رویداد۲۴ | لیلا فرهادی: بازگشت اساتید اخراجی که عمدتاً به دلایل سیاسی و عقیدتی در سه سال دوران رئیسی و بعد از حوادث پاییز ۱۴۰۱ از تدریس محروم شده‌اند یکی از مهمترین وعده‌های پزشکیان در انتخابات بود. او با همراه یکی از اساتید اخراج شده را به نمایندگی از این جمعیت نسبتا پرشمار در نشست فرهنگی خود در صدا و سیما حاضر شد و در مراسم معارفه وزیر علوم خود صراحتا دستور بازبینی احکام این اساتید را ابلاغ کرد. با این وجود به نظر می‌رسد هنوز فرجی حاصل نشده است.
گروهی از اساتید اخراج یا تعلیق شده از دانشگاه‌ها روز یکشنبه نامه‌ای خطاب به مسعود پزشکیان نوشته و اعلام کرده اند که برای بازگشت اساتید اخراجی به دانشگاه هیچ اقدام موثری صورت نگرفته است.
دوازده استاد اخراج یا تعلیق شده از دانشگاه در نامه‌ای که روز یکشنبه اول مهر منتشر شد پرسیده‌اند: «آیا اراده‌ای واقعی در کار است یا صرفا با بازگشت تعدادی انگشت‌شمار قرار است این موضوع مورد بهره‌برداری تبلیغاتی قرار گیرد؟»
اشاره آنها به اظهارات رئیس جمهور، معاون اول و وزیر علوم در هفته‌های اخیر در مورد بازگشت اساتید و دانشجویان اخراج شده به دانشگاه است.
مسعود پزشکیان در جلسه معارفه سیمایی صراف به عنوان وزیر علوم خواستار بازنگری در پرونده دانشجویان و اساتید اخراجی دانشگاه‌ها شد و گفت: «از وزیر علوم می‌خواهم که قرارداد همه اساتیدی را که تاکنون اخراج شده‌اند یا لغو قرارداد شده‌اند، بازنگری کنید؛ دانشجویان را برگردانید. دانشجو اعتراض میکند، من هم باید جوابش را بدهم یا حرفش حق است که باید اطاعت کنم یا اینکه اشتباه میکند که هدایتش می‌کنم.»
در پی این دستور، سیمایی صراف وزیر علوم جدید هم از تشکیل کارگروه ویژه برای بررسی شکایات دانشجویان و اساتید تعلیقی یا اخراجی در وزارت علوم خبر داد.
سید رضا رئیس کرمی که به تازگی بعد از برکناری محمد مقیمی سرپرست دانشگاه تهران شده هم اعلام کرد از آنجایی که رئیس جمهور تاکید ویژه‌ای بر بازگشت به تحصیل اساتید و دانشجویانی که در سال‌های گذشته مورد بی مهری قرار گرفته‌اند، دارد، «در حال پیگیری هستیم تا دانشجویان به تحصیل و اساتیدی که به دلایل غیر اداری و غیر تخصصی، مورد بی مهری قرار گرفته‌اند، به محل کار خود بازگردند.»
در روز‌های بعد سیمایی صرف اعلام کرد اساتید اخراجی و تعلیقی کم و بیش بازگشته‌اند.
این اظهارات در حالی مطرح شده که اساتید اخراج شده نظر دیگری دارند. به جز نامه دوازده امضایی اساتید اخراجی که از عدم اقدام عملی برای بازگشت آنها به محیط دانشگاه خبر می دهد، چندین استاد اخراج شده هم در گفت و گو با رویداد۲۴ این مساله را تایید کرده اند.
مهدی خویی استاد اخراج شده دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با رویداد۲۴ گفته تا امروز غیر از آنچه در رسانه‌ها و اظهارات پزشکیان در مورد بازنگری در پرونده‌های اساتید اخراجی مطرح شده، هیچ تحولی رخ نداده و تماسی با ما گرفته نشده است.
این استاد سابق رشته جامعه شناسی دانشگاه علامه می‌گوید روند بازنگری در پرونده‌ها روشن نیست. او گفته در وضعیت ابهام، درخواستی کتبی خطاب به وزیر علوم نوشته، اما هیچ پاسخی تاکنون دریافت نکرده است.
به گفته خویی دانشگاه‌ها هنوز کمیته‌ای برای بازنگری پرونده‌ها تشکیل نداده اند و هر موقع در این باره از آنها سوال می‌کنیم می‌گویند دلیلش این است که هنوز تیم قبلی نرفته و تیم جدید نیامده است.
ماجرا این است که دانشگاه‌ها برای اخراج اساتید و دانشجویان که همگی به نوعی به مساله اعتراضات پاییز مرتبط بوده اند، از دلایل محکمه پسند و اداری استفاده اند.
محمدعلی کی نژاد دبیر هیات عالی جذب شورای عالی انقلاب فرهنگی عملا از روند پرده برداشته است. او هفته‌های گذشته در یک نشست خبری اعلام کرد «حدودا ۱۰۰ پرونده از اساتیدی که به دلیل مواضع سیاسی و حمایت از اغتشاشات در دانشگاه‌ها اخراج یا دچار مشکل شده بود، به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع و مورد بررسی قرار گرفت و از بین ۱۰۰ پرونده ارسالی به این شورا فقط ۵ استاد دانشگاه به دلیل حمایت از اغتشاشات از دانشگاه اخراج شده بودند.»
این یعنی مابقی این افراد که خودشان معتقدند اخراجشان به دلیل حمایت از اعتراضات بوده، در احکامشان به دلایل دیگری اخراج شده اند و قرار نیست به دانشگاه برگردند.
در نامه دوازده استاد و عضو هیات علمی دانشگاه‌ها به پزشکیان هم به این کلاه شرعی دانشگاه‌ها بر سر قانون اشاره شده است. آنها با بیان اینکه «هنوز سازوکار روشنی در خصوص بازگشت استادان اخراجی به دانشگاه اعلام نشده» است خطاب به مسعود پزشکیان نوشته‌اند: «قرائن و شواهد موجود حکایت از موانعی دارد که سد راه بازگشت این افراد به دانشگاه شده‌اند.»
این استادان دانشگاه در نامه خود از جمله به «قوانین و مقررات ناقض آزادی آکادمیک که در سال‌های اخیر به تصویب رسید» و «دست نهاد‌های اقتدارگرای غیردانشگاهی را در سرکوب استادان باز گذاشت» اشاره کرده و نوشته‌اند: «آنچه تحت عنوان "قانونی بودن" اخراج استادان مطرح می‌شود، محصول این سازوکار شبه‌قانونی ناسالم و غیر مسئولانه است.»
وزیر علوم پزشکیان هم عملا به چنین مانعی اشاره کرده و آب پاکی را روی دست بسیاری از اساتید و دانشجوی معترض ریخته است. او گفته «در خصوص دانشجویان یا اساتید بازداشتی یا آنهایی که پرونده قضایی دارند ما دخالتی در امور قضایی نمی‌توانیم داشته باشیم.»
سیمایی صراف حتی اذعان کرده که بعید می‌داند قوه قضاییه مجدد پرونده‌ها را بررسی کند هرچند سعی کرده امیدش را از دست ندهد.
بیشتر بخوانید:
آیا خالص‌سازی در دانشگاه‌ها متوقف می‌شود؟
آیا دوران اختناق در دانشگاه رو به پایان است؟
جذب و اخراج استادان دانشگاه در چهار دهه انقلاب چگونه انجام شده است؟
فهرست استادان اخراجی از دانشگاه چگونه تهیه می‌شود؟
ترفند اخراج اداری، آموزشی و بازنشسته کردن اساتیدی که با حاکمیت همسویی ندارند، ترفند جدیدی نیست. اخراج عقیدتی و سیاسی اساتید در دهه ۸۰ با اسم رمز «بازنشستگی اجباری» انجام می‌شد. در سه سال ریاست جمهوری رئیسی روند بازنشستگی‌های پیش از موعد متوقف نشد، اما ترفند‌های جدید آموزشی و اداری هم به آن افزوده شد.
آرش بید الله خانی استاد اخراج شده دانشگاه فرودسی مشهد اخیرا به یکی از نمونه‌های این نوع اخراج اشاره کرده است. بیدالله خانی گفته او به همراه ۲۴ تن از اساتید دانشگاه فردوسی مشهد در سه سال اخیر اخراج شده اند.
او در مورد نحوه اخراج خود توضیح داده و گفته سال ۱۴۰۲ با درخواست او برای دانشیاری و تمدید قراداد موافق نشده است چرا که این درخواست با اعتراضات همراه شده و او «بحث‌های انتقادی» سر کلاس‌های خود می‌کرده.
بید الله خانی می‌گوید «شهریور ۱۴۰۲ برای تهیه برنامه درس‌ها به اتوماسیون مراجعه کردم و با حکم اخراج مواجه شدم... در پرونده من آمده بود که ضد نظام هستم و از اغتشاشات دفاع کرده‌ام.»
جلیل رحیمی آبادی نماینده سابق مجلس که در جریان پرونده بیدالله خانی بوده می‌گوید در رابطه با این پرونده اخیرا با وزیر علوم جدید هم صحبت کرده و او پیشنهاد داده مدارکش را برای بازبینی به کمیته بدهد.
رحیمی تاکید کرده در دوره گذشته هم نه وزارت علومو نه شورایعالی انقلاب فرهنگی در آن زمان مشکلی با حضور بیدالله خانی در دانشگاه نداشتند و معتقد بودند هیچ دلیلی برای اخراج او وجود ندارد.
این نماینده مجلس می‌گویند در ارتباط با پرونده این استاد اخراجی از طریق‌ی جلال زاده رئیس وقت کمیسیون امنیت ملی هم پیگیری‌هایی انجام داده و در نهایت وزارت علوم اعلام کرده بود که او می‌تواند نامه تایید تمدید قراردادش را از این وزارتخانه دریافت کند، اما «مشکل در خود استان بود.»
رحیمی گفته: دانشگاه فردوسی مشهد بر اساس گزارش‌هایی که از نهاد‌های نظارتی دریافت کرده بود، صلاحیت بید الله خانی را به دلیل انتقاد‌هایی که او به نظام وارد کرده بود، تایید نمی‌کرد.
بیدالله خانی می‌گوید وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی با اخراج او موافق نبوده اند، اما دانشگاه فرمی برای او در ایمیل ارسال کرده که حاوی «پرسشنامه آموزشی، پژوهشی و روانشناختی» بوده است و بعدا فهمیده این فر‌ها را برای آن میساخاند که اخراج اساتید را «سیاسی جلوه ندهند و آنها را متهم به مشکل اخلاقی و علمی کنند.»
مهدی خویی معلم جامعه شناسی و استاد اخراجی از دانشگاه علامه هم به رویداد۲۴ می‌گوید دانشگاه‌ها همیشه اخراج‌ها را به بهانه‌های آموزشی یا اخلاقی انجام می‌دهند.
او درباره علت اخراج اساتید تاکید کرده کاری که دانشگاه‌ها انجام می‌دهند این است که پرونده اساتید را به دلیل مسائل اعتراضی باز کرده و آنها را اخراج می‌کنند، اما بعد از آن دلایل دیگری را به عنوان سبب اخراج مطرح میکند.
خویی می‌گوید من مطمئنم تمام اخراج‌ها در جریان اعتراضات پاییز ۱۴۰۱ به خاطر حمایت اساتید از دانشجویان بوده، اما دانشگاه‌ها اقدامشان را بهانه‌های دیگری از جمله مسائل اخلاقی، قرادادی یا آموزشی توجیه کرده اند.
او می‌گوید در مورد پرونده خودش که بعد از ۷ سال تدریس در دانشگاه علامه، برکنار شد، هیچ دلیلی برای اخراج مطرح نشد و صرفا به او اطلاع دادند که قرارداد او دیگر تمدید نمی‌شود.
به گفته خویی در آن زمان در خواست بازنگری را به دانشگاه داده، اما با این درخواست موافقت نشده است.
او تاکید کرده وضعیت برای چندین استاد اخراجی دیگر که او از آنها مطلع است هم به همین منوال است. «در مورد همه آنها دلیل اخراج ذکر نشده و صرفا قطع همکاری صورت گرفته است.»
این استاد اخراجی دانشگاه علامه می‌گوید قطع همکاری و عدم تمدید قرارداد به این شکل غیر قانونی است و مبتنی بر قواعد دانشگاه نیست، چون برای اخراج استادی که قبلا گزینش و استخدام شده، تصمیم دانشگاه به تنهایی ملاک نیست بلکه یک کمیته‌ای متشکل از نماینده دانشجو و دانشگاه باید این تصمیم را اتخاذ کند.
نامه اساتید اخراجی و گفت و گوی رویداد ۲۴ با چندین استاد اخراج شده نشان می‌دهد دست کم هیچ رویه‌ای تاکنون برای بازبینی پرونده اساتید اخراجی تعریف نشده و این اساتید در هاله‌ای ابهام به سر می‌برند. از سوی دیگر اظهارات جسته و گریخته مقامات دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی خبر از آن می‌دهد که تنها پرونده‌هایی قابل بازنگری است که به طور مستقیم در آنها به موضوع اخراج به دلایل سیاسی عنوان شده باشد. مساله‌ای که به گفته این استادان بسیار نادر است چرا که دانشگاه‌ها همیشه برای جلوگیری از گرفتار شدن در چنین مخمصه ای، راه فرار را برای خودشان باز نگه داشته اند.
آرش خانی
هیات علمی سابق دانشگاه فردوسی مشهد