رویداد۲۴ | روح انگیز درّی: تصاویر حضور تریتا پارسی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در آمریکا همزمان با حضور مسعود پزشکیان، چهاردهمین رییس جمهور ایران در آمریکا، بار دیگر نام او را مورد توجه رسانه‌ها قرار داده است.
پارسی تحلیلگر و نویسنده سیاسی ایرانی-سوئدی است که طی دو دهه گذشته نامش با دو کلید واژه پیوندی عمیق داشته است؛ اول برجام، به دلیل تحلیل‌ها و نوشته‌هایش درباره روند عقد این توافق و ادعا‌ها درباره گفت و گوهایش با ظریف و تیم مذاکره کننده هسته‌ای در آن زمان و دوم نایاک که مدتی ریاست آن را نیز بر عهده داشته است.
با این حال پارسی هم مورد نقد گروه‌های سیاسی داخلی در کشور است و هم مورد شدیدترین انتقاد‌ها از جانب اپوزوسیون خارج از ایران که مدعی هستند پارسی نه نویسنده و تحلیلگر مستقل که لابی جمهوری اسلامی در آمریکا و رخداد‌های سیاسی مرتبط با ایران در این کشور است.
تریتا پارسی زاده سال ۱۹۷۴ میلادی (۱۳۵۵ شمسی) در اهواز در خانواده زرتشتی است. سه سال بعد از انقلابی اسلامی، وقتی چهار ساله بود به همراه خانواده به سوئد مهاجرت کرد. در سوئد، فوق لیسانس روابط بین‌الملل از دانشگاه اوپسالا و فوق لیسانس اقتصاد از مدرسه اقتصاد استکهلم را دریافت کرد. بعد از پایان دوره فوق لیسانس برای تحصیل، کار و زندگی به آمریکا رفت. در سال ۲۰۱۳ موفق به دریافت گرین کارت آمریکا شد و در مدرسه مطالعات پیشرفته بین‌المللی دانشگاه جانز هاپکینز تحت سرپرستی فرانسیس فوکویاما دکترای سیاست خارجی گرفت.
پارسی در دکترای خود از این نظریه برای تحلیل رابطه ایران، اسرائیل و آمریکا استفاده کرد که بعد‌ها در کتاب «اتحاد خائنانه: تعاملات مخفیانه اسرائیل، ایران و آمریکا» او به چاپ رسید. زیبیگنیو برژینسکی مشاور امنیت ملی سابق ایالات متحده عضو هیئت داوری پایان‌نامه وی بود. پارسی در نمایندگی دائم سوئد در سازمان ملل متحد و کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل کار کرده‌است. او در حال حاضراستادیار وابسته در دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا است.
پدر او تورج پارسی، استاد دانشگاه در ایران بود که گفته می‌شود پیش و پس از انقلاب به دلیل فعالیت‌های سیاسی به زندان رفته است. او با آمنه سملالی، سوئدی و مراکشی الاصل، که متخصص توسعه انسانی در بانک جهانی است، ازدواج کرده است.
پارسی بنیانگذار و نایب رئیس اجرایی «مؤسسه کویئنسی» که در حوزه «کشورداری مسئولانه» فعالیت می‌کند، است. او تا ۸ سال پیش رئیس شورای ملی ایرانیان آمریکا (نایاک) هم بود. شورای ملی ایرانیان آمریکا که به اختصار نایاک نامیده می‌شود، گروهی غیرانتفاعی است که دفتر آن در واشنگتن واقع است و مدیریت آن در حال حاضر با جمال عبدی است. نایاک در سال ۲۰۰۲ توسط تریتا پارسی، بابک طالبی و فرزین ایلیچ برای ترویج مشارکت مدنی ایرانی آمریکاییان پایه‌گذاری شد و در طی سال‌های فعالیت خود همواره مخالف درگیری نظامی مستقیم و غیرمستقیم آمریکا و ایران بوده است.
در سال ۲۰۱۷، هوشنگ امیراحمدی، مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه راتگرز آمریکا در مصاحبه‌ای با حسین دهباشی ادعا کرد که جواد ظریف در تاسیس نایاک نقش داشته است که این ادعا توسط جواد ظریف رد شد.
در مرداد سال ۱۳۹۷ پارسی اعلام کرد که از ریاست نایاک کنار می‌رود. در همان زمان در بیانیه‌ای که درباره این تصمیم منتشر کرد، درباره شکل گیری نایاک گفت: «در یک بیانیه کتبی که شورای ملی ایرانیان آمریکا در واشنگتن منتشر کرد، گفت: «وقتی ۲۱ سال پیش در کنگره به عنوان کارآموز فعالیت خود را آغاز کردم، از این که جامعه ما (ایرانیان) هیچ صدایی ندارد، شگفت زده شدم.»
او همچنین در این بیانیه تاکید کرده است که «ما حقیقتا راه طولانی را پیموده‌ایم. وقتی نایاک را در اوایل ۲۰۰۲ شکل دادیم، تعداد انگشت شماری کمک کننده مالی داشتیم و با یک بودجه ۶۰ هزار دلاری شروع کردیم. امروز، فهرست ایمیل‌های ما بیش از ۷۰ هزار آدرس مختلف را شامل می‌شود، بیش از ۲ میلیون دلار بودجه عملیاتی و همکاران بااستعدادی از کنگره، مقام‌های وزارت خارجه و سازمان‌دهندگان اجتماعی داریم.»
در آن زمان شورای ملی ایرانیان آمریکا دلیل کناره گیری تریتا پارسی را اعلام نکرد و تنها گفت که به او این اجازه را خواهد داد تا «بیشتر بر روی سیاست خارجی ایالات متحده در خاور میانه تمرکز کند.»
تنها چند ماه بعد از این کناره گیری، او به یکی از رهبران گروه جدیدی تبدیل شد، وقتی در تابستان ۲۰۱۹، به همراه جمعی دیگر تأسیس مؤسسه کوئینسی برای حکومت‌گری مسئولانه را اعلام کرد.
گروه موسسه Quincy for Responsible Statecraft که از آن به عنوان موسسه «کوئینسی» یاد می‌شود، با ایده‌ای که «سیاست خارجی ایالات متحده را از جنگ بی‌پایان دور کرده و به سمت دیپلماسی قوی در راستای دستیابی به صلح بین المللی سوق دهد.» تشکیل شده و فعالیت می‌کند.
بر اساس گفته‌های پارسی، نام این سازمان به افتخار رئیس جمهور جان کوئینسی آدامز گرفته شده است که در سخنرانی روز استقلال در سال ۱۸۲۱ گفت که ایالات متحده «به دنبال هیولا‌هایی برای نابودی به خارج نمی‌رود».
این گروه از زمان آغاز به کار تا به امروز، توجهات زیادی را به خود جلب کرده است، زیرا دو سرمایه گذار اصلی آن از دو طرف طیف سیاسی بودند و هستند؛ یکی «جورج سوروس»، مهاجر یهودی مجارستانی که اهداف لیبرال از جمله انقلاب‌های رنگی را در چندین کشور ترویج کرده و دیگری «چارلز کخ» که مدت‌هاست حمایت مالی از اهداف جناح راست را انجام داده است اما به شدت با دولت ترامپ مخالف است.
پارسی از سوی منتقدان خود متهم است که لابی‌من جمهوری اسلامی در آمریکا است. از او در فضای مجازی به عنوان «آدم ایران در واشینگتن» یاد می‌شود و در برهه‌های زمانی مختلف هشتگ‌هایی درباره نقش او و گروه نایاک مبنی بر ارتباط با جمهوری اسلامی در ساختار حاکمیتی آمریکا مطرح شده است.
منتقدان با اشاره به روابط نزدیک پارسی با افراد درون ایران و ایمیل‌های او با جواد ظریف، سفیر وقت ایران در سازمان ملل متحد، این سازمان را متهم کرده‌اند که مقررات افشای لابیگری را نقض کرده و حتی حدود دو دهه پیش یک سناتور آمریکایی تلاش ناکامی را برای تحقیق وزارت دادگستری از آن انجام داد.
پارسی منکر لابیگری برای این بوده است و تنها هدف نایاک را دفاع به نیابت از ایرانی آمریکاییانی خوانده که کاهش تنش بین ایران و آمریکا هستند. با این حال نایاک از مدافعان سرسخت برجام بود و پارسی در مورد ایران به دولت اوباما مشاوره می‌داد. بسیاری از منابع خبری از جمله نوشته‌های خود پارسی مدعی این مساله هستند که در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران و کشورهای غربی، پارسی به تیم‌های مذاکره کننده ایران و آمریکا دسترسی داشته است.
در ژوئیه ۲۰۱۹ نیز گروهی از ایرانیان مقیم آمریکای شمالی علیه فعالیت‌های نایاک در برابر ساختمان آن در واشنگتن گردهمایی اعتراضی برگزار کردند. آن‌ها معتقد بودند نایاک صدای ایرانیان مقیم آمریکا نیست و نماینده جمهوری اسلامی است. در ژانویه ۲۰۲۰، سه سناتور جمهوری‌خواه تد کروز، تام کاتن و مایک بران از ویلیام بار، دادستان کل آمریکا خواستند تا در مورد نقض بالقوه قوانین آمریکا توسط گروه نایاک تحقیق کنند. آن‌ها معتقد بودند که گروه نایاک اگرچه ظاهرا برای بهبود درک متقابل مردم ایران و آمریکا تشکیل شده است، اما در واقع به نظر می‌رسد که در حال لابی‌کردن برای نظام سیاسی ایران در آمریکا است.
پارسی در کتابی تحت عنوان «از دست دادن یک دشمن: اوباما، ایران، و پیروزی دیپلماسی» که در اول آگوست سال ۲۰۱۷ (۱۰ مردادماه ۱۳۹۶) منتشر شده، جزئیات و تحلیل‌های خود درباره روند مذاکرات برای دستیابی به برجام را تشریح و ادعا‌هایی را نیز درباره دیدار با محمدجواد ظریف، وزیر وقت امور خارجه طرح کرده است.
او در این کتاب در بخشی مدعی گفتگو‌های نزدیک با ظریف در اتاق شخصی‌اش در هتل شده و نوشته است که «در طرف ایرانی، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه، در بذل زمان و دیدگاه، بی‌اندازه سخاوتمند بود، چنان‌که «محمد نهاوندیان» رئیس دفتر پرزیدنت حسن روحانی و «مجید تخت روانچی» معاون وزیر خارجه نیز همین‌گونه بودند».
او همچنین مدعی دیدار‌های دو ساعته با ظریف شده است که البته این ادعا توسط عباس عراقچی، معاون ظریف در دولت حسن روحانی در همان زمان تکذیب شد.
العربیه در گزارشی مدعی شده است که در سال ۱۹۹۹، زمانی که سید محمد خاتمی رئیس جمهور ایران بود، سیامک نمازی و تریتا پارسی، در کنفرانسی در قبرس با یکدیگر همراه شده اند. این کنفرانس برای «گفتمان و تعامل بین مردم دو کشور ایران و آمریکا» برگزار شده بود و سیامک و تریتا در مقاله مشترکی راه‌های نزدیکی دو کشور را پیشنهاد کردند.
این گزارش همچنین مدعی است که دو سال بعد، در سال ۲۰۰۱، تریتا پارسی به کمک خانواده نمازی، «نایاک» را در شهر واشنگتن آمریکا تاسیس کرد و خود مدیریت آنرا به عهده گرفت.
پارسی در فروردین سال ۱۳۹۸ در تحلیلی در روزنامه گاردین نوشت که اقدام اخیر آمریکا علیه سپاه پاسداران ایران «یکی دیگر از تصمیمات اشتباه ترامپ در اثر سیاست‌های جنگ‌طلبانه پمپئو و بولتون و توصیه‌های منفعت‌طلبانه عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی» است که موجب محصور شدن دولت آینده آمریکا در یک موقعیت دشمنی دائمی با ایران شده و راه‌های دیپلماتیک را می‌بندد.
به گفته وی ایران در سال ۲۰۰۳ به ندرت ۱۵۰ سانتریفیوژ داشت و هیچ ذخیره اورانیوم با غنای پایین در اختیار نداشت، اما در زمان پایان دوره ریاست جمهوری بوش، ایران ۸۰۰۰ سانتریفیوژ و ۱۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای پایین داشت که این مقدار برای ساخت بمب کافی بود. در مدت پنج سال ریاست جمهوری اوباما و شدید کردن تحریم‌ها علیه ایران، این کشور دارای ۲۲۰۰۰ سانتریفیوژ و ۱۰۰۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای پایین بود.
اپوزوسیون خارج کشور از این مقاله پارسی به شدت انتقاد کرد و رویکرد او مبنی بر «مخالفت با تحریم سپاه پاسداران» را مستندی دیگر در «ارتباط عمیق او با جمهوری اسلامی» خواند.
تنها یک روز بعد از ترور مصطفی احمدی روشن، دانشمند هسته‌ای در تهران در دی ماه سال ۱۳۹۰، تریتا پارسی اعلام کرد که احمدی روشن در فهرست تحریم ایالات متحده آمریکا قرار داشته است.
او در گفتگو با شبکه تلویزیونی سی ان ان با طرح این پرسش که «آیا عناصری می‌خواهند این گفتگو‌ها را به شکست بکشانند و در نتیجه افزایش تنش اطمینان یابند که این گفتگو‌ها روی نخواهد داد»، تاکید کرد: «ما می‌دانیم کشورهای دیگر در منطقه بسیار نگران چنین گفتگو‌هایی هستند. در صورت دستیابی به توافق امریکا با امتیاز به ایران موافقت خواهد کرد و به ایران اجازه خواهد داد تا غنی سازی را تا حدی حفظ کند که این نقض خط قرمز اسرائیل است».
پارسی همچنین در این مصاحبه به صراحت گفت: «اگر این حادثه در خیابان واشنگتن یا جا‌های دیگر روی می‌داد ما امریکایی‌ها آن را اقدام تروریستی و حتی اقدام جنگی می‌دانستیم».