رویداد۲۴ | مهسا زرگری: اسلام، آخرین دین از ادیان توحیدی و ابراهیمی است که پیام‌آور آن حضرت محمد (ص) است. او قرآن را از جانب خدا از طریق وحی برای بشریت نازل کرد. دعوت به اسلام از سال ۶۱۰ میلادی در مکه، واقع در شبه جزیره عربستان آغاز شد و توسعه آن پس از هجرت پیامبر به مدینه شدت گرفت. مسلمانان حضرت محمد (ص) را آخرین پیامبر الهی و اسلام را آخرین دین می‌دانند. در این مقاله به تفضیل بررسی می شود که اسلام چگونه شکل گرفت؟ و اساسا هدف اسلام چیست؟
قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص) و ائمه، منابع اصلی برای درک باورها و اعمال دینی اسلام به شمار می‌روند. مسلمانان اعتقاد دارند که قرآن هیچ‌گونه باطل و اشتباهی ندارد و از زمان نزول تا کنون بدون تحریف مانده است. سنت نیز شامل گفتار و رفتار پیامبر و ائمه (ع) است که به‌صورت مکتوب از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
بیشتر بخوانید: آیا جهاد فقط به معنای جنگ است؟
ارکان اعتقادی اسلام شامل توحید، نبوت پیامبر اسلام (ص) و معاد هستند. دستورات عملی اسلام به سه دسته عبادات، اخلاق و احکام مدنی و اجتماعی تقسیم می‌شوند. مهم‌ترین اعمال عبادی در اسلام شامل نماز، روزه، خمس، زکات، حج و جهاد هستند. بخش زیادی از منابع اسلامی به معرفی اخلاق پسندیده و ناپسند و راه‌های عملی برای دستیابی به کمالات اخلاقی اختصاص دارد. اسلام به رعایت حقوق دیگران و تنظیم روابط اجتماعی و خانوادگی توصیه می‌کند. همچنین، برای بسیاری از امور روزمره مانند ازدواج، طلاق، خرید و فروش، اجاره و قضاوت، احکام خاصی دارد که در کتب فقهی تحت عنوان معاملات بررسی می‌شود.
واژه «اسلام» از ریشه «س- ل- م» به معنای صحت، عافیت و دوری از هرگونه عیب، نقص و فساد است. این واژه همچنین به معانی «انقیاد»، «اطاعت کلی و بی‌قید و شرط» و «تسلیم محض» به‌کار رفته است. در این معنا، اسلام به اذعان به حکم الهی و اخلاص در عبادت نیز اشاره دارد.
بنیان‌گذار دین اسلام حضرت محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب است. بر اساس متون اسلامی، او آخرین فرستاده خداوند به بشریت محسوب می‌شود و مسلمانان او را برترین انسان و بهترین الگو برای زندگی می‌دانند. به اعتقاد مسلمانان، حضرت محمد (ص) از مقام عصمت و علم غیب برخوردار بوده است.
او در سال ۵۷۰ میلادی در مکه، در شبه جزیره عربستان به دنیا آمد و از نژاد عرب و قبیله قریش بود. در دوران کودکی، پدر و مادرش را از دست داد و از آن زمان، پدربزرگش عبدالمطلب و سپس عمویش ابوطالب، سرپرستی او را به عهده گرفتند. حضرت محمد (ص) هرگز پیرو آیین بت‌پرستی رایج در مکه نبود و مردم این شهر او را به امانت‌داری می‌شناختند.
خداوند در چهل سالگی او، او را به مقام پیامبری منصوب کرد. اولین پیام خداوند توسط جبرئیل در غار حرا در مکه، هنگامی که او چهل ساله بود، به او نازل شد.
هدف اسلام دستیابی به سعادت در دنیا و آخرت برای انسان است. این دین توحیدی بر پایه وحی بنا شده و هدف نهایی آن، جلب رضایت خداوند متعال است. اسلام به شدت بر اهمیت عقل و تفکر تأکید دارد و از انسان می‌خواهد که در اندیشه‌ورزی، اصلاح محیط اطراف، تلاش و توسعه شخصی کوشا باشد.
به گفته علامه طباطبایی، نام‌گذاری این دین به اسلام به این دلیل است که در این دین، بنده تسلیم اراده خداوند است. سید حسین نصر نیز بیان می‌کند که مسلمان کسی است که با انتخاب خود اراده‌اش را مطیع اراده الهی می‌سازد.
کتاب مقدس مسلمانان، قرآن، منبع اصلی باورها و اعمال دینی آنهاست. بر اساس اعتقادات اسلامی، متن قرآن وحی الهی است که از سوی خداوند به وسیله فرشته وحی، جبرئیل، بر پیامبر اسلام نازل شده است. مسلمانان معتقدند که قرآن هیچ گونه باطل یا اشتباهی ندارد و از زمان نزول آن تاکنون بدون تحریف باقی مانده است.
قرآن شامل ۱۱۴ سوره است که هر سوره دارای تعدادی آیه می‌باشد.
آغاز اسلام به سال ۶۱۰ میلادی در شهر مکه، واقع در شبه جزیره عربستان، بازمی‌گردد که با چهلمین سال عام الفیل و نخستین سال بعثت حضرت محمد (ص) مصادف است. نخستین دوره اسلام، سیزده سال سکونت و تبلیغ پیامبر در مکه بوده است. در این مدت، پیامبر سه سال به‌صورت مخفیانه به دعوت مردم مشغول بود و پس از آن به دستور خداوند، بستگان نزدیکش را به اسلام دعوت کرد.
در ربیع‌الاول سال سیزدهم بعثت، پیامبر به مدینه هجرت کرد و با همکاری ساکنان این شهر، نخستین حکومت اسلامی را تأسیس نمود. اصحاب پیامبر در مدینه به دو گروه بزرگ، مهاجران و انصار، تقسیم می‌شدند که بیشتر انصار از دو قبیله اوس و خزرج بودند.
پیامبر در این دوره با چالش‌های متعددی روبرو شد که با نام‌های غزوات و سرایا در تاریخ ثبت شده‌اند. از مهم‌ترین غزوات می‌توان به جنگ‌های بدر، احد، خندق و فتح مکه اشاره کرد. پس از فتح مکه، تقریباً تمامی شبه جزیره عربستان به اسلام گرویدند.
پس از درگذشت پیامبر اسلام در سال ۱۱ هجری قمری در مدینه، با وجود وصیت او درباره جانشینی علی بن ابی‌طالب، برخی از اصحاب، ابوبکر بن ابی قحافه را به خلافت انتخاب کردند. پس از او، عمر بن خطاب و سپس عثمان بن عفان به خلافت رسیدند.
در دوره خلافت ابوبکر، درگیری‌هایی با مرتدان و جنگ‌هایی با پیامبران دروغین گزارش شده است. در دوران خلافت عمر، فتوحات اسلامی گسترش یافت و مسلمانان ایران، شام و مصر را فتح کردند. در دوران عثمان نیز قلمرو اسلام به گسترش خود ادامه داد، اما مهم‌ترین رویداد این دوره، شورش‌های داخلی بود که به قتل عثمان و انتخاب علی بن ابی‌طالب (ع) به‌عنوان خلیفه چهارم انجامید. اهل سنت به نخستین حاکمان پس از پیامبر اکرم (ص)، خلفای راشدین می‌گویند که شامل ابوبکر، عمر، عثمان و علی (ع) هستند.