باوجود موفقیت نسبی سیاست های کنترل جمعیت در سه دهه گذشته، تداوم رشد جمعیت با میانگین ۹۰۰ هزار نفر در سال و افزایش متعاقب مصرف محصولات کشاورزی نه تنها منجر به اغماض در بهره برداری غیر اصولی از منابع آبی و خاکی شده است بلکه بیلان خالص واردات و صادرات بخش کشاورزی را نیز از لحاظ ارزش دلاری دچار روند افولی کرده است.
پژوهشگران پروژه «استنفورد - ایران ۲۰۴۰» در مطالعه ای جامع به ارزیابی توانایی اراضی کل کشور به منظور بهره وری پایدار کشاورزی پرداختند. این تحقیق که به تازگی بر روی تارنمای دانشگاه استنفورد انتشار یافته است توسط دکتر محسن مسگران، دکتر کاوه مدنی، دکتر حسین هاشمی و دکتر پویا آزادی انجام شده است. در این گزارش نقشه درجه بندی شده زمین های ایران از لحاظ مطلوبیت کشاورزی بر پایه پردازش داده های جغرافیایی خاک (شوری، اسیدیته، غیره)، توپوگرافی (شیب و ارتفاع) و اقلیم (میزان و پراکنش زمانی بارندگی و تبخیر سطحی) ارائه شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که کمتر از سه درصد مساحت کشور از مطلوبیت بالا و هشت درصد از مطلوبیت متوسط برای کشاورزی برخوردار است. این در حالی است که زمین های ضعیف یا نامطلوب حدود نود درصد باقی مانده از سطح کشور را فرا گرفته است. طبق نقشه ارايه شده بخش عمده زمین های مطلوب کشور در شمال، شمال غرب، و غرب کشور واقع شده اند و استان های کرمانشاه، گیلان و کردستان بیشترین درصد زمین های مطلوب نسبت به کل سطح استان را دارا هستند.
همچنین این پژوهشگران با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، درجه مطلوبیت زمین های کنونی مورد بهره‌برداری در بخش کشاورزی را مورد بررسی قرار دادند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بیش از۵۰ درصد زمین های فعلی کشاورزی ایران در مناطقی واقع شده اند که به علت محدودیت های خاکی و یا اقلیمی از مطلوبیت لازم برای کشاورزی بی بهره اند. از آنجا که تولید محصول در این زمین ها تنها با بهره کشی نامتوازن از منابع طبیعی میسر شده است، تداوم کشاورزی در آنها منجر به تخریب فزاینده منابع آبی و خاکی شده که در آینده ای نه چندان دور پیامدهای فاجعه باری را برای کشور به همراه خواهد داشت. این مطالعه نشان می دهد که تمامی زمین های با مطلوبیت بالا پیش تر برای کشاورزی و دیگر کاربری ها مورد بهره برداری قرار گرفته اند و بدین سبب توسعه اراضی در این زمین ها در آینده امکانپذیر نخواهد بود. با این حال، بخشی از زمین های با مطلوبیت متوسط بدون استفاده باقی مانده اند که بکارگیری انها به جای کشاورزی آبی در مناطق نامطلوب می تواند بطور بالقوه به کاهش فشار بر منابع آبی کشور کمک کند.
دکتر کاوه مدنی، استاد مدیریت منابع آب و محیط زیست اموریال کالج لندن و یکی ازاعضای تیم پژوهشی پروژه ایران ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد، امروز در نشستی خبری در دانشگاه صنعتی خواجه نصیر نتایج بدست آمده توسط این تیم تحقیقاتی در مورد توان کشاورزی ایران را ارائه می کند.
گفتنی است پروژه «استنفورد - ایران ۲۰۴۰» با مدیریت دکتر پویا آزادی به منظور استفاده از ظرفیتهای علمی پژوهشگران برجسته خارج از کشور با هدف مطالعه وضعیت کنونی و دورنمای بخش های مختلف اقتصاد ایران تشکیل شده است. این طرح با رویکردی کمّی و واقعیت محور و به دور از روزمره گی های سیاسی به پژوهش در حوزه های مختلف اقتصادی مانند انرژی، کشاورزی، خدمات، منابع طبیعی و انسانی، و محیط زیست در مقیاس کشوری می پردازد. گزارش ارزیابی توان زراعی زمین های کشاورزی ایران دومین گزارش تیم تحقیقاتی ایران ۲۰۴۰ است که پس از گزارش "پیش بینی وضعیت منابع نفتی ایران و پیامدهای اقتصادی آن" منتشر می گردد.