رویداد۲۴ | لیلا فرهادی: دونالد ترامپ بار دیگر رئیس‌جمهور آمریکا شده و انتظار می‌رود وضعیت روابط آمریکا و ایران یک بار دیگر به چهار سال قبل برگردد. خروج از توافق‌های بین‌المللی، سیاست فشار حداکثری، تحریم‌های فلج‌کننده همه‌جانبه و تصمیمات بی‌سابقه‌ای نظیر ترور سپهبد قاسم سلیمانی از جمله میراث دوران ریاست جمهوری ترامپ برای ایران است.
اگرچه در دوران ریاست جمهوری بایدن هم دو کشور به دلایل مختلف، از جمله جنگ روسیه و حمایت‌های ایران از مسکو، نتوانستند تغییر محسوسی در سطح روابط ایجاد کنند، اما دوران سیاه ریاست جمهوری ترامپ کیفیت به مراتب متفاوت‌تری داشت.
علاوه بر خود ترامپ، کابینه او هم در این روابط تیره نقش مهمی داشتند. نزدیکی کابینه ترامپ در دوره قبلی به گروه‌های اپوزیسیون جمهوری اسلامی یکی از دلایل وضعیت وخیم روابط در آن زمان بود. افرادی، چون جان بولتون، مشاور امنیت ملی و رودی جولیانی، وکیل سابق ترامپ از مهمانان ثابت نشست‌های مجاهدین خلق بودند. جان بولتون معتقد بود تنها راه متوقف کردن ایران، بمباران ایران است.
ترامپ تحت تاثیر همین طرز فکر در دوران ریاست جمهوری خود سیاست فشار حداکثری را علیه ایران اعمال کرد. او در مقطعی برای مذاکره با ایران و بازگشت به برجام، شروط ۱۳گانه‌ای را مطرح کرد. روابط به قدری تیره بود که رهبری ایران در پاسخ به تلاش میانجی‌های آمریکا از جمله ژاپن گفته بود ترامپ را شایسته مبادله هیچ پیامی نمی‌داند. هرچند یک سال بعد ترامپ هم مجبور به عقب‌نشینی از شروط پیشین و اعلام آمادگی برای مذاکره بدون پیش شرط شده بود، اما شرایط بعد از ترور قاسم سلیمانی به گونه‌ای پیش رفت که دیگر راه برگشتی وجود نداشت؛ بنابراین آنچه شکل روابط دو کشور در دوره جدید را هم تعیین می‌کند، نه تنها رویکرد‌های شخص رئیس جمهور بلکه نزدیکان و کابینه احتمالی اوست.
آنچه برای ایران مهم است، کرسی‌های وزارت خارجه، مشاور امنیت ملی و وزارت دفاع ترامپ است. در این گزارش همه گزینه‌های محتمل قرارگیری در این سمت‌ها و سایر چهره‌های تندرویی که ممکن است در سمت‌های دیگر قرار بگیرند، اما موضع گیری‌های علنی علیه ایران داشته اند مورد بررسی قرار گرفته است.
مایک پمپئو چهره شناخته‌شده دولت اول ترامپ ممکن است بار دیگر به عنوان وزیر خارجه معرفی شود. مایک پومپئو از سال ۲۰۱۸ تا ژانویه سال ۲۰۲۱ میلادی، به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا خدمت کرد و پیش از آن در سال‌های نخست دولت ترامپ، به عنوان رئیس سازمان سیا فعالیت می‌کرد. مایک پومپئو توجه ویژه‌ای به اخبار ایران دارد. او از سرسخت‌ترین مخالفان برجام بود و خروج کامل آمریکا از برجام در دوران وزارت خارجه او اتفاق افتاد.
در فوریه ۲۰۱۶ مایک پومپئو به همراه دو نماینده جمهوری‌خواه دیگر از طریق دفتر حافظ منافع ایران در آمریکا برای بازدید از ایران درخواست روادید کردند. این سه نفر هم‌زمان با درخواست روادید در نامهای خطاب به رهبری و عزیز جعفری، فرمانده پیشین کل سپاه پاسداران، از آن‌ها خواستند به درخواست روادید آن‌ها توجه ویژه شود. هدف آن‌ها از این درخواست، نظارت بر انتخابات مجلس سال ۱۳۹۴ و بازدید از مجتمع پارچین و تاسیسات هسته‌ای اراک و فردو بود!
او همان کسی است که بر فهرست ۱۳ گانه شروط مذاکره با ایران اصرار داشت. پمپئو در سال‌های دولت بایدن هم بیکار نبود. او سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ در نشست سازمان مجاهدین خلق حاضر شد و علیه جمهوری اسلامی ایران سخنرانی کرد.
بر اساس گزارش «صدای آمریکا»، گزینه نگران‌کننده بعدی برای این سمت، ریچارد گرنل است. او در دولت اول ترامپ به عنوان سفیر آمریکا در آلمان منصوب شده بود. معروف است که او برای جلوگیری از تبادلات تجاری شرکت‌ها و بانک‌های آلمانی با ایران، شخصا به کسب‌و‌کار‌های کوچک و بزرگ زنگ می‌زده و مانع از هر گونه تجارت آن‌ها با ایران می‌شده و در ازای آن پیشنهاد کمک برای ورود به بازار بزرگتر و پرمنفعت‌تر آمریکا را ارائه می‌داده.
رابرت اوبرایان چهارمین مشاور امنیت ملی ترامپ و جانشین جان بولتون، اسم آشنای دیگر برای ایرانی‌هاست که به عنوان گزینه وزارت خارجه دولت جدید ترامپ مطرح است. او نویسنده کتاب «وقتی آمریکا خواب بود» است که در آن به نقد سیاست خارجی دولت باراک اوباما پرداخته و برجام را «فاجعه» خوانده است.
به ادعای اوبرایان «ایران بزرگترین دولت پشتیبان تروریسم در جهان» است. او در روز‌های پایانی دولت ترامپ معتقد بود تحریم‌ها علیه ایران به قدری شدید بوده که اگر ترامپ برای دومین بار پیروز شود، خودداری ایران از مذاکره با آمریکا بیشتر از یکی دو ماه امکان پذیر نیست و ایران مجبور است با آمریکا مذاکره کند.
بیشتر بخوانید:
نماینده ویژه ترامپ در ایران کیست؟/ منتقد توافق هسته‌ای یا موافق برجام!
هرچند اوبرایان هم به این نتیجه رسیده بود که تحریم‌ها ممکن است دیگر بر ایران اثرگذار نباشد، اما معتقد بود ایران به دلیل فشار اقتصادی پای میز مذاکره حاضر خواهد شد و همین تحریم‌ها هم باعث شده ایران مهار شود. او برای روز مذاکره با ایران چند شرط مهم تعیین کرده و مدعی شده بود «اول این که برنامه هسته‌ای ایران به طور کامل برچیده شود» و ثانیا برنامه موشکی که می‌تواند اروپا و آمریکا را تهدید کند، اصلا قابل مذاکره نیست و باید کنار گذاشته شود.
برایان هوک نماینده سابق آمریکا در امور ایران در دولت اول ترامپ رهبر تیم انتقالی ترامپ در وزارت خارجه شده است. او یکی از گزینه‌های تصدی این وزارت خانه نیز هست. هوک هم از چهره‌های شناخته‌شده در ایران است. او به تازگی گفته «ترامپ هیچ علاقه‌ای به تغییر رژیم در تهران» ندارد، اما در تلاش است جمهوری اسلامی را منزوی و تضعیف کند.
او به سیاست‌های دولت بایدن در قبال ایران معترض بود و معتقد بود بایدن بر اساس «قواعد ایران» بازی می‌کند.
برایان هوک اخیرا در مصاحبه‌ای با «الشرق الاوسط» گفته بود لیستی از گزینه‌های هدف قرار دادن ایران در اختیار وزارت دفاع است و او «سیاست خارجی تشدید تنش» با ایران را به «تنش‌زدایی» ترجیح می‌دهد.
گزینه نگران کننده بعدی، مارکو روبیو سناتور فلوریداست. این نام به اخبار ایران گره خورده است. روبیو معتقد است ایران برای قتل جان بولتون و ترامپ دست به توطئه زده است! او از طراحان قانون موسوم به «قانون مهسا امینی» در سنای آمریکا بود که در اردیبهشت ۱۴۰۲ تصویب شد و تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را تشدید کرد.
روبیو معتقد است سیاست آمریکا باید «تهدید بقای رژیم از طریق فشار حداکثری و اقدام‌های مستقیم و نامتناسب» باشد.
مایک والتز نماینده فلوریدا در مجلس هم جزو گزینه‌های مطرح برای وزارت خارجه دولت ترامپ است. والتز جزو جمهوری خواهانی است که معتقدند ایران قصد ترور ترامپ را داشته و نسبت به درز اطلاعات آمریکا به ایران بار‌ها هشدار داده است. والتز ایران را «ریشه اصلی مشکل» در خاورمیانه می‌داند.
نامهای کمتر شنیده‌شده‌ای هم در فهرست گزینه‌های وزارت خارجه ترامپ دیده می‌شود. برخی رسانه‌ها از احتمال انتخاب بیل هگرتی سفیر آمریکا در ژاپن در دولت اول ترامپ خبر داده اند. هگرتی سابقه زیادی در اظهارنظر علیه ایران ندارد، اما در همین سوابق اندک هم می‌توان مواردی را پیدا کرد. او در کنار مارکو روبیو یکی از نویسندگان نامه به بایدن در فوریه ۲۰۲۴ با عنوان «درخواست از بایدن برای تشدید تحریم‌ها علیه ایران» است.
در این نامه، سه سناتور جمهوری خواه و عضو کمیته سیاست خارجی بعد از حمله ۷ اکتبر حماس به اسرائیل از دولت بایدن خواسته بودند که تحریم‌های نفتی علیه ایران را با شدت بیشتری اجرا کند.
سه نام دیگر هم در فهرست گزینه‌های مشاور امنیت ملی ترامپ دیده می‌شود؛ جان رادکلیف، الدبریج کولبی و کش پاتل که به ترتیب رئیس پیشین اطلاعات ملی، مقام سابق وزارت دفاع و یکی از اعضای شورای امنیت ملی دولت ترامپ بوده اند.
رادکلیف از مقاماتی است که ایران را در کنار روسیه به دخالت در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا متهم کرده بود. او در جریان درگیری‌های اخیر خاورمیانه دولت بایدن را به «فقدان خط قرمز در مورد ایران» متهم کرده بود.
الدبریج کولبی که سابقا در وزارت دفاع مشغول بوده بار‌ها در میزگرد‌های مختلف شرکت کرده و در آن‌ها تئوری خود مبنی بر لزوم تشدید تنش‌ها با روسیه، ایران و چین و حتی کره شمالی و ونزوئلا را شرح داده است.
برخی رسانه‌ها از احتمال قرار گیری مایک پمپئو وزیر خارجه دولت اول ترامپ و رئیس سابق سیا در یکی از همان سمت‌های پیشین یا وزارت دفاع خبر داده اند. نام روبرت اوبرایان هم در فهرست گزینه‌های وزارت دفاع دیده می‌شود.
صدای آمریکا در گزارشی پیش بینی کرده تان کاتن سناتور آرکانزاس، به عنوان وزیر دفاع انتخاب شود. این نام هم برای ایرانی‌ها بسیار آشناست. او همان سناتور تندروی جمهوری خواه است که سال ۲۰۱۵ بعد از امضای برجام گفته بود این توافق در صورت روی کار آمدن یک رئیس جمهور جمهوری خواه تنها با خطی بر روی کاغذ نابود خواهد شد. کاتن نویسنده نامه معروف ۴۰ سناتور جمهوری خواه در سال ۲۰۱۵ علیه برجام است. دعوای لفظی او با ظریف هم جزو موارد مشهور رابطه تیره کاتن با ایران است.
او سال گذشته در مصاحبه‌ای مدعی شده بود: «راه توقف حملات نیابتی‌های جمهوری اسلامی به مواضع آمریکا، اقدام انتقام جویانه گسترده است».
بی بی سی در گزارشی گفته مایکل والتز نماینده فلوریدا در مجلس نمایندگان هم ممکن است برای این سمت انتخاب شود.
ریچارد گرنل سفیر پیشین آمریکا در آلمان ممکن است به عنوان مشاور امنیت ملی هم انتخاب شود. در صورت انتخاب برای این سمت، او هیچ نیازی به تایید سنا هم نخواهد داشت.
کیت کلوگ یکی از کسانی است که ممکن است نقش مهمی در کابینه امنیتی اسرائیل داشته باشد. او ژنرال سابق ارتش است و مدت کوتاهی هم به عنوان مشاور امنیت ملی در اوایل دوره ترامپ خدمت کرده است. او مشاور امنیت ملی مایک پنس معاون اول ترامپ هم بوده است. کلوگ اخیرا در خلال درگیری‌های خاورمیانه گفته بود اگر ایران مواضع آمریکا در منطقه را هدف قرار دهد، آمریکا باید به ایران حمله کند.
او در یک مصاحبه تلویزیونی به فاکس نیوز گفته بود «ایران قلدر است. اگر کتکش بزنید، عقب نشینی می‌کند. همان کاری که دولت ترامپ با ایران کرد. دیدید که ما سلیمانی را گرفتیم. ما قبلا هم این کار را کردیم. اگر ضربه سختی به آن‌ها بزنید، آن‌ها میگویند حالا یک روزی جواب می‌دهم. ما فقط باید از اسرائیل در نبرد حمایت کنیم.»