رویداد۲۴| جمعیت ایران رو به دروازه پیری حرکت می‌کند. این واقعیتی است که سال‌هاست جمعیت‌شناسان و دیگر متخصصان نسبت به آن هشدار داده‌اند. دولت تلاش کرده تا در مسیر تسهیل فرزندآوری و افزایش جمعیت سیاست‌گذاری کند. در این مسیر، توسعه مراکز درمان ناباروری، یکی از اقدامات اساسی برای افزایش فرزندآوری در دستور کار قرار داشته است.
به گزارش همشهری‌آنلاین، با این همه درمان ناباروری همچنان در ایران با موانع و مشکلاتی روبه‌روست که رفع آن‌ها می‌تواند در مسیر تسهیل فرزندآوری بسیار موثر باشد. اما چه چالش‌هایی هستند که دست‌کم ۲۰ درصد زوج‌ها در ایران با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند؟ چگونه باید آن‌ها را رفع کرد و تجربه کشور‌های در حال توسعه در این حوزه چه می‌گوید؟
تحقیقات انجام‌شده انجمن‌های پزشکی، نرخ ناباروری در ایران را ۱۵ تا ۲۰ درصد برآورد می‌کنند. این میزان تقریباً برابر با میانگین جهانی است. با این همه امروز درمان‌های متفاوتی برای درمان ناباروری ارائه شده که هر یک برای افرادِ با ویژگی گوناگون کاربرد دارد.
اما استفاده از این درمان‌ها چالش‌هایی دارد و نخستین چالش در کشور ما هزینه‌های درمان ناباروری است که بسته به نوع روش درمانی متغیر است. به عنوان مثال، هزینه یک دوره درمان با روش IVF (لقاح خارج رحم) ممکن است بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومان باشد که پرداخت این مبلغ برای بخشی از اقشار جامعه راحت نیست. از سوی دیگر امروز در ایران حدود ۸۰ مرکز تخصصی درمان ناباروری در کشور فعالند که نسبت به جمعیت بیش از ۸۵ میلیون نفری کشورمان کافی به نظر نمی‌رسد.
کمبود تجهیزات و نیروی متخصص در کشور
یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌های درمان ناباروری در کشور، کمبود تجهیزات پیشرفته و نیروی متخصص است. با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در پزشکی، بسیاری از مراکز درمانی در کشور به دلیل محدودیت‌های مالی و دسترسی به فناوری‌های روز دنیا، قادر به ارائه خدمات باکیفیت نیستند. یکی از دلایل این عدم دسترسی تحریم‌ها است که پنجره‌های ایران به دنیا را تنگ کرده است.
از سوی دیگر هزینه‌های بالای درمان نیز مانعی دیگر برای زوج‌های نابارور است؛ بسیاری از خانواده‌ها به دلیل هزینه‌های سرسام‌آور آزمایش‌ها، دارو‌ها و عمل‌های جراحی، امکان استفاده از این خدمات را ندارند. به‌علاوه، تعداد مراکز تخصصی برای درمان ناباروری در کشور به‌صورت نسبی کم است و همین مساله به ازدحام مراکز درمانی و طولانی‌شدن زمان انتظار بیماران منجر می‌شود. ریشه این مشکل را باید در کمبود بیمارستان و پایین بودن سرانه تخت بیمارستانی در کشور جست‌وجو کرد. موضوعی که نیازمند توسعه زیرساخت‌ها با مشارکت دولت و بخش خصوصی است.
ضرورت سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه درمان ناباروری
سرمایه‌گذاری در حوزه درمان ناباروری، نه تنها از نظر انسانی بلکه از نظر جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی نیز دارای اهمیت فراوانی است. براساس آمار‌های موجود، نرخ ناباروری در ایران حدود ۲۰ درصد است. این یعنی ۲۰ درصد زوج‌ها با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند و این رقم نشان‌دهنده نیاز گسترده به خدمات درمانی مؤثر در این حوزه است.
درمان ناباروری نه تنها می‌تواند به افزایش جمعیت کمک کند، بلکه بهبود کیفیت زندگی خانواده‌ها و ارتقای سطح سلامت جامعه را نیز به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های اجتماعی ناشی از مشکلات روانی و عاطفیِ ناشی از ناباروری شود. در نهایت، تقویت حوزه درمان ناباروری می‌تواند به توسعه صنعت پزشکی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید نیز کمک کند؛ موضوعی که رشد اقتصادی را هم به همراه خواهد داشت.
بهداشت و درمان قربانی کسری بودجه
هرچند توسعه زیرساخت‌ها همواره در ادبیات و شعار‌های دولت‌مردان وجود داشته، اما در عمل، بهداشت و درمان به ویژه در یک دهه اخیر، قربانی کسری بودجه دولت شده است. در چنین شرایطی ورود بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری در زمینه تجهیز مراکز درمانی، آموزش نیروی انسانی متخصص و ایجاد تسهیلات مالی برای بیماران، می‌تواند کمبود‌های موجود را جبران کند.
مزیت دیگر حضور بخش خصوصی افزایش رقابت در این حوزه و در نتیجه بهبود کیفیت خدمات است. تجربه کشور‌های توسعه‌یافته نیز نشان داده که ترکیب سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی می‌تواند به افزایش کارآیی و نوآوری در درمان ها‌ی ناباروری کمک کند.
قوانین و مقررات
در چنین شرایطی، قوانین و مقررات مرتبط با درمان ناباروری نیز در ایران هنوز در مراحل اولیه قرار دارد. با وجود اینکه برخی حمایت‌های قانونی برای تسهیل درمان ناباروری وجود دارد، اما پوشش بیمه‌ای کامل برای همه روش‌های درمانی وجود ندارد و بسیاری از خدمات همچنان از شمول بیمه خارج هستند. موضوعی که یکی از بزرگترین موانع در مسیر تسهیل دسترسی عادلانه به خدمات درمانی برای تمام اقشار جامعه است. در این مسیر مجلس و دولت می‌توانند با همکاری ریل‌گذاری مناسبی در مسیر تهسیل قوانین مرتبط و دسترسی اقشار مختلف به خدمات درمان ناباروری انجام دهند.
تجربیات سایر کشورها چه می‌گوید؟
کشور‌هایی مانند انگلستان و فرانسه تجربیات موفقی در زمینه درمان ناباروری دارند. این تجربیات می‌تواند با توجه به مختصات خاص جامعه ایران مورد استفاده قرار گیرد. در این کشورها، بخش عمده‌ای از هزینه‌های درمان ناباروری را بیمه‌های دولتی یا خصوصی پوشش می‌دهند. دولت‌ها به غیر از سیاست‌گذاری برای رشد جمعیت، به شکل مستقیم از تحقیقات و توسعه فناوری‌های مرتبط با این حوزه نیز حمایت می‌کنند. از دیگر نقاط قوت این کشورها می‌توان به همکاری نزدیک بخش‌های دولتی و خصوصی در توسعه زیرساخت‌های پزشکی و آموزش نیروی متخصص اشاره کرد.
چه باید کرد؟
سرمایه‌گذاری در حوزه درمان ناباروری، یک ضرورت اجتماعی و اقتصادی است. آن هم در شرایطی که جمعیت ایران رو به پیری حرکت می‌کند. توسعه حوزه درمان ناباروری می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی زوج‌های نابارور، ارتقای سطح سلامت عمومی و تقویت اقتصاد کشور منجر شود. اما این مسیر پرپیچ‌وخم و نیازمند منابع مالی بسیاری است.
ورود بخش خصوصی به این حوزه می‌تواند نقش مهمی در رفع کمبود‌ها و بهبود کیفیت خدمات ایفا کند. برای دستیابی به این اهداف اصلاح قوانین، تسهیل دسترسی به خدمات درمانی با توسعه پوشش بیمه‌ها و سرمایه‌گذاری گسترده در تجهیزات و نیز آموزش مورد نیاز است.