رویداد۲۴ | فاطمه کریمخان: ایرانی‌ها سیاست خارجی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنند؟ آیا واقعاً مردم مایل هستند که ترامپ در آمریکا بر سر کار بیاید و تحریم‌های بیشتری علیه مردم وضع کند یا می‌خواهند اسرائیل به ایران حمله کند؟ این مساله‌ای است که یک موسسه نظرسنجی بین‌المللی تلاش کرده است با نظرسنجی از داخل ایران جواب آن را پیدا کند، و نتایجش کمی با انتظارات متفاوت بوده است.
نتایج آخرین نظرسنجی افکار عمومی که توسط Stasis Consulting انجام شده دیدگاه‌های کلی در مورد این که مردم ایران در دوران تشدید تنش‌های خاورمیانه چه نگاهی به سیاست خارجی، نفوذ منطقه‌ای و روابط دیپلماتیک ایران دارند را استخراج کرده است.
این گزارش می‌گوید ایرانیان اکثراً معتقدند که رویه سیاست خارجی کشور مسئول مشکلات اقتصادی شهروندان عادی است، بیش از سه چهارم پاسخ دهندگان به نظرسنجی (۷۸ درصد) گفتند که سیاست خارجی کشور تا حد زیادی یا تا حدی عامل مشکلات اقتصادی آن است، در حالی که تقریباً دو سوم (۶۳ درصد) معتقدند سیاست خارجی کشور رفاه شهروندان عادی را ارتقا نمی‌دهد.
در جبهه دیپلماتیک، اکثریت ایرانی‌ها (۶۱ درصد) موافق توافق هسته‌ای هستند و معتقدند ایران باید برای حل مناقشه بر سر فعالیت‌های هسته‌ای با غرب مذاکره کند. این نظرسنجی همچنین حاکی از حمایت قوی (۶۸ درصد) از عادی‌سازی روابط با ایالات متحده است، اما نتایج آن نشان می‌دهد که اکثریت مردم مایل به عادی‌سازی روابط ایران و اسرائیل نیستند (فقط ۲۵ درصد گفته‌اند که از عادی‌سازی روابط ایران و اسرائیل حمایت می‌کنند در مقابل ۶۷ درصد پاسخگویان گفته‌اند که از عادی‌سازی روابط ایران و اسرائیل حمایت نمی‌کنند.)
در بحبوحه تشدید تنش‌های منطقه‌ای، ۴۳ درصد از ایرانی‌ها معتقدند که سیاست خارجی ایران به تنش‌ها در خاورمیانه کمک می‌کند، در حالی که اکثریت (۵۹ درصد) گفتند که پس از درگیری‌های اخیر بین ایران و اسرائیل، موقعیت ایران در درگیری‌های منطقه‌ای ارتقا پیدا کرده است و ایران نسبت به قبل قدرتمندتر شده است.
بر اساس این نظرسنجی، اکثر ایرانیان از حضور نظامی ایران در خاورمیانه حمایت می‌کنند و ۶۱ درصد از آنها از سیاست حمایت نظامی از «محور مقاومت» (جبهه مقاومت) را حمایت می‌کنند. هرچند حمایت مالی از جبهه مقاومت موافقان کمتری دارد ۴۹درصد شرکت کننگان گفته اند که موافق حمایت مالی ایران از جبهه مقاومت هستند، در مقابل ۴۵درصد گفته‌اند که مخالف پرداخت پول به جبهه مقاومت توسط ایران هستند. نیمی از پاسخ دهندگان نیز از حضور نظامی ایران در سوریه حمایت می‌کنند.
پاسخ‌دهندگان به شدت (۶۹ درصد) با این ایده موافق هستند که حضور نظامی ایران در خاورمیانه منجر به امنیت بیشتر مردم کشور می‌شود. ۶۶درصد از پاسخ‌دهندگان گفتند که حمایت ایران از جبهه مقاومت باعث می شود مردم در داخل کشور امنیت بیشتری داشته باشند.
این یافته‌ها بر اساس یک نظرسنجی عمومی است که سوالات آن از ۱۱۸۹ ایرانی ۱۸ ساله یا بالاتر که در ایران زندگی می‌کنند پرسیده شده است. نظرسنجی بین ۲۱ سپتامبر و ۳ اکتبر ۲۰۲۴ انجام شده است.
ایرانیان عمدتاً سیاست خارجی ایران را عامل مشکلات اقتصادی شهروندان عادی می‌دانند
۷۸درصد از مردم ایران می‌گویند سیاست خارجی ایران تا حد زیادی عامل مشکلات اقتصادی و اجتماعی پیش روی کشور است. این نتایج در بین گروه‌های جمعیت‌شناختی، صرف نظر از سن، جنسیت، محل یا سطح تحصیلات پاسخ‌دهندگان، سازگار است. تنها ۱۳درصد از افراد مورد بررسی با این نظر مخالف هستند.
علاوه بر این، ۶۳درصد از مردم نارضایتی قاطع خود را از تأثیرات سیاست خارجی ایران بر زندگی داخلی ابراز می‌کنند. وقتی از آنها پرسیده می‌شود «فکر می‌کنید سیاست خارجی ایران امروز چقدر رفاه شهروندان عادی مانند شما را ارتقا می‌دهد؟» ۵۹ درصد گفتند: «به هیچ وجه».
بسیاری از ایرانیان بر این باورند که سیاست خارجی ایران به تنش‌ها در خاورمیانه کمک می‌کند. ۴۳درصد از پاسخ‌دهندگان معتقدند که سیاست خارجی ایران به تنش در منطقه کمک می‌کند. ۱۸ درصد نظر مخالف دارند، در حالی که ۲۱درصد می‌گویند تفاوتی ندارد.
ایرانی‌ها از توافق هسته‌ای و تعامل با غرب حمایت می‌کنند
اکثر پاسخ‌دهندگان از ایده دستیابی به توافق با قدرت‌های غربی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران (۶۱ درصد) حمایت می‌کنند. تنها ۲۰درصد از ایرانیان می‌گویند ایران نباید چنین توافقی را امضا کند، در حالی که درصد قابل توجهی یعنی ۱۹ درصد می‌گویند که از این موضوع اطلاعی ندارند یا ترجیح می‌دهند پاسخی ندهند!
توافق موقت بین ایران و غرب در مورد برنامه هسته‌ای ایران تقریباً ۱۱ سال پیش در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ امضا شد. در آن زمان IPOS، در یک نظرسنجی همین سوال را مطرح کرد. این نظرسنجی نشان داد که ۶۵ درصد از ایرانیان از این توافق حمایت کردند، ۱۱ درصد مخالف و ۹ درصد از توافق مشروط به شرایطی که به نفع منافع ملی ایران باشد، حمایت کردند. علیرغم تمام بالا و پایین‌های این پرونده در یک دهه گذشته، افکار عمومی در مورد توافق هسته‌ای تقریباً بدون تغییر باقی مانده است.
ایرانی‌ها طرفدار روابط دیپلماتیک با آمریکا هستند
ایرانیان به طور عمده طرفدار عادی‌سازی روابط با آمریکا هستند. ۶۷درصد از پاسخ‌دهندگان از این ایده حمایت کردند، در حالی که تنها ۲۵ درصد با آن مخالف بودند. پاسخ‌دهندگان مرد بیشتر از پاسخ‌دهندگان زن از روابط دیپلماتیک با ایالات متحده حمایت می‌کنند که به ترتیب با ۷۳ و ۶۲ درصد موافقت می‌کنند. علاوه بر این، پاسخ‌دهندگانی که در مناطق شهری زندگی می‌کنند به طور قابل توجهی (۷۱ درصد) نسبت به کسانی که در مناطق روستایی زندگی می‌کنند (۵۷ درصد) از رابطه با آمریکا حمایت می‌کنند. علاوه بر این، ۷۳درصد از کسانی که دارای مدرک دانشگاهی هستند، عادی‌سازی رابطه با آمریکا را ترجیح می دهند، در حالی که آنهایی که مدرک دانشگاهی ندارند، احتمال کمتری داشت که موافق این رابطه باشند، اگرچه هنوز هم اکثریت موافق رابطه ایران و آمریکا هستند (۶۵ درصد).
ایرانی‌ها از ایده عادی‌سازی روابط ایران و اسرائیل حمایت نمی‌کنند
اگرچه ایرانی‌ها از عادی‌سازی روابط ایران و آمریکا حمایت می‌کنند، اما از عادی‌سازی روابط ایران و اسرائیل حمایت نمی‌کنند. تنها یک چهارم از پاسخ‌دهندگان موافق این ایده هستند، در حالی که ۶۷درصد آن را رد می‌کنند.
ایرانیان بر سر ترجیح روابط با چین و روسیه در برابر آمریکا و بریتانیا اختلاف نظر دارند
در پاسخ به این سوال که آیا ترجیح می‌دهند ایران با کشورهایی مانند چین و روسیه روابط قوی‌تری داشته باشد یا با کشورهای غربی مانند ایالات متحده و بریتانیا، پاسخ‌دهندگان دقیقاً دودستگی داشتند و ۳۴ درصد طرفدار روسیه و چین و ۳۴ درصد طرفدار غرب هستند. ۱۶ درصد دیگر به «هر دو» پاسخ دادند، در حالی که ۱۶ درصد بلاتکلیف بودند.
ایرانیان تحصیلکرده (آنهایی که مدرک دانشگاهی دارند) رابطه با غرب را نسبت به رابطه با چین و روسیه ترجیح می‌دهند، جمعیت کمتری گفته‌اند که مایل به رابطه با چین و روسیه هستند (۲۹ درصد) اما جمعیت بیشتری گفته‌اند خواهان رابطه با غرب هستند (۳۵ درصد). پاسخ‌دهندگان بدون مدرک دانشگاهی همچنان در این موضوع دچار عدم توافق هستند، ۳۶ درصد چین و روسیه را در مقابل ۳۴ درصد آمریکا و بریتانیا را ترجیح می‌دهند. با این حال، این گروه تقریباً دو برابر نسبت به همتایان تحصیل‌کرده‌شان در دانشگاه گفتند که در این مورد نظری ندارند یا نمی‌خواهند در این مورد نظری بدهند.
حمایت نظامی و کمک های مالی ایران در خاورمیانه
اکثر پاسخ‌دهندگان از ارائه حمایت نظامی از «محور مقاومت» (جبهه مقاومت) حمایت می‌کنند. ۶۰ درصد موافق این سیاست و ۳۱ درصد مخالف آن هستند. با این حال، تنها نیمی از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که از حمایت مالی از محور مقاومت پشتیبانی می‌کنند. ۴۹درصد می‌گویند که موافق آن هستند در حالی که ۴۵درصد مخالف هستند. دقیقا نیمی از ایرانیان معتقدند ایران باید در سوریه حضور نظامی داشته باشد، در حالی که ۴۱ درصد مخالف آن هستند.
حضور نظامی ایران در خاورمیانه باعث می شود ایرانیان احساس امنیت بیشتری کنند
اکثر ایرانیان بر این باورند که حضور نظامی ایران در خاورمیانه باعث می شود احساس امنیت بیشتری در خانه داشته باشند (69 درصد). 66 درصد معتقد هستند که حمایت ایران را محور مقاومت باعث افزایش امنیت کشور می شود. کسانی که با این دو گفته مخالف هستند به ترتیب 25 و 28 درصد هستند.
نظرات ایرانیان در مورد درگیری‌های اخیر ایران و اسرائیل
اکثر پاسخ‌دهندگان نظرسنجی معتقدند که پس از درگیری‌های اخیر بین ایران و اسرائیل، ایران اکنون در خاورمیانه در موقعیت قوی‌تری قرار دارد (۵۹ درصد)، در حالی که ۲۶ درصد می‌گویند ایران پس از رویارویی با اسرائیل در منطقه ضعیف‌تر شده است.
پاسخ‌دهندگان روستایی و کسانی که مدرک دانشگاهی ندارند به احتمال زیاد می‌گویند که ایران پس از درگیری‌های اخیر ایران و اسرائیل قوی تر است (به ترتیب ۶۸ و ۶۲ درصد). ایرانیان شهرنشین و تحصیلکرده دانشگاهی نیز تا حد زیادی با این احساس موافق هستند، اگرچه اعتقاد آنها به اندازه همتایانشان قوی نیست. ۵۶ درصد از ایرانیان ساکن در مناطق شهری می‌گویند ایران در پی حوادث اخیر قوی تر شده است، در مقابل ۲۸ درصد معتقدند که ایران ضعیف‌تر شده است. ۵۱ درصد از ایرانیان دارای مدرک دانشگاهی، موقعیت ایران در خاورمیانه را تقویت‌شده می‌دانند، در مقابل ۳۳درصد مخالف هستند.
رتبه محبوبیت رئیس جمهور پزشکیان
اگرچه مسعود پزشکیان تنها یک ماه قبل از اجرای این نظرسنجی به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد، اما تنها ۳۹ درصد از پاسخ دهندگان عملکرد او را به عنوان رئیس‌جمهور تایید کردند و ۳۵ درصد گفته‌اند که از عملکرد او راضی نیستند. ایرانی‌ها هنوز درباره ریاست‌جمهوری پزشکیان اختلاف نظر دارند، زیرا بیش از یک چهارم پاسخ‌دهندگان (۲۶ درصد) گزارش دادند که نظری درباره رئیس‌جمهور ندارند یا از پاسخ دادن خودداری کرده‌اند.
در طول ۱۰ سالی که استاسیس رضایت از ریاست جمهوری ایران را سنجیده است، عدم پاسخگویی ۲۶درصد از پاسخگویان به سوال در مورد عملکرد رییس جمهور، بزرگترین میزان عدم پاسخگویی بوده است. در سه نظرسنجی اخیر که Stasis انجام داده و رضایت از رئیس‌جمهور ابراهیم رئیسی را ارزیابی کرده است، سهم پاسخ دهندگانی که نظری نداشته‌اند یا از پاسخ‌دادن خودداری کرده‌اند کمتر از ۱۰درصد بوده است. رتبه محبوبیت آقای پزشکیان از محبوبیت رئیس جمهور رئیسی که استاسیس برای اولین بار در ژوئن ۲۰۲۲ (۱۰ ماه پس از روی کار آمدن او) سنجید بهتر است. در آن نظرسنجی حمایت از رییسی ۲۸ درصد و مخالفت با او ۶۴ درصد بوده است.
ایرانیان نگرانی جدی در مورد آینده جوانان دارند و به مقامات دولتی اعتماد محدودی دارند
برای ردیابی احساسات ملی در مورد مسائل مربوط به جوانان، این نظرسنجی از یک مقیاس چهار درجه‌ای استفاده می کند و از پاسخ‌دهندگان در مورد شش گزاره با چهار پاسخ احتمالی (کاملاً موافق، تا حدودی موافق، تا حدودی مخالف و کاملاً مخالف) سؤال می‌کند.
بر اساس این نظرسنجی، اکثر ایرانیان بر این باورند که جوانان نسبت به آینده خود در ایران بدبین هستند (۷۷ درصد) و ترجیح می‌دهند به جای ماندن در کشور مهاجرت کنند (۷۲ درصد).
در پاسخ به این سوال که آیا دولت در مسائل سبک زندگی و آزادی های سیاسی جمعیت جوانان مداخله می کند یا خیر، ۵۲ درصد از پاسخ‌دهندگان معتقدند که مقامات با مداخله در سبک زندگی جوانان ایرانی، آزادی آنها را محدود می‌کنند، در حالی که ۴۱ درصد مخالف این مساله هستند. دیدگاه‌های عموم مردم در مورد مداخله دولت در سبک زندگی به طور مساوی توزیع شده است، اما شکاف در میان جوانان بسیار بیشتر است. فقط ۳۹ درصد از افراد ۱۸ تا ۲۹ ساله می‌گویند که دولت در آزادی‌ها و سبک زندگی آنها دخالت نمی کند در حالی که ۵۷ درصد می‌گویند دولت در زندگی سبک زندگی آنها دخالت می‌کند.
اکثر مردم (۷۶ درصد) معتقدند که مقامات ایرانی به حل مسائلی که برای جوانان ایرانی اهمیت دارد اهمیتی نمی‌دهند. فقط بخش کوچکی از پاسخ‌دهندگان می‌گویند که مسئولان به نیازها و ایده‌های جوانان گوش می‌دهند (۲۳ درصد). علاوه بر این، تنها ۳۱ درصد به طور کامل یا تا حدودی با این جمله موافق هستند که «نظام سیاسی ایران از جوانان ایرانی با عقاید گوناگون برای استفاده در سطوح بالای مدیریتی استقبال می‌کند.» ۵۱درصد نظر مخالف دارند.
روش‌شناسی پژوهش
این پژوهش از طریق مصاحبه‌های تلفنی برای با فارسی‌زبانان داخل ایران در شهریور و مهر ۱۴۰۳ از ۱۱۸۹ پاسخ دهنده ۱۸ ساله و بالاتر انجام شده است.
برای این پژوهش با پاسخ‌دهندگانی از تمام استان ها تماس گرفته شده است و نمونه‌ای نماینده از کل جمعیت بزرگسالان ایرانی ۱۸ سال و بالاتر با حاشیه خطای ۲.۸± درصد در سطح اطمینان ۹۵ درصد گرفته شده است. این نظرسنجی بر اساس سه متغیر جمعیت‌شناختی اصلی شامل جنسیت، سن، موقعیت (شهری یا روستایی) و همچنین استان تهران وزن‌دهی شده است. نرخ پاسخ ۲۱.۹ درصد بوده است.