رویداد۲۴ | لیلا فرهادی: در دوران انتخابات، مسعود پزشکیان در میزگرد فرهنگی در صدا و سیما یک استاد اخراجی از دانشگاه را با خود همراه کرد تا پیامی به مخاطب بدهد. هرچند محمد فاضلی استاد اخراجی دانشگاه شهیدبهشتی با تندروی مجری برنامه از کوره در رفت و نتوانست وعده رئیس جمهور را به درستی منتقل کند، اما پیام پزشکیان در همان عبارات کوتاه خودش روشن بود؛ «با هرگونه اخراج اساتید مخالفم؛ پرونده‌سازی و اخراج اساتید اشتباه است؛ زمانی که رئیس دانشگاه بودم یک نفر را هم اخراج نکردم و در صورت قدرت داشتن، به هیچ کس اجازه مجازات دانشجو را به خاطر طرح سوال نمی‌دادم.»
گزارش‌ها نشان می‌دهد بیش از ۱۰۰ استاد تراز اول در سه سال دولت ابراهیم رئیسی از دانشگاه اخراج شده‌اند. بخش اعظم این اخراج‌ها در جریان اعتراضات پاییز ۱۴۰۱ اتفاق افتاده است. اساتیدی که در این اعتراضات از دانشجویان معترض و مطالبات معترضان به هر نحوی حمایت کرده بودند، از ادامه تدریس در دانشگاه‌های کشور بازماندند. شهریور ۱۴۰۲ سخنگوی وزارت علوم در واکنش به اخراج ۵۸ استاد دانشگاه اعلام کرد: «از این ۵۸ نفر ۳ نفر مربوط به دانشگاه‌های علوم پزشکی و ۱۷ نفر مربوط به دانشگاه آزاد هستند که ارتباطی به وزارت علوم ندارند، از ۳۸ نفر باقی‌مانده ۳ نفر به سن بازنشستگی رسیده‌اند و این بازنشستگی‌ها هیچ ربطی به اخراج و اغتشاشات ندارد.»
با این حال شواهد نشان می‌دهد اخراج اساتید، بخشی از پروژه موسوم به «خالص‌سازی» بوده است.
شهریور ۱۴۰۲ و در حالی که وزارت علوم، اخراج استادان منتقد و تصفیه دانشگاه‌ها از حضور استادان غیر همسو با دولت سیزدهم را انکار می‌کرد، مرکز اطلاع‌رسانی وزارت کشور با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «آنچه وزارت علوم در برابر معدود اساتیدی که دچار رکود علمی بوده، اما نقش مهمی در نمایش‌های رسانه‌ای داشته‌اند، صورت داده کاملا بر مبنای موازین قانونی و اداری و البته وظیفه انقلابی این وزارتخانه برای پویایی علمی و فرهنگی دانشگاه‌ها بوده است که جای تقدیر دارد. از جامعه دانشگاهیان و نخبگان علمی کشور نیز انتظار می‌رود همچون همیشه، با قدرت اراده در مسیر تولید علم و ارتقای فرهنگ بکوشند و در این مسیر به تبلیغات سیاسی و جناحی وقعی ننهند.»
این قاعده حتی در لایحه موسوم به «حجاب و عفاف» هم بازتاب پیدا کرد. در بند‌های متعدد این لایحه بر قوانین جدید استخدامی در همه نهاد‌های دولتی تاکید شده که طی آن سازمان‌ها و نهاد‌ها موظفند افرادی را استخدام کنند که «التزام عملی به عفاف و حجاب» داشته باشند و پیگیری این التزام پس از استخدام هم ضروری است به این معنا که هر زمان عدم التزام ثابت شد، حکم استخدام قابل باطل شدن است.
دی ۱۴۰۲، علی ربیعی، در جلسه نشست رئیس‌جمهور وقت با سران احزاب و فعالان سیاسی، مسئله اخراج استادان را مطرح کرد. به دنبال طرح این مسئله، دفتر ریاست‌جمهوری از ربیعی خواست که نام استادان اخراجی برای نهاد ریاست‌جمهوری ارسال شود. ربیعی، در جواب این درخواست، نامه‌ای برای رئیس قوه مجریه نوشت که نام ۱۵۸ استاد اخراجی و ۶۰ استاد وادار به بازنشستگی اجباری به آن ضمیمه شده بود.
دانشجو‌ها وعده بازگشت اساتید اخراجی به دانشگاه را پیگیری کرده اند. روز دوشنبه ۵ شهریور انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف در نامه‌ای خطاب به سیمایی، وزیر علوم جدید خواستار بازگشت اساتید اخراجی شدند.
در این نامه دلیل اخراج‌های فله در دوره‌های قبل «روند ناصواب خالص‌سازی دانشگاه» عنوان شده و از وزیر علوم خواسته شده «بازگشت کرامت به دانشگاه» را که از اهداف خود تعریف کرده، محقق کند.
شریفی زارچی استاد اخراجی دانشگاه شریف در دولت سیزدهم اولین نفری بود که از تحقق این وعده خبر داد.
شب دوشنبه، ۵ شهریور، علی شریفی زارچی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر) خود از بازگشت به دانشگاه خبر داد و نوشت: «بازگشت من به دانشگاه شریف قطعی شد و پس از یک سال وقفه، از ترم پاییز درس خواهم داد. خداوند را به خاطر خدمت به مردم عزیز ایران شکر میکنم. از حمایت جامعه دانشگاهی به خصوص همکارانم در شریف و دانشجویان عزیز سراسر ایران سپاس‌گزارم. پیگیر بازگشت سایر همکارانم خواهم بود.»
اگرچه ظاهرا روند بازگشت اساتید با شریفی زارچی آغاز شده، اما سوال اینجاست که آیا این روند، یک رویه ادامه دار خواهد بود؟
غلامرضا ظریفیان یکی از اعضای کلیدی کمیته انتخاب وزیر علوم دولت چهاردهم در شورای راهبری، می‌گوید شریفی زارچی در همان کمیته حضور موثر و مفیدی داشته و صدای اساتید اخراجی بوده است.
ظریفیان به رویداد ۲۴ می‌گوید مساله بازگشت اساتید و دانشجویان اخراجی مطالبه شخص مسعود پزشکیان است و رئیس جمهور می‌خواهد این مساله مورد بررسی جدی و صریح قرار بگیرد و کار به سرانجام برسد. نماد این پیگیری هم همین بازگشت آقای دکتر زارچی به دانشگاه بوده است.
ظریفیان درباره اینکه آیا کمیته انتخاب وزیر علوم، بازگشت اساتید و دانشجویان اخراجی به دانشگاه را به عنوان یک فاکتور مهم در انتخاب وزیر مد نظر داشته یا خیر؟ می‌گوید: این مطالبه در کمیته مطرح شده و شخص سیمایی صراف وزیر علوم به جد به این مساله اهتمام دارد.
او به شعار پزشکیان مبنی بر «عدالت، انصاف و بازگشت حق» اشاره کرده و می‌گوید بسیاری از اساتید و دانشجویان به دلیل برخورد ظالمانه، غیرعادلانه و غیرمنصفانه اخراج شده‌اند: «این‌ها سرمایه‌های مهم کشور هستند.»
ظریفیان به مصاحبه اخیر جعفر قائم‌پناه معاون اجرایی ریاست جمهوری که مسئولیت اداره امور گزینش کشور را هم برعهده دارد، اشاره می‌کند. قائم پناه در اظهاراتی درباره رد گزینش فله‌ای معلمان گفته «هزاران نفر از تحصیل‌کردگان به‌دلیل تنگ‌نظری‌های ما به خارج از کشور رفتند.»
مسئول گزینش کشور در یک برنامه تلویزیونی رو به مردم گفت «باید معلمانی را انتخاب کنیم که دانش بیشتری دارند... تا زمان اصلاح شیوه نامه گزینش، از عزیزان گزینش خواهش میکنم با جوانان و دختران این سرزمین مهربانانه‌تر برخورد کنند. حتی اگر مشکلی وجود دارد، باید با جذب این‌ها در دولت، کاری کنیم جوانی به خاطر برخورد غلط نهاد گزینش از کشور خارج نشوند.»
ظریفیان با اشاره به این اظهارات قائم پناه می‌گوید مساله بازنگری در گزینش و اخراج اساتید در دستور کار دولت چهاردهم است.
او همچنین تاکید کرده در وزارت علوم، سیمایی صراف و پزشکیان این دستور کار را در اولویت‌های خود قرار داده‌اند.
این استاد دانشگاه به یک رویه دیگر در اخراج اساتید هم اشاره کرده که از زمان دولت احمدی نژاد تحت عنوان «بازنشستگی اجباری اساتید» در حال انجام بوده و در دولت رئیسی، دامن چهره‌هایی، چون صالحی امیری وزیر ارشاد دولت چهاردهم را هم گرفته است.
ظریفیان می‌گوید: بسیاری از اساتیدی که به صورت اجباری بازنشسته شدند، در واقع هم صلاحیت علمی خوبی داشتند هم زمان بازنشستگی‌شان نبوده، اما مشمول مهرورزی خاص دولت قبل شدند.
بیشتر بخوانید:
جذب و اخراج استادان دانشگاه در چهار دهه انقلاب چگونه انجام شده است؟
فهرست استادان اخراجی از دانشگاه چگونه تهیه می‌شود؟
اخراج استادان دانشگاه از ابتدای انقلاب تا کنون/ تاریخ خالص‌سازی!
این عضو کمیته انتخاب وزیر علوم تاکید کرده بازگشت شریفی زارچی به دانشگاه شریف یک نمونه از اجرای رویه ایست که آغاز شده و «اطلاع دارم که اقداماتی است که هم ریاست جمهوری و هم وزارت علاوم در برنامه دارند، قرار است به صورت رویه قانونی انجام شود.»
او به روش اجرای این رویه قانونی هم اشاره کرده و گفته «کمیته‌ای را برای بررسی پرونده اساتید و دانشجویان تشکیل خواهد شد و نهایتا بر اساس نظر این کمیته اقدام می‌کنند.»