رویداد۲۴ | امیرحسین جعفری: محمد رهبری، جامعه‌شناس شبکه‌های اجتماعی اخیراً کتابی با عنوان «توییتری شدن سیاست» منتشر کرده است. رهبری در این کتاب به تأثیر توییتر بر افراد و رادیکالتر شدن آنها می‌پردازد. او در این کتاب به گسترش فردگرایی با توییتر و به حاشیه رفتن نگاه جمعی نیز می‌پردازد. در مراسم رونمایی این کتاب، دکتر محمد جواد ظریف و دکتر هادی خانیکی نیز به سخنرانی پرداختند.
محمد رهبری، جامعه‌شناس شبکه‌های اجتماعی و نویسنده، معتقد است که توییتر کاربران خود را به مرور به سمت رادیکالیسم می‌کشاند: «پرسش اصلی کتاب این بود که توییتر چه تأثیری بر کابران خود می‌گذارد؟ آیا توییتر فرهنگ دموکراتیک را تقویت می‌کند یا تضعیف؟ مؤلفه‌هایی مثل رواداری و اعتماد و همبستگی در این کار مورد مطالعه قرار گرفته است. مجموعه داده‌هایی که ارائه شده به صورت کیفی و کمی مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج این تحقیقات نشان داد که توییتر محیطی برای گفتگو نیست و به گفتگو کمک نمی‌کند، حتی به رواداری بیشتر هم کمک نمی‌کند. توییتر اعتماد را کاهش می‌دهد. این فضا، یک محیط چندقطبی است که هر گروهی نسبت به دیگر گروه‌ها بدبینی دارد. با این تصور نه تنها گفتگو شکل نمی‌گیرد بلکه بحران میان آنها جدی‌تر می‌شود. وقتی توییتر جامعه را چندپاره می‌کند و بی‌اعتمادی را تشدید می‌کند، از طریق یک سری مکانیسم‌های مشخص اتفاق می‌افتد. این مکانیسم‌ها منجر به توییتری‌‌شدن سیاست شده است. توییتری شدن سیاست تشدید رادیکالیسم در فرم و محتواست. کاربران توییتر به مرور ادبیات تیزتر و تندتری پیدا می‌کنند. آنجا هرچقدر فرد رادیکالتر باشد، فالور بیشتری می‌گیرد.»
رهبری معتقد است که توییتر افراد را برای کنش‌های سیاسی به سوی فردگرایی می‌برد و کنش‌های جمعی را کم‌اهمیت جلوه می‌دهد. او می‌گوید: «پیدایش فردگرایی و کنش‌های فردی در برابر کنش‌های جمعی در توییتر شدت می‌گیرد. کاربران توییتر حس می‌کنند با کنش‌های فردی می‌توانند اثر بیشتری بر سیاست داشته باشند. ما در دورانی هستیم که لایک و فالور به معنای یک سرمایه است و افراد احساس می‌کنند سرمایه‌هایشان افزایش پیدا می‌کند. فرد احساس می‌کند توییتش از بیانیهٔ یک جریان سیاسی بیشتر دیده می‌شود. مقدمه‌ی هر تغییر کنش جمعی است که توییتر اجازه آن را نمی‌دهد.»
او افزود: «ترویج رویکردهای پوپولیستی بخش دیگری از توییتری شدن سیاست است. افراد به هر قیمت می‌خواهند که دیده شوند، از آن جهت به سمت باد حرکت می‌کنند تا لایک و فالور بیشتری جذب کنند. بنابراین وقتی بسیاری از نخبگان سیاسی ما در فضای توییتر حضور دارند، به تدریج توییتری شدن سیاست روی آنها اثر می‌گذارد.»
این جامعه‌شناس دربارهٔ اثر بیشتر توییتر بر جریانات سیاسی می‌گوید: «سؤال سختی است، لازم است این پرسش را با داده‌های مطمئن‌تر مطالعه کرد وگرنه با ذهن جهت‌دار می‌توان به آن پاسخ داد. به نظر من جریان‌های رادیکالتر در توییتر این ویژگی‌ها را به خود گرفته‌اند. نیرو‌های سیاسی رادیکال در داخل و خارج، بیشتر تحت تأثیر این فضا قرار گرفته‌اند.»
چه باید کرد؟
رهبری معتقد است که باید فیلترینگ توییتر رفع شود و کاربرانی با نگاه‌های میانه به این پتلفرم ارتباطی وارد شوند. او می‌گوید: «بخشی از ماجرا بدون راهکار است و به ماهیت توییتر برمی گردد. برخی از تغییرات ایلان ماسک نتیجه خوبی داشته است. مثلاً کسانی‌که اکانت با اصالتی دارند، ۲۸۰ کاراکتر می‌توانند بنویسند. متأسفانه این سبک از اکانت با پول فعال می‌شود. من فکر می‌کنم این ویژگی‌های منفی توییتر نباید باعث شود که در توییتر نباشیم. اگر روزی تمامی ایرانی‌ها توییتر را ترک کنند اتفاق خوبی است اما توییتر از طریق کاربران در حال اثرگذاری است. باید نیرو‌های میانه‌تر در این فضا فعال‌تر باشند و از فضای رادیکال آن نترسند. این حضور باید با یک نگاه انتقادی فعال باشد. تا زمانیکه توییتر فیلتر باشد، امکان شکل‌گیری نگاه‌های انتقادی سخت‌تر است. وقتی یک محیط را می‌بندید، باب گفتگو درباره‌ی آن را هم می‌بندید.»
شرح عکس: از راست به چپ: هادی خانیکی، محمدجواد ظریف، محمد فاضلی و محمد رهبری در مراسم رونمایی از کتاب «توئیتری‌شدن سیاست» | منبع: ایرنا