رویداد۲۴ | مهدی توفیقی: خواب‌آلودگی در حین رانندگی یکی از اصلی‌ترین خطرات برای ایمنی رانندگان و دیگر افراد در جاده محسوب می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که خواب‌آلودگی می‌تواند به اندازه مصرف الکل بر توانایی فرد در شناسایی خطرات، واکنش به شرایط اضطراری و تمرکز بر جاده تأثیر منفی بگذارد. هر ساله، حوادث زیادی به دلیل خواب‌آلودگی در حین رانندگی اتفاق می‌افتد که منجر به صدمات جدی و حتی مرگ می‌شود.
مهم‌ترین دلیل خواب‌آلودگی در حین رانندگی، نداشتن خواب کافی است. بسیاری از افراد به خاطر مشغله‌های روزمره، ساعات خواب خود را کاهش می‌دهند که این موضوع به تدریج بر سطح انرژی بدن تأثیر منفی می‌گذارد. به طور کلی، بزرگسالان به ۷ تا ۹ ساعت خواب در شبانه‌روز نیاز دارند.
بدن انسان به طور طبیعی در طول شب به ویژه در ساعات اولیه صبح و بعدازظهر تمایل بیشتری به خواب دارد. حتی اگر فرد خواب کافی داشته باشد، به دلیل تغییرات هورمونی و بیولوژیکی، بدن ممکن است به خواب بیشتری نیاز پیدا کند. این پدیده که به "زمان خواب‌آلودگی" معروف است، می‌تواند منجر به خواب رفتن فرد در حین رانندگی شود.
رانندگی برای مدت طولانی، به ویژه در جاده‌های یکنواخت و بدون تنوع، می‌تواند خستگی را به همراه داشته باشد و هوشیاری فرد را کاهش دهد. زمانی که راننده احساس می‌کند که حواسش پرت شده، تمرکز خود را از دست می‌دهد و این وضعیت می‌تواند به خواب‌آلودگی منجر شود.
برخی شرایط پزشکی، مانند آپنه خواب (اختلال تنفسی در خواب) و همچنین مصرف برخی داروها، می‌توانند فرد را در معرض خواب‌آلودگی در حین رانندگی قرار دهند. این افراد ممکن است در طول شب نتوانند خواب عمیق و باکیفیتی داشته باشند و در نتیجه در طول روز احساس خواب‌آلودگی کنند.
اولین و اساسی‌ترین روش برای پیشگیری از خواب‌آلودگی در حین رانندگی، تأمین خواب کافی در شب است. همان‌طور که اشاره شد، بزرگسالان به طور میانگین به ۷ تا ۹ ساعت خواب در شبانه‌روز نیاز دارند. رعایت این مقدار خواب می‌تواند به بهبود تمرکز، هوشیاری و توانایی تصمیم‌گیری سریع در هنگام رانندگی کمک کند.
در طول روز، بدن به طور طبیعی در زمان‌هایی مانند ساعات اولیه صبح و بعدازظهر به خواب نیاز پیدا می‌کند. این زمان‌ها ممکن است خطرناک‌ترین موقعیت‌ها برای خواب‌آلودگی حین رانندگی باشند. اگر ناچار به رانندگی در این ساعات هستید، توصیه می‌شود پیش از شروع، یک استراحت کوتاه داشته باشید. در صورت امکان، به یک استراحتگاه بروید و حتی چند دقیقه چرت بزنید. یک چرت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای می‌تواند به شکل قابل‌توجهی هوشیاری شما را افزایش دهد و خواب‌آلودگی را کاهش دهد.
اگر سفر شما طولانی است، بهترین روش تقسیم آن به بخش‌های کوچکتر است. برنامه‌ریزی برای توقف‌های منظم در طول مسیر می‌تواند به جلوگیری از خستگی مفرط کمک کند. به‌طور ایده‌آل، رانندگان باید هر ۲ ساعت یک بار توقف کنند تا بدن و ذهن خود را دوباره تجدید قوا کنند. این توقف‌ها می‌تواند شامل پیاده‌روی کوتاه، نوشیدن آب یا مصرف خوراکی‌های سبک و سالم باشد.
انتخاب مواد غذایی و نوشیدنی‌های مناسب می‌تواند بر سطح انرژی بدن تأثیر زیادی داشته باشد. نوشیدن آب به مقدار کافی برای حفظ هوشیاری و جلوگیری از کم‌آبی بدن ضروری است. علاوه بر این، مصرف خوراکی‌های سبک و سالم مانند میوه‌ها، مغز‌ها و دانه‌ها می‌تواند به حفظ سطح انرژی کمک کند. بهتر است از غذا‌های چرب و سنگین که ممکن است باعث خواب‌آلودگی و کاهش انرژی شوند، خودداری کنید.
نوشیدنی‌هایی مانند قهوه و چای می‌توانند به طور موقت به شما در جلوگیری از خواب‌آلودگی کمک کنند. کافئین موجود در این نوشیدنی‌ها به تحریک سیستم عصبی مرکزی کمک کرده و فرد را هوشیارتر می‌سازد. با این حال، مصرف بیش از حد کافئین ممکن است اثر معکوس داشته باشد و منجر به بی‌خوابی و احساس خستگی بیشتری در درازمدت شود. از این رو، باید این نوشیدنی‌ها را به میزان مناسب و در زمان‌های مناسب مصرف کنید.
برای جلوگیری از خواب‌آلودگی، تلاش کنید فضای داخل خودرو را روشن نگه دارید. اگر در شب رانندگی می‌کنید، از نور داخلی کم‌سو یا نور‌های اضطراری استفاده کنید تا فضای داخل خودرو بیش از حد تاریک نشود. همچنین، تأمین تهویه مناسب و جریان هوای تازه می‌تواند به شما کمک کند تا هوشیارتر بمانید.
گوش دادن به موسیقی با ریتم تند یا پادکست‌های هیجان‌انگیز می‌تواند به شما در جلوگیری از خواب‌آلودگی کمک کند. این نوع محتوا می‌تواند حواس شما را جلب کرده و به حفظ تمرکز و هوشیاری شما کمک کند. با این حال، باید دقت کنید که انتخاب موسیقی یا محتوای صوتی به گونه‌ای نباشد که شما را بیش از حد حواس‌پرت کند.
امروزه بسیاری از خودرو‌ها به تکنولوژی‌هایی مجهز شده‌اند که می‌توانند به شما در جلوگیری از خواب‌آلودگی کمک کنند. سیستم‌هایی مانند هشدار انحراف از مسیر (Lane Departure Warning) و هشدار خواب‌آلودگی (Driver Attention Warning) می‌توانند زمانی که کاهش تمرکز شما را تشخیص دهند، به شما هشدار دهند. این سیستم‌ها به‌ویژه در سفر‌های طولانی و در شب بسیار مفید هستند.
اگر در حین رانندگی احساس خواب‌آلودگی کردید، بهترین اقدام این است که به سرعت خودرو را متوقف کنید. در صورت امکان، به نزدیک‌ترین پارکینگ یا استراحتگاه بروید و کمی استراحت کنید. حتی یک استراحت ۱۵ دقیقه‌ای می‌تواند تأثیر قابل توجهی در افزایش هوشیاری شما داشته باشد.
اگر خواب‌آلودگی شما به طور مداوم در حین رانندگی رخ می‌دهد، ممکن است مشکلات پزشکی مانند آپنه خواب یا سایر اختلالات خواب وجود داشته باشد که نیاز به درمان دارند. مراجعه به پزشک و درمان این مشکلات می‌تواند به‌طور مؤثری از خواب‌آلودگی جلوگیری کند.
خواب‌آلودگی پشت فرمان یکی از خطرات جدی است که می‌تواند به تصادف و آسیب‌های جبران‌ناپذیر منجر شود. برای جلوگیری از این وضعیت، رعایت خواب کافی، تقسیم سفر‌های طولانی، مصرف خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های مناسب، استفاده معقول از محرک‌ها و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته خودرو از جمله مهم‌ترین راهکار‌ها هستند. همچنین، در صورت احساس خواب‌آلودگی شدید، باید بلافاصله خودرو را متوقف کرده و استراحت کنید. با رعایت این نکات می‌توان از خواب‌آلودگی هنگام رانندگی جلوگیری کرده و امنیت خود و دیگران را حفظ کرد.