رویداد۲۴ | لیلا فرهادی: پزشکیان برای بهبود روابط ایران با محور ترکیه و آذربایجان باید بر چالش‌های زیادی فائق آید. روزنامه «دیلی صباح» چاپ ترکیه نوشته: انتخاب مسعود پزشکیان نامزد اصلاح‌طلبان به عنوان رئیس‌جمهور جدید ایران پس از درگذشت ابراهیم رئیسی، نشان از تغییرات احتمالی در موضع منطقه‌ای و بین‌المللی ایران دارد. این تغییرات برای روابط با ترکیه، یکی دیگر از قدرت‌های منطقه‌ای اهمیت ویژه‌ای دارد.
در ادامه این گزارش به تاکید رسانه‌های ترکیه بر ریشه‌های آذربایجانی پزشکیان در طول انتخابات و پس از آن اشاره شده و آمده: این رسانه‌ها دائماً در مورد تأثیر بالقوه این اصالت بر روابط دوجانبه گمانه‌زنی می‌کردند.
با این حال، آیا ریشه آذری رئیس جمهور جدید، انگیزه جدیدی برای روابط ترکیه و ایران ایجاد می‌کند؟ آیا پزشکیان می‌تواند تصمیمات مهمی بگیرد؟
دیلی صباح مدعی است که محافظه‌کاران در ایران سیاست‌های داخلی و خارجی ایران را طراحی می‌کنند و با توجه به قدرت محافظه‌کاران در مجلس و قوه قضائیه ایران، بعید است تغییرات قابل توجهی در راه باشد.
این روزنامه نوشته: ترکیه و ایران از لحاظ تاریخی روابط پیچیده‌ای را به عنوان دو قدرت منطقه‌ای از سر گذرانده‌اند. در ساختار سیاسی ایران، ولی‌فقیه دارای اقتدار نهایی است و تعادل بین اصلاح‌طلبان و محافظه‌کاران یک عامل تعیین‌کننده کلیدی است. با اینکه ظهور پزشکیان امید‌های اقلیت‌های آذری در ایران را تقویت می‌کند، ظرفیت او برای ایجاد تغییرات اساسی در سیاست خارجی محدود است.
با این وجود دیلی‌صباح برخی فرصت‌های احتمالی با روی کار آمدن پزشکیان برای توسعه روابط با کشور‌های ترک منطقه را برشمرده است. این رسانه نوشته: «روابط قومی و فرهنگی، همکاری‌های اقتصادی و پویایی امنیت منطقه‌ای می‌تواند نقش بسزایی در روابط دو کشور داشته باشد. ریشه‌های ترکی پزشکیان و تمایل او به فرهنگ ترکی ممکن است بر روابط فرهنگی بین ترکیه و ایران تأثیر مثبت بگذارد.»
اما در ادامه مدعی شده جریان اصولگرا در ایران مرز این نزدیکی را مشخص خواهند کرد.
به ادعای دیلی صباح، موضع ایران در قبال رویداد‌هایی مانند کنگره جهانی ترک‌ها که در ترکیه برگزار شد، می‌تواند یک شاخص اساسی برای نشان دادن این محدودیت‌هایی که از جانب جریان‌های محافظه کار در ایران به رئیس جمهور تحمیل می‌شود، باشد.
این رسانه همچنین به همکاری در پروژه‌های انرژی، تجارت و زیرساخت به هر دو کشور اشاره کرده و گفته این همکاری‌ها، این فرصت را می‌دهد که منافع متقابل خود را به حداکثر برسانند. قبل از تحریم‌ها، گاز طبیعی و نفت ایران برای تامین نیاز‌های انرژی ترکیه مهم بود. با این حال، تحریم‌ها به طور قابل توجهی این جریان انرژی را محدود کرده است. با این وجود، اگر تهران از تحریم‌ها رهایی یابد، هنوز فرصت‌هایی برای تقویت همکاری‌های اقتصادی، به ویژه از طریق یکپارچه‌سازی منابع ایران با خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی ترکیه (تاناپ) وجود دارد. علاوه بر این، هر دو کشور این پتانسیل را دارند که به عنوان پل تجاری بین آسیا و اروپا عمل کنند که می‌تواند مشارکت در پروژه‌های لجستیک و حمل و نقل را تقویت کند.
بیشتر بخوانید:
جنجال تازه؛ منتقدان و حامیان پزشکیان درباره مصاحبه به زبان ترکی چه می‌گویند؟
آتاتورک ؛ چهره مقدس پان‌ترک‌ها
دیلی صباح در روابط ایران و ترکیه به یک چالش اشاره کرده و آن موضع ایران در برابر آذربایجان و ارمنستان است. این رسانه نوشته این موضع می‌تواند همه این چشم‌انداز‌های امیدوارکننده را پیچیده کند.
به گزارش این رسانه ترکیه‌ای، از منظر امنیتی، دو کشور اغلب در کنار گروه‌های متضاد قرار گرفته‌اند و در موضوعات مختلفی مانند جنگ داخلی سوریه، بی‌ثباتی در عراق و مبارزه با سازمان‌های تروریستی مانند پ‌ک‌ک و داعش با هم مخالفت کرده‌اند. با وجود این محیط امنیتی چالش‌برانگیز، هر دو دولت همچنان به گفتگو‌های سیاسی، تبادل اطلاعات و رسیدگی به مسائل نظامی برای حفظ امنیت منطقه ادامه می‌دهند.
دیلی صباح به تاثیر عوامل خارجی بر توسعه روابط ترکیه و ایران حتی با وجود روی کار آمدن یک رئیس جمهور آذری در ایران اشاره کرده و نوشته: عوامل خارجی مانند تحریم‌های آمریکا علیه ایران و حضور روسیه در سوریه تأثیر مستقیمی بر روابط ترکیه و ایران دارد.
عضویت ترکیه در ناتو و روابط آن با ایالات متحده اغلب بر روابط این کشور با ایران تأثیر گذاشته است. با این حال، نفوذ فزاینده روسیه در منطقه، همراه با همکاری ترکیه و روسیه، می‌تواند یک توافق سه جانبه متوازن را با ایران تسهیل کند. به عنوان مثال، روند آستانه – که در آن ترکیه، ایران و روسیه در مورد سوریه با یکدیگر همکاری می‌کنند – به عنوان یک الگوی قابل توجه برای امنیت و همکاری منطقه‌ای عمل می‌کند.
حجم تجارت بین ترکیه و ایران در سال ۲۰۱۲ حدود ۲۲ میلیارد دلار بود، تا سال ۲۰۲۳ به ۴/۷ میلیارد دلار کاهش یافته است. اگر پزشکیان بتواند روابط تهران با غرب را بهبود بخشد و تحریم‌ها را لغو کند، این روابط به طور بالقوه می‌تواند تقویت شود و به احیای مجدد روابط اقتصادی دوجانبه منجر شود.
دیلی صباح به یک عنصر مهم یعنی ارتباط بین ترکیه و جامعه آذربایجانی ایران اشاره کرده و نوشت: پزشکیان به عنوان یک سیاستمدار چند‌زبانه که به زبان‌های آذربایجانی، کردی و فارسی مسلط است، پتانسیل تعمیق روابط دیپلماتیک بین دو کشور را دارد. با این حال، توجه به این نکته حائز اهمیت است که انتخاب پزشکیان بعید به نظر می‌رسد که تغییر عمده‌ای در چشم‌انداز سیاسی ایران ایجاد کند.
پزشکیان در مقاله خود با عنوان «پیام من به دنیای جدید» برای تهران تایمز، نقشه راه دولت خود برای سیاست داخلی و خارجی و پیام خود به جهان را به اشتراک گذاشت. پزشکیان در مبارزات انتخاباتی خود وعده اصلاحات را با هدف ایجاد وحدت ملی در داخل و روابط سازنده با جهان داد. وی تاکید کرد: ایران در سیاست خارجی مطابق با عزت و منافع ملی خود عمل خواهد کرد و صلح و امنیت را بر مناقشه و تنش ترجیح خواهد داد. پزشکیان تمایل خود را برای تعمیق روابط اقتصادی، توسعه تجارت و سرمایه گذاری مشترک با کشور‌هایی مانند ترکیه، عربستان سعودی، عمان، عراق، بحرین، قطر و کویت ابراز کرد.
به ادعای دیلی صباح با وجود این پیام‌ها، در زیر پوست اینها، تنش‌ها بین دو دولت می‌جوشد. منابع متعددی گزارش می‌دهند که ایران پهپاد‌های کامیکازه در اختیار پ. ک. ک قرار داده است که می‌تواند پهپاد‌های ترکیه را هدف قرار دهد.
این روزنامه ترکیه‌ای همچنین به موضوع بحث برانگیز دیگر درگیری آذربایجان و ارمنستان اشاره کرده و مدعی شده: در حالی که ترکیه از آذربایجان حمایت می‌کند، ایران روابط نزدیکی با ارمنستان دارد. برخی منابع حاکی از آن است که ایران و ارمنستان اخیرا یک قرارداد تسلیحاتی مخفی به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار منعقد کرده‌اند که بدون شک باعث افزایش تنش در منطقه خواهد شد.
این روزنامه به یک روی دیگر سکه هم اشاره کرده آن را حضور نظامی ترکیه در سوریه و عراق خوانده که باعث ناراحتی ایران شده است.
این رسانه در نهایت نوشته: با در نظر گرفتن همه این موارد، ریشه‌های آذری پزشکیان در حوزه روابط بین‌الملل اهمیت چندانی ندارد. تصمیمات سیاسی در ایران همچنان در سطوح بالا و در یک ساختار محافظه‌کار گرفته می‌شود و دامنه تغییرات رادیکال در سیاست خارجی را محدود می‌کند.