رویداد۲۴ | مهدی توفیقی: روغن موتور به‌دلیل نقش حیاتی‌اش در حفظ سلامت سیستم محرکه خودرو نیازمند سرویس و تعویض منظم است. بی‌توجهی به تعویض روغن موتور می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند تشکیل لجن در موتور شود. لجن روغن موتور یک ماده غلیظ و ژله‌ای است که به‌دلیل خرابی روغن یا عدم تعویض به‌موقع آن ایجاد می‌شود. این لجن می‌تواند به قطعات حیاتی مانند میل‌لنگ، میل بادامک و پیستون آسیب برساند. همچنین، به‌دلیل عدم روان‌کاری، این لجن موجب افزایش اصطکاک و دمای قطعات می‌شود و خسارات جدی به موتور خودرو وارد می‌کند. بنابراین، در این مقاله به بررسی علل تشکیل لجن روغن موتور و ارائه چند راهکار برای جلوگیری از آن خواهیم پرداخت.
علت اصلی شکل‌گیری این ماده، اکسیداسیون روغن موتور است. با گذشت زمان و در معرض اکسیژن، دما‌های بالا و قطعات فلزی، مولکول‌های روغن موتور تجزیه می‌شوند. اگر اکسیژن کافی، دما‌های بسیار بالا و ذرات دیگر وجود داشته باشند، احتمال وقوع یک واکنش شیمیایی بین این مواد و روغن موتور افزایش می‌یابد. این واکنش می‌تواند روغن را از یک مایع سیال به لجن غلیظ و چسبناک تبدیل کند. خوشبختانه، اکثر روغن‌های موتور به‌طور طبیعی به لجن تبدیل نمی‌شوند؛ بلکه لجن زمانی شکل می‌گیرد که راننده به تعویض روغن خودرو در زمان مقرر توجه نکند.
زمان مناسب برای تعویض روغن موتور به عواملی نظیر مدل و سال ساخت خودرو و همچنین میزان کارکرد آن بستگی دارد. به‌طور کلی، توصیه می‌شود روغن اکثر خودرو‌ها بین ۳ تا ۵ هزار کیلومتر تعویض شود. با افزایش کارکرد خودرو و عدم تعویض به‌موقع روغن، ویژگی‌های این مایع روان‌ساز تغییر کرده و در نهایت به لجن تبدیل می‌شود. علاوه بر عدم تعویض به‌موقع روغن، دلایل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند منجر به تشکیل لجن در روغن موتور شوند. یکی از شایع‌ترین این دلایل رانندگی مداوم در ترافیک سنگین با توقف‌های مکرر است. این شرایط استرس زیادی به موتور وارد کرده و می‌تواند دما را افزایش دهد که این دما در فرآیند لجنی شدن روغن مؤثر است. همچنین، برخی دلایل کمتر شناخته‌شده نیز در ایجاد این مشکل نقش دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به خرابی سیستم‌های کنترل آلایندگی خودرو، آسیب به واشر سر سیلندر و استفاده از روغن موتور بی‌کیفیت اشاره کرد.
متأسفانه، رانندگان معمولاً به سختی متوجه تشکیل لجن در روغن موتور می‌شوند و زمانی که این موضوع را شناسایی می‌کنند، ممکن است کار از کار گذشته باشد. در صورتی که چنین ماده‌ای در موتور ایجاد شود، گزینه‌های تعمیر بسیار محدودی وجود خواهد داشت و مالک ناچار خواهد بود موتور را به‌طور کامل تعمیر کند یا قطعات زیادی را تعویض نماید. با این حال، برخی نشانه‌های هشداردهنده وجود دارند که با دقت به آن‌ها می‌توان به لجنی شدن روغن موتور پی برد. یکی از بارزترین نشانه‌ها، روشن شدن چراغ‌های هشدار در پشت آمپرها، از جمله چراغ چک، است. همچنین ممکن است همزمان با چراغ چک، چراغ هشدار فشار روغن نیز روشن شود. دیگر نشانه‌های لجنی شدن روغن موتور شامل افزایش مصرف سوخت، گرم شدن شدید موتور و تولید صدا‌های غیرعادی خواهد بود. علت بروز این مشکلات معمولاً خرابی قطعات حیاتی موتور است.
حالا که با علل به وجود آمدن لجن در روغن موتور آشنا شدیم، زمان آن رسیده است که به ارائه راهکار‌هایی برای رفع این مشکل بپردازیم. تشکیل لجن در موتور یک مسئله بسیار جدی است و رهایی از آن می‌تواند هم دشوار و هم هزینه‌بر باشد. به‌خاطر عواقب ناشی از لجنی شدن روغن، رانندگان باید پیش از آنکه دیر شود، این مشکل را شناسایی کنند تا شانس حفظ قلب تپنده خودرو هنوز وجود داشته باشد.
اگر بتوانید به‌سرعت تشکیل این ماده را شناسایی کنید، روش‌هایی برای جداسازی آن از موتور وجود دارد. ابتدا باید مواد پاک‌کننده و شوینده مناسب را تهیه کنید. این مواد شیمیایی به حذف لجن روغن کمک کرده و آن را با روغن باقی‌مانده ترکیب می‌کنند. برای این کار، مواد مخصوص را به موتور اضافه کرده و سپس موتور را روشن کنید. بعد از آن، اجازه دهید موتور به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در حالت درجا کار کند. پس از گرم شدن موتور، آن را خاموش کرده و روغن موتور را به حالت عادی تعویض کنید. حتماً پس از این مرحله، فیلتر روغن قدیمی را تعویض کرده و از یک تمیزکننده روغن مخصوص برای موتور استفاده کنید. توجه داشته باشید که برای از بین بردن لجن روغن موتور، ممکن است نیاز به تکرار چندباره این فرآیند شامل افزودن مواد شیمیایی، تخلیه آن و اضافه کردن روغن تازه به موتور داشته باشید.
اگر نتوانید به‌موقع لجن روغن موتور را شناسایی کنید، رفع این مشکل دشوارتر خواهد شد. در صورت حاد بودن مشکل، استفاده از خودرو توصیه نمی‌شود و در این شرایط امکان افزودن مواد شوینده به موتور وجود ندارد. در این حالت، مکانیک باید موتور را باز کند و قطعات لازم را جدا کرده تا به‌طور دستی لجن روغن را خارج کند. در برخی موارد، حتی این روش نیز نتیجه‌بخش نخواهد بود و مالک ناچار به تعویض کامل موتور می‌شود. با توجه به آسیب‌های جدی که لجنی شدن روغن موتور به خودرو وارد می‌کند، پیشگیری از بروز این مشکل بسیار بهتر از درمان آن است. یک راه ساده برای جلوگیری از تشکیل لجن، نگهداری مناسب از خودرو است؛ به این معنی که سرویس‌های دوره‌ای به‌طور منظم انجام شوند و سبک رانندگی نیز عادی باشد تا فشار زیادی به موتور وارد نشود. مهم‌ترین اقدام در این زمینه، تعویض به‌موقع روغن موتور و فیلتر روغن است. همچنین، استفاده از روغن با کیفیت و مناسب برای خودرو اهمیت ویژه‌ای دارد.
در روغن سوزی ، فقط بخش سبک و فرّار روغن می سوزد و بخش های سنگین تر و سمباده و اسیدهای شوینده و دوده ها ، در کارتل روغن می مانند و با افزودن روغن تازه به ته مانده روغن کهنه ، به سر تا سر موتور می روند و ...