱ باشد، باید بدن را از مواجهه مستقیم با نور خورشید محافظت و از کرم‌های ضد آفتاب، عینک‌های مخصوص به‌ویژه در ساعات ۱۰ تا ۱۶ روز استفاده کرد. در سه تا چهار روز آینده شاخص اشعه فرابنفش ۹ برای تهران پیش‌بینی شده است و در مناطقی همچون کرمان و سیستان و بلوچستان به بالای ۱۱ خواهد رسید. به شایعات در اینباره توجه نکنید. »
این صحبت‌ها در حالی مطرح می‌شود که ایرنا، رسانه دولت، خطرآفرین بودن اشعه فرابنفش در دو روز اخیر را تأیید کرده است. ایرنا، به نقل از معاون دانشگاه علوم پزشکی اراک نوشته است: « میزان تابش این اشعه خطرناک به خصوص در ساعات ۱۱ تا ۱۶به اوج خود می‌رسد و به همین علت کارشناسان توصیه می‌کنند، افراد در این ساعات و در روز‌هایی که میزان این اشعه در سطح خطرناک است تا جای ممکن در خانه بمانند و در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار نگیرند. نمی‌توان جلوی تابش این اشعه خطرناک را گرفت. اما می‌توان با رعایت یکسری اصول بهداشتی آسان و ارزان از آسیب‌های آن کم کرد. »
گروه تغییر اقلیم وزارت بهداشت نیز در روز‌های اخیر گفته است: « سیاستی که باید در این زمینه اعمال شود کاهش مواجهه با نور خورشید است. تابش اشعه فرابنفش در ساعات ۱۱ صبح تا ۱۷ روز‌های شنبه و یکشنبه به اوج خود می‌رسد و بنابراین بهتر است مردم در این ساعات از قرار گرفتن زیر نور خورشید پرهیز کنند.»
تعطیلی روز‌های اخیر می‌تواند ترکیبی از سه عامل بالا باشد. سه عاملی که هر ساله با کشور است و باید آگاهی بیشتری درباره آن به جامعه ارائه شود. زندگی با اشعه فرابنفش، گرد و خاک، کمبود برق و افزایش دما، واقعیتی است که باید برای مقابله با آن، در گام نخست باید پذیرفته شود و پس از آن به سراغ کاهش شدت زیان آن رفت.