رویداد۲۴| سیما صابری: از آنجا که گربه‌ها و سگ‌ها محبوب‌ترین حیوانات خانگی هستند، همیشه این سوال مطرح بوده است، که سگ‌ها باهوش‌تر هستند یا گربه‌ها؟ البته نمی‌توان انکار کرد که سگ‌ها معمولاً مغزهای بزرگ‌تری دارند؛ به‌ویژه اگر نژادشان بزرگ‌تر باشد اما آیا این به معنی باهوش‌تر بودن آن‌ها است؟ ما می‌دانیم که سگ‌ها همچنین نورون‌های بیشتری در مغزشان دارند و در تحقیقی مشخص شد که یک سگ گلدن رتریور دارای ۶۲۳ میلیون نورون در قشر مغزی خود است که در مقایسه با ۴۲۹ میلیون نورون در مغز برای سگ کوچک‌تر و ۲۵۰ میلیون نورون موجود در مغز گربه بسیار بیشتر است. سگ‌ها همچنین به‌طور کلی نورون‌های بیشتری نسبت یه گربه‌ها در مغزشان دارند.
البته لزوماً داشتن نورون بیشتر در مغز به معنای باهوش‌تر بودن نیست، بلکه این مهم است که با آن چه کار می‌کنید.
باید بدانید که تاکنون تحقیقات بیشتری روی سگ‌ها نسبت به گربه‌ها انجام شده، بنابراین توانایی‌های سگ‌ها برای بشر بهتر شناخته شده است. همچنین مطالعه روی گربه‌های خانگی دشوار است زیرا آن‌ها دوست ندارند به مکان‌های جدید، مانند یک آزمایشگاه، بروند. درحالیکه سگ‌ها چنین نیستند. با این حال، علم توانسته است حیوانات خانگی مورد علاقه بشر را بر اساس سه نوع اصلی از هوش ارزیابی کند که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
یک روش برای ارزیابی توانایی یک حیوان در درک حالات ذهنی دیگران (هوش اجتماعی) از طریق چیزی به نام "پارادایم وظیفه غیرقابل‌حل" است. این یک آزمون ساده است. بعد از این‌که سگی یاد می‌گیرد که غذا را از یک ظرف خارج کند، ظرف به گونه‌ای محکم بسته می‌شود که دسترسی به غذا غیرممکن می‌شود. سپس دانشمندان مشاهده می‌کنند که آیا سگ برای کمک به سمت انسان نزدیک خود نگاه می‌کند یا خیر. این نگاه کردن، از فرد به ظرف و بازگشت دوباره، شکلی از سیگنال‌دهی ارجاعی یا رفتار "نشان دادن" و در واقع معادلی برای پدیده اشاره کردن در سگ‌ها است.
دانشمندان متوجه شده‌اند هنگامی که سگی با چنین معمایی غیرقابل‌حلی مواجه می‌شود، واقعاً به انسان نزدیک خود نگاه می‌کند. در برخی از مطالعات، اگر هم صاحب و هم غریبه‌ای حضور داشته باشند، سگ فقط به صاحب خود نگاه می‌کند، و در برخی دیگر به هر دو نگاه می‌کند. دلیل این رفتار هنوز مشخص نیست. جالب است که اگر یک نفر همیشه ظرف یک سگ را باز کند و نفر دیگر همیشه آن را پر کند، سگ‌ها این را متوجه می‌شوند و به فرد مناسب برای حل مشکل خود نگاه(اشاره) می‌کنند.
در یک آزمایش مشابه مشاهده شد که گربه‌ها، برخلاف سگ‌ها علاقه‌ای به درخواست کمک ندارند و بیشتر آن‌ها سعی می‌کردند به‌تنهایی غذا را به دست بیاورند.
با این وجود، گربه‌ها نیز برخی مهارت‌های ارتباطی بصری دارند. در یک مطالعه دیگر، مشخص شد که گربه‌ها اگر ظرف غیرقابل‌باز شدن باشد، با احتمال بیشتری نسبت به حالتی که ظرف با حل معما قابل باز شدن باشد، بین انسان و ظرف نگاه می‌کنند.
این مطالعه همچنین نشان داد که گربه‌ها می‌توانند تشخیص دهند که آیا فرد به آن‌ها توجه می‌کند یا خیر (چیزی که سگ‌ها نیز قادر به انجام آن هستند).
فرض کنید معمولاً به حیوان خانگی خود سه خوراکی می‌دهید. سپس یک روز فقط یک خوراکی به او می‌دهید. آیا گربه یا سگ شما متوجه این تغییر می‌شود؟ آیا آن‌ها می‌توانند شمارش کنند؟ پاسخ مثبت است.
برای آزمایش "تشخیص شمارش"، پژوهشگران گزینه‌های مختلف خوراکی راب ه به حیوانات پیشنهاد می‌دهند و منتظر می‌مانند تا آن‌ها انتخاب کنند. اگر همیشه مقدار بیشتر را انتخاب کنند، متوجه می‌شوید که آن‌ها می‌توانند تفاوت را تشخیص دهند.
این مطالعات نشان می‌دهد که گربه‌ها و سگ‌های بالغ می‌توانند کمیت‌ها را تشخیص دهند، همان‌طور که بچه گربه‌ها و توله‌سگ‌های دو ماهه نیز می‌توانند، هرچند نه به اندازه بزرگسالان. مهم است بدانید که هر دو گونه بیشتر به بینایی خود متکی هستند تا "بیشترین مقدار غذا" را شمارش کنند، حواس دیگر چندان موثر نیستند.
در آزمایش آینه، یک نشانه (مانند رنگ قرمز یا یک برچسب) به حیوان زده می‌شود و سپس جلوی آینه قرار می‌گیرد. ایده این است که اگر حیوان به آینه نگاه کند و سعی کند آن نشانه را بردارد، نشان می‌دهد که خود را تشخیص می‌دهد. بونوبوها، شامپانزه‌ها جزو حیواناتی هستند که این آزمون را قبول با موفقیت پشت سر می‌گذارند اما گربه‌ها و سگ‌ها در این آزمایش موفق نیستند و در واقع خود آگاهی ندارند.
باهوش بودن اصولاً به عوامل مختلفی بستگی دارد که در موقعیت‌های گوناگون خود را نشان می‌دهد. در واقع نباید هوش را فقط از دیدگاه انسانی در نظر بگیریم. یک روش برای تفکر در این باره این است که از خود بپرسیم آیا سگ‌ها و گربه‌ها بدون ما می‌توانند زندگی کنند؟
در این حالت، بیشتر گربه‌ها به‌راحتی قادر به تهیه غذای خود هستند. در این آزمایش برخی سگ‌ها ممکن است موفق شوند، اما برخی دیگر به طور جدی به مشکل برخواهند خورد.
البته، تفاوت‌های فردی بین حیوانات وجود دارد و سگ یا گربه‌ای که اکنون کنار شما روی مبل نشسته ممکن است از میانگین هوش، باهوش‌تر یا کم‌هوش‌تر باشد. ژنتیک، اجتماعی شدن، تجربیات اولیه و زندگی روزمره همه در این امر نقش دارند.
می‌توانیم حیوانات را با تمرین بیشتر باهوش‌تر کنیم و جالب است که حتی گربه‌ها را نیز با تشویق مثبت می‌توان آموزش داد. اجتماعی شدن بیشتر و آموزش‌هایی که سگ‌ها معمولاً دریافت می‌کنند، به آن‌ها کمک می‌کند تا در انجام وظایفی که نیاز به کمک دیگران دارند، بهتر عمل کنند.
نژاد نیز از جمله عواملی است که بر هوش حیوان شما تاثیر دارد. به عنوان مثال، در یک پروژه تحقیق شده است که کدام سگ‌ها می‌توانند نام حداقل ۱۰ اسباب‌بازی را به خاطر بسپارند. تقریباً تمام "سگ‌های نابغه" از نژاد بوردر کولی هستند، اما نابغه‌هایی در نژادها و ترکیب‌های دیگر نیز وجود دارد. در حال حاضر گربه‌هایی که بتوانند این کار را انجام دهند شناخته نشده‌اند، اما حتی در میان سگ‌ها نیز این توانایی نادر است.
در نهایت باید گفت که هم سگ‌ها و هم گربه‌ها به طرق مختلف و شگفت‌انگیزی باهوش هستند. بنابراین بهترین کار این است که حیوان خانگی خود را به خاطر آنچه که هست دوست داشته باشیم.