آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان دیگر به مرحله بحرانی رسیده و هزاران پرنده را در تالاب‌های کشور قربانی کرده است؛ بیماری‌ای که هر سال به جان پرندگان وحشی می‌افتد و اهلی‌ها را هم گرفتار می‌کند اما امسال شدیدتر از هر سال. در فصول سرد تمام این سال‌ها، شکار پرندگان مهاجر سیبری اگرچه با وجود ممنوعیت اتفاق می‌افتاد، اما امسال شیوع بیماری، هشدارها برای توقف شکار و فروش پرندگان را سفت و سخت‌تر کرد؛ چنان‌که سازمان‌های حفاظت محیط زیست و دامپزشکی دست به کار شدند و هر یک جمع‌آوری لاشه‌ها، نگهبانی تالاب‌ها و اطلاع‌رسانی وضع بیماری را دست گرفتند. با این همه، در طول این مدت لاشه پرندگان حتی به بازار ماهی‌فروشان رشت هم راه یافت و اکنون بازار «فریدون‌کنار» همچنان داغ است و مردم پرندگان را مرده و زنده، بی‌هراس از مبتلا شدن به بیماری، می‌خرند و می‌فروشند و در رستوران‌ها سرو می‌کنند و به نیش می‌کشند. درخواست فرمانده یگان حفاظت محیط زیست از دادستانی با این‌که بسیاری را به پایان کشتار در تالاب‌های شمالی کشور امیدوار کرده اما در بازاری چون فریدون‌کنار قصه همچنان تکرار می‌شود؛ هرچند در خفا. تنها تغییری که فروشندگان این بازار پس از هشدار‌های بسیار سازمان‌های پیگیر آنفلوآنزای پرندگان در بساط خود داشته‌اند، این است که پرندگان مهاجر مرده را مثل گذشته روی سینی و جلوی چشم ناظران تلنبار نکنند، بلکه تنها یک «پرنده ممنوعه» در ویترینشان بگذارند و وقتی به فروش رسید لاشه دومی را رو کنند. این‌طور که فعالان محیط زیست حاضر در فریدون‌کنار به «شهروند» می‌گویند، فروشندگان پرندگان این بازار تصور می‌کنند، هشدارها برای آنفلوآنزای فوق حاد تنها برای بستن بازار ممنوعه آنهاست و نه پیشگیری از شیوع بیماری.
معاون اول رئیس‌جمهوری:
شکار تا اطلاع ثانوی ممنوع
عصر یکشنبه، پس از بحرانی شدن ابتلا به ویروس تازه آنفلوآنزا، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری خواستار تشکیل جلسه فوری ستاد بحران کشور برای بررسی بیماری پرندگان شد. او به همکاری همه نهادهای اجرایی در مقابله با این بیماری تأکید کرد و حتی از ستاد کل نیروهای مسلح و صداوسیما هم برای اطلاع‌رسانی کمک خواست. جهانگیری حتی به همه‌گیر شدن ویروس در تالاب «میانکاله» و منطقه «فریدون‌کنار» هم اشاره کرد و گفت: «همه مسئولان استان‌های مازندران و گلستان به‌ویژه استانداران و نیز قوه قضائیه، نیروهای نظامی، امنیتی و انتظامی باید برای مقابله با سودجویان و شکارچیان غیرمجاز در جهت حفاظت از سلامت جان مردم تلاش کنند.»
نخستین درخواست از دادستان
تعطیلی بساط پرنده‌فروشی و پرنده‌کشی با تورهای هوایی که به هیچ مهاجری رحم نمی‌کند، به همین آسانی نیست؛ چرا که در کنار وصل بودن معیشت بعضی گروه‌ها، پای مافیایی در میان است که تاکنون نگذاشته این اتفاق عملی شود. این‌طور که حمیدرضا خیلدار، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور گفته، علاوه بر دستور قضائی، همکاری همه نیروهای انتظامی و امنیتی استان مازندران برای مقابله با شکار پرندگان مهاجر ضروری است. او به ایسنا خبر داده است که برای مقابله با شکار پرندگان و شیوع آنفلوآنزا، درخواست تعطیلی بازار فریدون‌کنار را به‌عنوان بازار رسمی فروش این پرندگان مهاجر به دادستان این شهرستان مطرح کرده است. بعد از محرز شدن این بیماری، هیچ پروانه شکاری صادر نشده و حالا قدم بعدی برای این ارگان، ممنوعیت عرضه پرندگان مهاجر در بازار فریدون‌کنار است. «اگر بازار فریدون‌کنار توسط دادستان تعطیل شود، از عرضه پرندگان مهاجر جلوگیری می‌شود و یقینا در مدیریت موضوع تأثیرگذار خواهد بود.»
اینها درحالی است که منتقدانی می‌گویند، آنفلوآنزا دیر جدی گرفته شد و در مدت شیوع بیماری برخوردی با شکارچیان نشده و همین باعث شده طیور اهلی هم گرفتار شوند و تلفات مرغداران میلیونی باشد. ویروس آنفلوآنزای فوق حاد تحت تیپ H۵N۱ شهریور امسال در آبگیرهای حاشیه شهرستان بناب در آذربایجان‌شرقی نخستین تلفات را گرفت و دو ماه بعد فروکش کرد اما تیپ دیگری از بیماری بار دیگر شایع شد که هنوز هم قربانی می‌گیرد؛ ویروس H۵N۸ که آبان امسال نخستین تلفات را در مرغداری‌های تهران و البرز موجب شد و یک ماه بعد وجود آن در مازندران محرز شد و به دیگر استان‌ها هم رسید.
بوی لاشه‌های پرندگان در فریدون‌کنار و سرخرود
نغمه امینی، فعال محیط زیست، توضیح‌های بیشتری درباره این ماجرا به «شهروند» می‌دهد. به گفته او، با وجود این‌که ویروس آنفلوآنزای مرغی شیوع پیدا کرده، بازار غیرقانونی فروش پرنده‌های شکاری همچنان پابرجاست: «بازار فروش پرنده‌های مهاجر در میدان ماهی به سمت فریدون‌کنار، هر روز از صبح تا ساعت ١٠ شب همچنان دایر است. در این مدت هم اصلا از فعالیتش کم نشده، تنها اتفاقی که افتاده این است که قبلا همه پرنده‌های شکارشده را روی میزهایشان می‌چیدند، حالا از ترس این‌که به آنها ایرادی بگیرند، یکی، یکی پرنده‌ها را می‌فروشند.» به گفته او، شهرداری برای این پرنده‌فروشان جایگاهی در نظر گرفته و همه، از مردم گرفته تا مشتری‌ها و مسئولان فریدون‌کنار، می‌دانند که این افراد به‌صورت غیرقانونی پرنده‌های مهاجر را شکار می‌کنند اما «فروشندگان تصور می‌کنند که این هشدارها برای ترساندن آنهاست.» درحالی‌که «امسال خیلی از اردک‌های محلی و مرغ و خروس‌ها به دلیل ابتلا به این بیماری از بین رفته‌اند و منطقه شالیزار امسال شاهد تلف شدن دسته‌های ٥ و ٦هزار تایی اردک‌ها بوده است.» این‌طور که او می‌گوید، حالا لاشه این پرنده‌ها در دشت‌های فریدون‌کنار و سرخرود روی زمین مانده و بوی بدی تمام منطقه را گرفته است.
فروشندگان به ماموران حمله می‌کنند
ین پرنده‌های مهاجر را با تور و تفنگ شکار و هر روز بازارشان را با این پرنده‌ها پر می‌کنند. مردم هم بی‌تفاوت به این هشدارها پرنده‌ها را می‌خرند. بخشی از مشتری‌ها مجموعه‌دار هستند. آنها این پرنده‌ها را برای مصرف حیواناتشان می‌خرند یا برای تاکسی‌درمی کردن، اما اغلب با این‌که خیلی از این پرنده‌ها حلال‌گوشت نیستند، برای مصرف خوراکی آنها را می‌خرند.»
این فعال محیط زیست به وجود مافیای شکار این پرندگان هم اشاره می‌کند: «این مافیا به شدت فعال است و بخش زیادی از این پرندگان را به سفارش رستوران‌ها شکار می‌کنند. این رستوران‌ها در منوی‌شان اسم گوشت شکاری را آورده‌اند، مثل غاز، اردک، خوتکا. با خوتکا فسنجان درست می‌کنند و می‌فروشند.» با این همه، امینی با اشاره به این‌که شکارچیان قشر خاصی از اهالی فریدون‌کنار هستند، توضیح می‌دهد که در نبود ضمانت اجرایی، فروشندگان به ماموران محیط زیست حمله می‌کنند: «اداره محیط زیست استان مازندران برای برخورد با این افراد معذوریت دارد و دادستانی و پلیس هم باید آنها را حمایت کنند، چرا که وقتی مامور محیط زیست یا محیط‌بان با آنها برخورد می‌کنند، شکارچیان فحاشی یا با چاقو به آنها حمله می‌کنند.»
پرندگان مرده بیمار در بازار فروخته می‌شوند
محمد الله‌قلی، کارشناس و فعال محیط زیست هم در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح بیشتری درباره وضع بازار پرندگان شکاری در فریدون‌کنار، پس از ماجرای آنفلوآنزای پرندگان می‌دهد: «پَر کردن و فروش پرندگان مهاجر در کنار جاده و خیابان، حتی اگر هم مبتلا به آنفلوآنزا نباشند، برخلاف پروتکل‌های محیط زیست است، حالا هم که ویروس در میان پرندگان شایع شده، خیلی از پرنده‌ها ازجمله مرغابی‌های وحشی از بین رفته‌اند و شک نکنید که تعدادی از این مرغابی‌هایی که نیمه‌جان هستند در بازار فروخته می‌شوند و این سلامت عمومی را به خطر انداخته است.»
الله‌قلی علاوه بر ضمانت اجرایی قانون، درباره مشکلات دیگری که مانع از برخورد با این شکارچیان غیرقانونی می‌شود، می‌گوید: «متاسفانه این‌جا تعدادی از مسئولان بلندپایه با این شکارچیان رابطه فامیلی و خانوادگی دارند، به همین دلیل چشمشان را روی خیلی از تخلف‌ها بسته‌اند.» براساس آنچه این کارشناس و فعال محیط زیست می‌گوید، در این بازار هر غاز را به قیمت ١٥٠ تا ٢٠٠هزار تومان، اردک را به قیمت ٥٠ تا ١٠٠هزار تومان و هر خوتکا را هم به قیمت ١٥هزار تومان می‌فروشند: «الان بعضی از این شکارچیان در یخچال‌های صندوقی‌شان، ١٠هزار پرنده نگهداری می‌کنند و به رستوران‌ها می‌فروشند، حتی شنیده می‌شود که این پرنده‌ها را با بار کیوی به جمهوری آذربایجان هم می‌فرستند.»
او تأکید می‌کند که در شرایط کنونی که ویروس آنفلوآنزای پرندگان شایع شده، باید مراقبت از پرنده‌های مهاجر افزایش پیدا کند و اقداماتی صورت گیرد تا این پرنده‌ها پخش نشوند، حال آن‌که شکار همچنان متوقف نشده و فروش پرندگان حتی کنار خیابان هم اتفاق می‌افتد. این درحالی است که «پس از فروش این پرنده‌ها، خطر شیوع بیماری بیشتر می‌شود، چون اهالی، امعاء و احشای پرندگان را به سگ و گربه‌هایشان می‌دهند و این احتمال انتقال بیماری را چند برابر می‌کند.»
الله‌قلی در ادامه توضیحاتش، به اقدام هفته گذشته سازمان دامپزشکی با محیط زیست برای جلوگیری از انتشار ویروس آنفلوآنزای مرغی اشاره می‌کند: «هفته گذشته ماموران سازمان دامپزشکی و سازمان محیط‌‌زیست به در خانه اهالی روستای ازباران رفتند تا مرغ و جوجه‌های بیمارشان را جمع کنند، اما هیچ‌کس در را به رویشان باز نکرد.»