شرکت های هوایی ایران با اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) از دی ماه پارسال مذاکرات مستقیم را با شرکت های سازنده هواپیما آغاز کردند؛ به طوری که اواخر پارسال پس از سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به فرانسه، پیش قرارداد خرید بیش از یکصد فروند هواپیما بین شرکت ایرباس و هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در پاریس امضا شد.
اوایل مهرماه بود که اداره کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا (OFAC) مجوز فروش هواپیما به ایران را به ایرباس و بویینگ داد و به گفته رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، با این اقدام «راه های اولیه خرید هواپیما هموار شد».
با صدور مجوز اداره خزانه داری امریکا به شرکت های بویینگ و ایرباس برای فروش هواپیما به ایران، مذاکرات بین نمایندگان بویینگ و ایرباس با مدیران هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) به مراحل نهایی رسید تا اینکه در سفر بیست و یکم آذرماه معاون مدیرعامل بویینگ به تهران، پس از 41 سال قرارداد خرید 80 فروند بویینگ به ارزش بیش از 10 میلیارد دلار امضا شد.
بر پایه این قرارداد، ایران ایر از این شرکت 80 فروند هواپیما در سه کلاس متفاوت خرید که 50 فروند آن مدل 737 با 130 صندلی است؛ بنابراین در مجموع ظرفیت صندلی های صنعت هوایی ایران، با تحویل این هواپیماها به بیش از 6 هزار و 500 صندلی می رسد.
همچنین 15 فروند بویینگ 777 ای.ار-300 با 350 صندلی و 15 فروند هواپیمای پهن پیکر 777 با بیش از 390 صندلی خریداری شد تا مجموع صندلی های این هواپیماها در ایران ایر بیش از 11 هزار و 100 صندلی شود.
در قراردادی دیگری که ایران ایر با شرکت ایرباس امضا کرد، قرار است یکصد فروند انواع هواپیمای متوسط و دوربرد به ایران تحویل شود که نخستین آن در اوایل سال 2017 میلادی خواهد بود.
مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی نیز اعلام کرده است نخستین محموله از هواپیمای321 ایرباس پیش از نوروز 1396 و هفت تا هشت فروند تا دی ماه سال آتی تحویل می شود.
بر پایه این قرارداد، ایران ایر 46 فروند هواپیما321 از ایرباس می خرد که در مجموع بیش از 8300 صندلی را به ظرفیت هما اضافه می کند.
در بخشی دیگر از این قرارداد، ایران ایر 38 فروند ایرباس330 تحویل می گیرد که 253 صندلی دارد و در مجموع شمار صندلی های آنها بیش از 11 هزار و 400 صندلی می شود.
16 فروند هواپیمای 350 ایرباس نیز پنج هزار و 600 صندلی به ظرفیت هوایی ایران می افزاید.
با امضای پیش قراردادی دیگر با شرکت هواپیماسازی فرانسوی- ایتالیایی ای.تی.آر (ATR) قرار است 20 فروند هواپیمای70 تا 80 نفره برای مسافت های نزدیک خریداری شود که مجموع صندلی های آن بیش از 1500 صندلی جدید است.
پس از امضای قرارداد خرید 180 فروند هواپیما از ایرباس و بویینگ برای شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، وزیر راه و شهرسازی در بیانیه ای اعلام کرد: مطابق این قراردادها 50 هزار صندلی خریداری شد که بیش از دو برابر صندلی‌های کنونی ناوگان فعال کشور است.
عباس آخوندی افزود: سن ناوگان هواپیمایی ایران نزدیک به 23 سال است و یعنی بیشتر هواپیماها یا سن بازنشستگی خود را طی کرده‌اند یا بزودی به آن می‌رسند. بنابراین در 10 سال آتی بسیاری از آنها باید از چرخه فعالیت خارج می شوند.
به گفته آخوندی، با این قراردادها بیش از 20 هزار شغل فقط در صنعت هوانوردی شامل امور فنی، خلبانی، مهمانداری، مهندسی و تعمیرات ایجاد می شود و دهها هزار شغل غیرمستقیم دیگر در زمینه‌های بازرگانی، گردشگری و امور وابسته به آنها و همچنین خدمات متعدد حمل و نقلی در مبدا و مقصد شکل می گیرد.
وی افزود: در این قراردادها افزون بر خرید هواپیما، موضوع های دیگری چون آموزش خلبانان و تعمیر و نگهداری، حمایت از توسعه خدمات ناوبری هوایی (ای.تی.ام-ATM)، عملیات فرودگاهی و هواپیمایی، انتقال فناوری و هماهنگی مقررات رگولاتوری گنجانده شده است.
قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در اموربین الملل و تامین مالی نیز اعلام کرد شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران تا پایان امسال هشت فروند هواپیمای جدید ایرباس و ای.تی.آر تحویل می گیرد که یک فروند هواپیمای320 و دو فروند هواپیمای330 دوربرد ایرباس خواهد بود.
به گفته وی، ایران ایر 15 درصد منابع مالی این هواپیماها را تامین و 85 درصد دیگر از طریق فایناس خارجی تامین می شود.
قائم مقام وزیر راه و شهرسازی ارزش قرارداد ایران ایر با ای.تی.آر را کمتر از 500 میلیون دلار، ایرباس را کمتر از 10 میلیارد دلار اعلام کرد و افزود: بویینگ اعلام کرده ارزش قرارداد با ایران ایر 16 میلیارد و 600 میلیون دلار است اما با توجه به نوع سفارش ما و امکانات انتخابی آن، ارزش قرارداد خرید 80 فروند هواپیمای بویینگ نزدیک به 50 درصد این مبلغ است.
** صنعت هوانوردی ایران در منطقه
با توجه به تحریم های غرب که از 38 سال پیش آغاز شد، صنعت هوانوردی ایران در منطقه بسیار عقب ماند؛ به طوری که اکنون متوسط سن نزدیک به 170 فروند هواپیماهای ایران در 14 شرکت هوایی به 23 سال رسیده است.
متوسط عمر 23 ساله ناوگان هوایی ایران در حالی است که این عدد در مورد بسیاری از کشورهای منطقه و همسایه پنج تا 6 سال است و از این رو، بسیاری از ایرانیان شرکت های هوایی خارجی را برای سفرهای خود انتخاب کنند.
ایرانیان برای سفرهای خارجی خود سالیانه چهار میلیارد تا پنج میلیارد دلار بلیت از شرکت های خارجی می خرند که نوسازی ناوگان هوایی سبب می شود سود این بلیت ها نصیب شرکت های وطنی شود.
گردشگران خارجی نیز برای رسیدن به ایران و بازدید از جاذبه های این مرز و بوم، خواه ناخواه از هواپیماهای کشورهای همسایه بهره می گیرند.
روشن است که ادامه این رویه به خروج ارزهای بسیار از کشور و کاهش درآمدهای ایران از این طریق می انجامد.
این، در حالی است که جمهوری اسلامی ایران با موقعیت ممتاز در چهارراه به غرب و شمال به جنوب کره زمین، باید از این مزیت نسبی جغرافیایی خود در جهان به بهترین شکل استفاده کند.
با امضای قرارداد خرید یکصد فروند هواپیمای ایرباس و 80 فروند هواپیمای بویینگ و ورود ناوگان هوایی جدید و افزایش قدرت رقابت پذیری، ایران می تواند به دنبال بازپس گیری جایگاه صنعت هوانوردی خود از رقبای منطقه ای باشد.
** بهره مندی عمومی از بخش حمل و نقل هوایی
نوسازی ناوگان افزون بر ایجاد رقابت در کاهش هزینه های شرکت های هوایی، هزینه های سفر را کاهش می دهد تا هموطنان بتوانند با هزینه های کمتری سفرهای داخلی و خارجی خود را با شرکت های هوایی داخلی انجام دهند.
همچنین امضای این قراردادها نخستین گام برای نوسازی ناوگان هوایی در ایران است که به تدریج شاهد کاهش تاخیر پروازها در سطح کشور باشیم.
افزایش تاخیر پرواز شرکت های هواپیمایی داخلی و پایبندی اندک آنها به اجرای دستورالعمل رعایت حقوق مسافران در فرودگاه های پرتردد کشور، مشکلات و نارضایتی زیادی را برای مردم به وجود آورده که ناشی از فرسوده بودن 90درصد هواپیماهای موجود کشور است.
از سوی دیگر، نوسازی ناوگان هوایی افزون بر ایجاد آرامش بیشتر مسافران، از ایجاد بازار سیاه بلیت که در نتیجه کمبود هواپیما و محدودیت های پروازی در برخی روزهای سال به وجود می آید، جلوگیری می کند.
با ورود تدریجی 200 فروند هواپیما به ایران ایر و خریدهای دیگر شرکت های هوایی، صنعت هوانوردی ایران ارتقا می یابد و برای جوانان متخصص و تحصیلکرده ایرانی فرصت های زیادی را برای اشتغالزایی فراهم می کند.