رویداد۲۴ | لیلا فرهادی: روز سه شنبه حادثه‌ای در لبنان اتفاق افتاده که شاید مشابه آن را در فیلم‌های علمی-تخیلی دیده بودیم. در یک زمان مشخص تعداد قابل توجهی دستگاه پیجر در سراسر این کشور منفجر شدند. کوچکی این دستگاه و حجم پایین انفجار‌ها باعث شد تعداد تلفات انسانی این حادثه پایین بیاید، اما بیش از ۳۰۰۰ نفر تاکنون در اثر این انفجار‌ها آسیب دیده اند. یکی از آسیب دیدگان این حادثه، مجتبی امانی سفیر ایران در لبنان است. گفته می‌شود این پیجرها در واقع وسیله ارتباطی اعضای حزب الله و جریان‌های همسو بوده و به همین دلیل هم یک دستگاه از این پیجرها در دست سفیر ایران بوده است.
در این گزارش هر اطلاعاتی که تا این لحظه درباره این حادثه وجود دارد را خواهید یافت.
استفاده از پیجر چندین سال است که منسوخ شده. در واقع عمر پیجر به عنوان یک وسیله ارتباطی بسیار کوتاه بود. فاصله کمی بعد از فراگیر شدن استفاده از این دستگاه، تلفن‌های همراه روی کار آمدند و عملا این دستگاه را از دور خارج کردند. برای مثال شرکت موتوروالا سال ۲۰۰۱ اعلام کرد که دیگر پیجر جدید تولید نمی‌کند و خط تولید خود را به تلفن همراه اختصاص داد. با این حال هنوز این دستگاه در موارد معدودی از جمله مجتمع‌های بزرگ بیمارستانی مورد استفاده قرار میگیرد.
حزب الله لبنان اصولا در ارتباطاتش محافظه کار است. سی ان ان در گزارشی مدعی شده حزب‌الله مدت‌هاست استراتژی نظامی خود را بر پایه مخفی کاری گذاشته و استفاده از ابزار‌های پیشرفته را با هدف جلوگیری از نفوذ نرم‌افزار‌های جاسوسی اسرائیل و آمریکا کنار گذاشته است.
این رسانه میگوید: حزب الله بر خلاف سایر بازیگران غیردولتی در خاورمیانه، واحد‌های خود را از طریق یک شبکه ارتباطی داخلی با یکدیگر در ارتباط نگه داشته.
سال ۱۹۹۶ یحیی عیاس یکی از عوامل مهم حزب الله در اثر انفجار تلفن همراه در دستش ترور شد. حزب الله با آگاهی از همین رخنه‌ها و همچنین احتمال ردگیری مکالمات تلفن همراه، پیجر را جایگزین موبایل کرده است.
اما علت اینکه تعداد زیادی از نیرو‌های حزب الله به یکباره از پیجر استفاده می‌کردند را باید در سخنرانی بهمن ماه سال گذشته سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب الله لبنان جستجو کرد. او در یک سخنرانی از عوامل حزب الله و خانواده‌های ساکن در شهر‌های مرزی با اسرائیل خواست تلفن‌های همراه خود را کنار بگذارند، چون «موبایلی که در دستان شما و خانواده تان است جاسوس اصلی است و جاسوس قاتلی است. آن‌ها را ببندید، دفن کنید، در صندوق آهنی بگذارید و قفلش کنید».
او گفت: تلفن‌های همراه می‌توانند یک وسیله شنود باشند؛ از برادران خود در روستا‌های مرزی و جنوب به ویژه رزمندگان و خانواده هایشان می‌خواهیم برای حفظ و حراست از خون و کرامت مردم، تلفن همراه خود را کنار بگذارند؛ تلفن همراه عامل مرگباری است که می‌تواند اطلاعات خاصی را در اختیار دشمن قرار دهد؛ بنابراین به نظر میرسد با دستور صریح سید حسن نصرالله، سیاست کنار گذاشتن تلفن‌های همراه و استفاده از پیجر از بهمن سال گذشته در بین نیرو‌های حزب الله جدی‌تر شده است.
گزارش‌ها نشان میدهد چندین منطقه از لبنان تحت تأثیر این انفجار‌ها قرار گرفته، اما خسارات اصلی در منطقه حومه جنوبی بیروت، منطقه پرجمعیتی که پایگاه حزب الله است، رخ داده است.
ایندیپندنت انگلیس گفته انفجار‌های دیگری در دمشق پایتخت سوریه، که اعضای حزب الله در آن جا هم مستقر هستند، ثبت شده است.
تصاویر منتشر شده از پیجرهای منفجر شده نشان میدهد این دستگاه‌ها به کمپانی به نام «Gold Apollo» که یک شرکت تایوانی است، تعلق داشته. رسانه‌های آمریکایی از جمله نیویورک تایمز می‌گویند مقامات آمریکایی معتقدند تامین کننده این پیجرها، همین شرکت تایوانی بوده است.
شرکت Gold Apollo در بیانیه‌ای ساخت پیجرهای حزب الله را تکذیب کرده و به سازنده دیگری اشاره کرده که و گفته این مدل از پیجرها را با استفاده از برند Gold Apollo به صورت تحت لیسانس تولید میکنند.
هوسو چینگ کوانگ، موسس و رئیس شرکت تایوانی روز چهارشنبه اعلام کرده که به نظر میرسد پیجرها توسط شرکت دیگری به نام B.A.C ساخته شده باشند. او گفته که حدود سه سال پیش اجازه تولید تحت لیسانس به شرکت B.A.C داده شده و با این قرارداد، این شرکت می‌توانسته محصولات خود را با استفاده از برند Gold Apollo به فروش برساند، که به گفته او شهرت خوبی هم در بازار پیدا کرده است.
به گفته موسس و رئیس شرکت Gold Apollo، شرکت B.A.C. در اروپا مستقر است و دفتری در تایپه، پایتخت تایوان دارد.
وزارت امور اقتصادی تایوان که بر تجارت نظارت می‌کند هم در بیانیه‌ای گفته که سوابق نشان میدهد که این مدل از پیجرهای گلد آپولو "صادرات مستقیم به لبنان نداشته اند". این وزارتخانه گفته که پیجرهای این شرکت عمدتاً به اروپا و آمریکای شمالی صادر می‌شده.
هسو، مدیرعامل گلد آپولو گفته شرکت B.A.C. سابقه یک اقدام مشکوک دیگر هم دارد. او گفته یکبار انتقال مبالغی برای این شرکت از بانک محلی تایوان به «کشوری در خاورمیانه»، به تاخیر افتاد و این اتفاق عجیبی بود.
نیویورک تایمز در گزارش خود گفته اگر ادعای مدیرعامل و موسس شرکت سازنده پیجرهای حزب الله که گفته یک شرکت در اروپا به صورت تحت لیسانس این پیجرها را تولید می‌کرده، درست باشد، ردیابی چگونگی و زمان پر شدن پیجرها با مواد منفجره کار پیچیده ایست چرا که صنعت لوازم الکترونیکی مصرفی تایوان یک زنجیره تامین پیچیده از برندها، تولیدکنندگان و نمایندگان دارد.
یک منبع امنیتی لبنانی به سی‌ان‌ان گفته که پیجر‌هایی که منفجر شده‌اند توسط حزب‌الله در ماه‌های اخیر خریداری شده‌اند.
حزب الله در بیانیه نخست خود متهم را معرفی نکرد، اما در بیانیه دوم متعهد شده که به حمله اسرائیل با استفاده از انفجار پیجرها در روز سه شنبه پاسخ دهد. به این ترتیب از نظر حزب الله لبنان، مقصر حادثه اسرائیل است.
حزب الله در بیانیه دیگری که در کانال تلگرامی خود منتشر کرده تایید کرده که «کارکنان» بخش‌های مختلف حزب الله در این انفجار آسیب دیده اند و تعداد زیادی از آن‌ها مجروح شده اند.
نیویورک تایمز به نقل از مقامات آمریکایی و دیگر مقاماتی که در مورد این حمله مطلع شده بودند، نوشته که اسرائیل در یک عملیات ظاهرا هماهنگ شده با هدف حزب الله، مواد منفجره را در محموله پیجرهای طلا آپولو وارد کرده است.
به گزارش نیویورک تایمز، مواد منفجره در کنار باتری در هر پیجر کار گذاشته شده بود و یک سوئیچ برای منفجر کردن آن‌ها از راه دور تعبیه شده بود.منابع خبری به رویترز هم گفته اند که موساد اسرائیل «۳ گرم مواد منفجره» را در داخل ۵۰۰۰ پیجر وارد شده توسط حزب الله جاسازی کرده است.
یک منبع بلندپایه لبنانی به رویترز گفته که این دستگاه‌ها در مرحله تولید یا در جایی در زنجیره تامین در حین ساخت یا ترانزیت، توسط موساد دستکاری شده اند.
این منبع گفته: "موساد یک برد داخل دستگاه‌ها کار گذاشته که مواد منفجره‌ای دارد که کد دریافت می‌کند. تشخیص وجود این برد از هر طریقی حتی با هر دستگاه یا اسکنر بسیار سخت است. "
منابع خبری سی سی ان گفته اند که این پیجرها پس از دریافت پیامی در بعدازظهر سه شنبه به طور همزمان منفجر شدند.
رویترز هم این بخش را تایید کرده و گفته ۳۰۰۰ پیجر همزمان پیام رمزگذاری شده‌ای دریافت کرده و سپس منفجر شدند.
یکی دیگر از منابع امنیتی حزب‌الله به رویترز گفته که پیجرهای جدیدی که اعضای حزب‌الله حمل می‌کردند باتری‌های لیتیومی داشتند که ظاهراً همین باتری‌ها منفجر شده‌اند.
سی ان ان هم در گزارشی به یافته‌های خود اشاره کرده و گفته معتقد است این انفجار‌ها نتیجه عملیات مشترک موساد، و ارتش اسرائیل بوده است.
این رسانه به شباهت حادثه انفجار پیجرها با پروژه ویروس استاکس نت اشاره کرده و نوشته اسرائیل و آمریکا تجربه اجرای یک پروژه پیچیده کامپیوتری علیه تاسیسات هسته‌ای ایران در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ را دارند. از سوی دیگر اسرائیل سال ۲۰۲۰ با استفاده از کنترل از راه دور یک دانشمند هسته‌ای ایرانی (فخری زاده) را ترور کرده است؛ بنابراین این بخش به سناریوی دوم اشاره دارد. در سناریوی دوم درباره وجود بدافزار در پیجرها گمانه زنی کزده اند.
یکی از مقامات حزب الله در گفتگو با رویترز گفته حدس می‌زنند که این دستگاه‌ها به بدافزار آلوده شده باشند و همین بدافزار باعث گرم شدن بیش از حد باتری پیجرها و انفجار آن‌ها شده است.
امیلی هاردینگ، معاون مدیر برنامه امنیت بین‌الملل در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی به واشنگتن پست گفته که احتمالا اسرائیل به زنجیره تامینی پیجرهای حزب الله نفوذ کرده و راهی برای دستکاری فیزیکی پیدا کرده است.
او گفته: اگرچه حمله سایبری امکان پذیر است، اما با توجه به سطح بسیار پایین فناوری پیجر‌هایی که اعضای حزب الله از آن استفاده می‌کردند، چنین سناریویی بعید به نظر میرسد.
دیمیتری آلپروویچ، رئیس یک اندیشکده امنیت ملی در آمریکا هم در گفتگو با واشنگتن پست سناریوی دستکاری فیزیکی پیجرها را محتمل‌تر دانسته و گفته: «به نظر میرسد که این حادثه احتمالاً گسترده‌ترین حمله فیزیکی به زنجیره تأمین در تاریخ باشد؛ عملیات جاسازی وسایل منفجره در دستگاه‌های وارداتی و فعال کردن همه آن‌ها در یک زمان از طریق نوعی کانال فرمان و کنترل.»
بنابراین به نظر میرسد سناریوی اول قابل اعتنا‌تر است.
کارلوس پرز، مدیر اطلاعات امنیتی TrustedSec به اسوشیتدپرس گفته احتمالا باتری پیجرها جعلی و انفجاری بودند.
یک افسر سابق خنثی سازی بمب ارتش بریتانیادر گفتگو با ایران رسانه توضیح داده که یک وسیله انفجاری دارای پنج جزء اصلی است: یک محفظه، یک باتری، یک دستگاه ماشه، یک چاشنی و یک مواد منفجره.
این افسر سابق گفته: «یک پیجر سه مورد از این پنج مورد را دارد، و کافیست فقط یک چاشنی و عامل انفجاری را به آن اضافه کنید.
دو کارشناس مهمات به اسوشیتدپرس گفته اند که انفجار نتیجه یک وسیله انفجاری کوچک بوده است. شان مورهاوس، افسر سابق ارتش بریتانیا و کارشناس خنثی سازی مواد منفجره به این رسانه گفت: «با نگاهی به ویدیو‌ها به نظر میرسد انفجار شبیه به انفجار یک چاشنی برقی است یا انفجاری که با یک مواد منفجره بسیار کوچک و قوی انجام گرقته است.»
اسوشیتدپرس در گزارشی نوشته برنامه ریزی حمله‌ای در این مقیاس به زمان زیادی نیاز دارد. کارشناسان آسوشیتدپرس زمانی بین چند ماه تا دو سال را برای برنامه ریزی این حمله در نظر گرفته اند. چرا که حمله با این ابعاد مستلزم دسترسی فیزیکی به پیجرها قبل از فروش بوده؛ و این احتمال وجود دارد که پیجرهای منفجر شده، مدت‌ها قبل از حمله برای کاربرانشان عادی به نظر می‌رسیدند.
کارشناسان این رسانه گفته اند «پیجرها به مدت شش ماه به صورت عادی کار کردند و آنچه باعث انفجار شد، پیام خطایی بود که به همه دستگاه‌ها ارسال شده است.»
حزب‌الله اواخر روز سه‌شنبه پیامی قاطع برای عوامل خود ارسال کرد: «هرکسی که پیجر جدید دریافت کرده، آن را دور بیندازید».
وال استریت ژورنال در گزارشی به این سوال پاسخ داده است. به گفته ویر فوها، استاد علوم کامپیوتر و محقق امنیت سایبری در دانشگاه سیراکیوز، کاربران معمولی پیجر احتمالاً در معرض خطر نیست، چون هکر‌ها فقط باید بتوانند دستگاه‌های خاصی را از راه دور منفجر کنند، نه همه دستگاه‌ها یا مدل‌های مرتبط با یک برند خاص.