آیا نیروهای نظامی آمریکا از جزیره اوکیناوا خارج‌شده‌اند؟

«جزیره اوکیناوا» از جزیره‌های ژاپن در اقیانوس آرام و بزرگ‌ترین جزیره در میان «جزایر اوکیناوا» و «جزایر ریوکیو» است. مساحت این جزیره ۱٫۲۰۱ کیلومترمربع است و در ۶۴۰ کیلومتری جنوب ژاپن واقع‌شده است. «شهر ناها»، مرکز استان اوکیناوا در این جزیره است.

پس از جنگ جهانی دوم، ایالات‌ متحده آمریکا کنترل دو جزیره «ایو جیما» و «اوکیناما» را به همراه برخی جزایر دیگر به دست گرفت. پس از اتمام جنگ، ایالات‌ متحده آمریکا و ژاپن در طی پیمان صلحی در سان‌فرانسیسکو، اولین پیمان امنیتی خود را امضا کردند که به‌موجب آن، نیروهای نظامی آمریکا برای دفاع از ژاپن در آنجا مستقر می‌شدند. پس درواقع، اوکیناما به‌موجب این پیمان صلح بود که در سال 1951 رسماً به آمریکا تحویل داده شد.

در دهه 1960، احساسات مردمی مبنی بر بازگشت حاکمیت اوکیناوا به ژاپن، در میان ساکنین اوکیناوا افزایش یافت و این خواست مردم، در دو دولت آمریکا و ژاپن جهت مذاکره پیرامون این موضوع فشار آورد و فضای حاکم بر جنگ سرد در آن دوره، آمریکا را وادار به پذیرش خواست ژاپن در این مورد کرد. بنا به گفته «نیکولاس ایوان سارانتیکس» در کتابش تحت عنوان " استمرار با تغییر: بازگشت اوکیناوا و ایو جیما" با این اقدام، آمریکا جزایری که فایده چندانی برای آن نداشت را به ژاپن بازگرداند و ژاپن سرزمین ازدست‌داده خود را پس گرفت. حال‌آنکه آمریکا متحدی نیرومند را برای خود به دست آورد.

«ماساکی گب» که استاد دانشگاه «ریوکیو» است اعتقاد دارد علت پذیرش این امر از سوی آمریکا به خطر افتادن پیمان امنیتی میان ژاپن و آمریکا در دهه 70 بود و موضوع اوکیناوا در مورد این ادامه همکاری بسیار تأثیرگذار بود. بنا به گفته او آمریکا پیش‌تر در دوره نیکسون و در سال 1968 بود که به دلیل خروج نیروهایش از ویتنام به سمت اوکیناوا گرایش یافت.

بنا به نظر استاد حقوق «دانشگاه چوا»، علت دیگری که این موضوع را تسهیل کرد، بهبود روابط میان چین و آمریکا و خصوصاً سفری بود که کیسینجر در آن دوران به این کشور داشت. در طی این مذاکرات، ژاپن خروج تأسیسات و تسلیحات هسته‌ای آمریکا از این منطقه را ضروری دانسته بود و آمریکا نیز ژاپن را متعهد کرده بود که 320 میلیون دلار هزینه این جا به‌جایی بر دوش آن خواهد بود.

 این روند بازگرداندن سرزمین‌های تصرف‌شده درواقع از سال 1953 و با تصمیم آمریکا مبنی بر بازگرداندن بخشی از جزایر «ریوکیو» آغاز شد و سپس از سال 1968چند جزیره دیگر را نیز بازگرداند. در سال 1971، آمریکا متعهد شد درصورتی‌که قادر به حفظ نیروهای نظامی‌اش در 14 پایگاه در این جزایر باشد، اوکیناوا را باز پس خواهد داد. در سال 2013 آمریکا اعلام کرده بود که در صورت موفق بودن طرح جابه‌جایی، پایگاه هوایی «فوتنما» متعلق به تفنگداران دریایی  آمریکا را تخلیه خواهد کرد. 

سفیر آمریکا در ژاپن «کارولین کندی» این اقدام را در جهت کاهش حضور نظامی آمریکا در اوکیناوا دانست. هم‌اکنون رقمی در حدود 50 هزار نیروی آمریکایی در ژاپن و در این جزیره مستقرند. در مراسمی در همین راستا، «کندی» این اقدام را نقطه عطفی دانست و افزود این اقدام عزم جدی آمریکا را برای کاهش حضورش در اوکیناوا در عین حفظ تعهدات امنیتی‌اش به تمام ژاپن نشان می‌دهد.

اما همانند سایر مواجهه‌های نظامیان آمریکا با مردم این جزیره، این موضوع نیز بدون تنش نبود و مخالفت‌هایی با شرایط آن شد. این‌گونه مقرر گردید که آمریکا در ازای بازگرداندن نصف این جزیره، دولت ژاپن 6 «پد فرود بالگرد» برای آمریکا ایجاد کند که این امر باعث خشم اهالی این منطقه نیز شده است چراکه سال‌ها مردم منطقه از خشونت و سروصدای ایجادشده توسط پایگاه‌های آمریکایی در اوکیناوا رنج‌برده‌اند.

تنفر از حضور این نیروها به علت قتل زن جوان 20 ساله اوکیناوایی توسط تفنگدار آمریکایی شدت یافته بود. از طرف دیگر ساکنین جزیره به علت سقوط «اوسپی» آمریکایی از حضور و فعالیت نیروهای نظامی آمریکا نگران‌اند. فرماندار اوکیناوا، مراسم «تاکشی اوناگا» را که بابت این تحویل دادن گرفته بودند بایکوت کرد. او دراین‌باره گفت: "بسیار از این‌که نیروی نظامی آمریکا هیچ توجهی به مردم اوکیناوا ندارد، متأسف است." 

پس از جنگ جهانی دوم، ژاپن پایگاه مرزی نظامی آمریکا بوده است که هدف آمریکا نه‌تنها تأمین امنیت ژاپن، بلکه حفظ منافع آمریکا در آسیا بوده است. به‌طور کل، آمریکا به دنبال کاهش ردپای خود در مناطقی چون خاورمیانه است که از آن تحت عنوان «ردپای کمرنگ» یاد می‌کنند. رد پای کمرنگ شامل استفاده از پهپادها، نیروهای ویژه، نیروی دریایی، تفنگداران دریایی و همچنین نیروی هوایی می‌شود.

آمریکا در راستای سیاست چرخش به شرق خود، با کاهش نیروهای نظامی از مناطق دیگر جهان، به دنبال افزایش حضور نیروهایش، علی‌الخصوص تفنگدارها و نیروهای ویژه‌اش در شرق آسیا است. لذا این گفته که آمریکا نیروهای خود را از منطقه شرق آسیا خارج کرده است، کاملاً غلط است. آمریکا طبق توافقی در سال 2013 با ژاپن، بنانهاده است تا نیروهای خود را به گوام منتقل کند و ژاپن حتی توافق کرده است تا 3.1 میلیارد از 8.6 میلیارد دلار هزینه ساخت تأسیسات در آنجا را بپردازد. لذا این خروج نیروها از اوکیناوا به هیچ وجه، به معنی کاهش تعهدات آمریکا و یا کاهش حضور نظامی آمریکا در منطقه و ژاپن نیست.

حضور نیروی نظامی آمریکا برای ایجاد بازدارندگی علیه کشورهایی چون چین و علی‌الخصوص کره شمالی در جهت حفظ ثبات منطقه و امنیت کره جنوبی، تایوان و ژاپن، بسیار ضروری و حیاتی است. چرایی این جابه¬جایی را می‌توان در تقویت اتحاد آمریکا با ژاپن و همچنین، تقویت دامنه همکاری این کشور با گروه‌های فرو ملی و فراملی و احزاب سیاسی داخل ژاپن دانست که این نیز ازجمله ابزارها و ضروریات چرخش به شرق آمریکا و تقویت حضور موفقش در آنجا می‌باشد.

اگر اوباما این کار را نمی‌کرد، احتمال زیادی بود که دونالد ترامپ این کار را انجام دهد و به نظر می‌رسد اوباما با این اقدام، در تلاش بود تا افتخاری برای کارنامه سیاسی خود در آخرین روزهایش رقم زند و مردم ژاپن را از این اقدام خشنود سازد. ترامپ ممکن است با خروج بخش زیادی از نیروهای خود، امنیت منطقه را به‌طور کل بر هم زند. ترامپ در تبلیغات انتخاباتی‌اش اعلام کرده بود که اگر هزینه نیروهای نظامی آمریکا در منطقه توسط ژاپن داده نشود، او نیروهایش را باز خواهد گرداند و این امر، مسلماً تبعات زیادی برای امنیت ژاپن در بر خواهد داشت. 

از تبعات این خروج، افزایش رقابت تسلیحاتی در منطقه و افزایش تسلیحات هسته‌ای، به ویژه از جانب دو کشور ژاپن و کره جنوبی در جهت ایجاد بازدارندگی علیه چین و کره شمالی و نابودی رژیم عدم اشاعه خواهد بود.

*کارشناس مسائل آمریکا