رویداد۲۴ محمدمهدی سیدناصری در خبرآنلاین نوشت: آقای رئیس جمهور مسعود پزشکیان آیا می‌دونستید از میان کاربران ایرانی استفاده از فیلترشکن در سنین ۱۵ تا ۱۷ سال، به ۹۷ درصد رسیده است!
همچنین میزان استفاده کاربران در مقطع ابتدایی از فیلترشکن ۶۳ درصد است. یعنی از هر ۳ کاربر ایرانی با تحصیلات ابتدایی، ۲ نفر از فیلترشکن استفاده می‌کنند. این آمار نشان می‌دهد استفاده از این ابزار‌ها دیگر مخصوص قشر تحصیلکرده نیست. جناب آقای رییس‌جمهور کودکان سرزمینمان ایران بار سنگین فیلترینگ را به دوش می‌کشند و آمار بالای استفاده از فیلترشکن در بین کودکان ابتدایی یک آمار تاسف‌بار است، چنین آماری می‌تواند بیانگر یکی دیگر از آسیب‌های فیلترینگ به وضعیت فرهنگی و اجتماعی جامعه باشد. حال آن که کودکان و نوجوانان در معرض چنین آسیبی قرار گرفته‌اند، سوال بسیاری از مردم این است که آیا مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور منتخب ایران می‌تواند فیلترینگ اینترنت در ایران را بردارد؟
این روز‌ها اخباری دست به دست می‌شود که دکتر مسعود پزشکیان در تلاش است تا رضایت مقامات ارشد نظام جمهوری اسلامی ایران را برای رفع فیلترینگ جلب کرده و به محدودیت‌های ارتباطی پایان دهد. پس از کسب مجوز‌های لازم، قرار است دکتر پزشکیان در یکی از نخستین اقدامات دولتش طرحی را ذیل عنوان «رفع فیلترینگ» راهی بهارستان نماید، تا نمایندگان درخصوص آن تصمیم‌گیری کنند. این سال‌ها با همان سرعتی که اپلیکیشن‌ها تولید می‌شوند تلفن‌های همراه و تبلت‌ها به زندگی کودکان و نوجوانان ایرانی وارد شده‌اند. آنچنان که کمتر کودک و نوجوانی است که به محض آشنایی با نحوه‌ی کار گوشی‌ها و تبلت‌ها آرزوی داشتن یکی از آن‌ها را نداشته باشد. از آن‌سو والدین هم که درگیر روزمرگی هستند خیلی زود تسلیم این خواسته کودکان کم سن و سال خود می‌شوند. حتی بسیاری از والدین ایرانی ترجیح می‌دهند که از این وسایل به عنوان خاموش کننده فرزندان خود استفاده کنند. کودکان کم سن و سال کنجکاو هم به محض دسترسی به اینترنت‌ها به دنیای ناشناخته وب وارد می‌شوند. دنیایی که در مرحله اول برای آن‌ها نقش یک تأمین‌کننده انواع و اقسام اپلیکیشن‌های بازی را ایفا می‌کند.
بیشتر بخوانید: کرباسچی: اولین قدم پزشکیان برداشتن فیلترینگ است
این در حالیست که به مرور زمان همه‌ی کاربران کم سن وسال بشدت به نصب و پیوستن به شبکه‌های اجتماعی علاقه پیدا کنند. درست همزمان با همین اشتیاق، حوزه‌های فیلترینگ روز به روز گسترش پیدا می‌کند. به‌طوری که دامنه آن به برخی منابع تأمین بازی‌ها و اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی رشد پیدا کرده است. برهمین اساس کودکان کم سن و سال صاحب گجت‌ها به مرور زمان به این فکر می‌افتند که برای دسترسی بهتر به منابع اپلیکیشن‌های بازی و شبکه‌های اجتماعی باید فیلتر شکن نصب کنند. فیلترشکن‌هایی که میان آن‌ها به صورت دست به دست می‌چرخد! والدین هم نسبت به وجود آن‌ها در گوشی‌های همراه و تبلت‌های کودکان و نوجوانان خود بی‌اطلاع هستند. بی‌اطلاعی که تبعات عجیب و غریب و وحشتناک برای خانواده و جامعه‌ی ایرانی دارد.
در گذشته کودکان، نوجوانان و جوانان برای استفاده از اینترنت محدودیت‌هایی داشتند که به واسطه شیوع کرونا و نوع آموزش از راه دور این محدودیت‌ها از بین رفتند. طبیعتا وقتی محدودیت‌ها از بین رفت بچه‌ها از سنین پایین وارد فضا‌های خطرآفرین شدند. فضا‌هایی که برای بچه‌ها جاذبه دارد، جدید است و تنوع دارد و در این بین به دلیل استفاده از فیلترشکن محدودیت‌ها برداشته شده‌اند و چرخش اطلاعات برای کودکان راحت‌تر شده‌است. در گام اول باید به این مسأله توجه داشت که به باور کارشناسان حوزه فناوری هرچقدر دامنه‌ی فیلترینگ گسترش یابد، تمایل به داشتن فیلترشکن هم افزایش پیدا خواهد کرد! این‌گونه استفاده از این فیلترشکن‌ها مخاطب کم سن و سال را در مواجهه با چند موضوع قرار می‌دهد؛
۱- تبلیغات سایت‌های مستهجن که به صورت اتوماتیک وار روی فیلتر شکن‌ها قرار دارد و به صورت ناخواسته کاربر را به سمت سایت‌های مستهجن هدایت می‌کند،۲- این فیلترشکن‌ها گاهی اوقات دسترسی کاملی به حریم خصوصی افراد می‌دهد. مسأله‌ای که کاربران کم سن و سال کاملاً با آن ناآشنا هستند که منجر به نقض حریم شخصی آن‌ها می‌شود. همین مسأله سبب می‌شود که برخی سوء‌استفاده گران مجازی به عکس‌ها و محتویات خانوادگی دست پیدا کنند و این مسأله می‌تواند تبعات خطرناکی برای کل خانواده داشته باشد، ۳- به باور همین دست صاحبنظران در برخی اوقات وجود این فیلتر شکن‌ها در گجت‌های سرگرم‌سازی کودکان می‌تواند آن‌ها را به صورت ناخواسته به سمت بخش‌هایی از فضای مجازی هدایت کند که در حالت عادی امکان دسترسی به آن‌ها نیست. از همین روی، در چند ماه اخیر روانشناسان نسبت به تبعات وجود فیلتر شکن‌های دستگاه‌های اندرویدی کودکان هشدار داده‌اند.
فرصت‌های موجود برای تحقق حقوق کودکان و حمایت از آنان در محیط دیجیتال مستلزم تمهیدات گسترده تقنینی، اداری و احتیاطی است. دولت باید مقررات داخلی خود را مرور و در صورت نیاز، مبادرت به بروزرسانی یا تقنین مطابق با حقوق مصرح در کنوانسیون حقوق کودک و پروتکل‌های اختیاری آن کند. از طرف دیگر، حمایت برخط (آنلاین) از کودکان باید با راهبرد‌ها و سیاست‌گذاری‌های جامع دولت همگام شود. دولت در نتیجه مکلف هستند نیاز‌های کودکان کمتر برخوردار یا در معرض خطر را برآورده ساخته و در صورت لزوم اطلاعات مناسب را در اختیار این دسته از کودکان قرار دهند. همچنین، به منظور هماهنگی میان‌بخشی و افزایش بهره‌وری، دولت باید نهادی را مأمور هماهنگ کردن سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های دولتی کنند. طبیعی است دولت وظیفه دارند برای تحقق حقوق کودکان در محیط دیجیتال مبادرت به تخصیص منابع انسانی و مالی در این حوزه کنند، زیرا اثرگذاری تقنینی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در این حوزه مستلزم پوشش حداکثری کودکان است، و در آخر به رییس‌جمهور جدید می‌خواهم بگویم که نظام حقوق کودکان در بستر فضای مجازی روز‌های پر چالشی را می‌گذراند و اگر هرچه زودتر موضوع فیلترینگ حل نشود و استفاده از فیلترشکن کاهش پیدا نکند و موضوع مغفول مانده‌ی اینترنت ملی کودک به جریان نیفتد، نسل کودکان الفا اینده‌ای پرچالشی در انتظار خواهند داشت.
* مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان