دلواپسي‌اي كه سرانجامش زيرسؤال‌بردن نه‌تنها دولت كه حاكميت است. روز گذشته عليرضا زاكاني، يكي از نمايندگان پيشين مجلس و رئیس کمیسیون بررسی برجام در مجلس نهم در اظهارنظري، مقامات عالي كشور را كه در جريان مذاكرات براي خريد ايرباس بودند، متهم به پورسانت‌گيري كرد.
امري كه به گفته ديگر نمايندگان مجلس و كارشناسان، چيزي جز بي‌اعتمادي مردم به اصل نظام در پي نخواهد داشت. او در گفت‌وگو با فارس گفت: «اینکه دولت مدعی است رقم قرارداد ایرباس‌ها باید محرمانه بماند دلایل مختلفی دارد و یکی از آنها این است که به‌اين‌ترتیب عده‌ای می‌توانند از این محل پورسانت بگیرند».
پرش از دستاويزي كهنه به دستاويزي نو
اين درحالي مطرح مي‌شود كه به گفته كارشناسان اقتصادي، اصولا در هيچ‌جاي جهان، «جزئيات» قراردادها به دليل رعايت اصل رقابت‌پذيري شركت‌ها، عمومي نمي‌شود و صرفا به بيان كليات آن اكتفا مي‌شود؛ همان‌گونه كه دولت يازدهم عمل كرده است. عباس آخوندي، وزير راه‌وشهرسازي هم كه خود مردي اقتصادي است تنها بر همين مسئله تأكيد مي‌كند كه اسرار تجاري امكان فاش‌شدن ندارد.
همان مسئله‌اي كه پيش‌تر قائم‌مقام او، اصغر فخريه‌كاشان در گفت‌وگو با رسانه‌ها بر آن تأكيد داشت و مديرعامل ايران‌اير هم به‌ناچار وارد گود شد و بر اين مسئله تأكيد كرد. اين همان راهي است كه پيش‌تر ايران‌خودرو در مواجهه با قراردادهاي پژو در پيش گرفته بود. مديرعامل ايران‌خودرو هم پس از مدتي كه هدف حملات اين‌چنيني قرار گرفته بود اعلام كرد اسرار تجاري امكان افشا ندارند. البته بايد توجه داشت كه قطعا ديوان محاسبات كشور، سازمان بازرسي و سازمان حسابرسي، جزئيات قراردادهايي را كه بودجه عمومي در آنها مورد استفاده قرار مي‌گيرد و منافع ملي در آن دخيل است در اختيار دارند. اين را هم نبايد از ياد برد كه دولت قبل، به بهانه تحريم‌ها همواره «كليات» بسياري از قراردادهاي خود را هم از نظرها پنهان مي‌كرد و ماحصل آن تبديل به «بابك زنجاني»ها شده است.
كي دلواپسان آرام مي‌گيرند؟
اين آخرين ورژن اتهام‌زني، پيش‌تر هم به نوعي ديگر پيگيري شده بود. زماني مطرح مي‌شد برجام هيچ نتيجه‌اي ندارد و حتي نتوانسته‌ايم به شبكه سوييفت متصل شويم و به‌همين‌دليل نمي‌توانيم ارتباطات بانكي با اروپايي‌ها داشته باشيم. حالا خريد از ايرباس و بويينگ و حتي امضاي قرارداد با پژو و رنو به نمايندگي از برقراري ارتباطات بانكي با اروپايي‌ها و آمريكايي‌ها (همان خواسته‌اي كه دلواپسان به دنبال آن بودند و بارها آن را عليه دولت و هيئت مذاكره‌كننده هسته‌اي مطرح مي‌كردند) محقق شده، اما دل دلواپسان آرام نگرفته است. مي‌گويند ايرباسي كه خريداري شده، ممنوعالخروج است و نمي‌تواند فراتر از مرزهاي ايران به پرواز درآيد. گويا فراموش كرده بودند كه فرهاد پرورش، مديرعامل هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران همان روز ورود ايرباس A٣٢١ به ايران، اعلام كرده بود كه بعد از چند ماه اين هواپيما به پروازهاي خارجي شيفت مي‌كند.
ممنوعالخروج بودن هواپیمای ایرباس کذب است
بااين‌حال كار از
محكم‌كاري عيب نكرد و رئیس مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی وزارت
راه‌وشهرسازی، دو خبر ممنوع‌‌الخروج‌بودن ایرباس A٣٢١ جدید هواپیمایی
ایران‌ایر و ممنوعیت جابه‌جایی افراد منتسب به نهادهای مشمول تحریم با این
هواپیما را تکذیب کرد. سیدقاسم بی‌نیاز گفت: «متأسفانه جریانی سعی در تخریب
خرید این هواپیما به عنوان یک دستاورد پسابرجامی دارد».
او گفت: «به‌کارگیری این هواپیما در مسیرهای داخلی تصمیم ایران‌ایر است و اصلا چنین مسائلی در قرارداد خرید هواپیما نیامده و ایران‌ایر به هرصورت که صلاح بداند می‌تواند از هواپیما استفاده کند و فقط به دلیل تصمیم‌های بخش‌های بازرگانی ایران‌ایر این هواپیما فعلا در مسیرهای داخلی پرواز می‌کند». تصميمي كه پيش‌تر به گواه منابع آگاه، به علت جلوگيري از اتهام‌زني براي استفاده از اين هواپيماي نو براي پول‌دارها از سوي دلواپسان اتخاذ شد. حالا همين اقدام مصلحت‌انديشانه، بهانه‌اي شده در دست مخالفان دولت كه بگويند از اساس اين هواپيما ممنوعالخروج است.
نگفتم ایرباس‌های جدید ممنوعالخروج هستند
این در حالی است که
کامبیز بابایی، مدیرعامل اسبق شرکت هواپیمایی آسمان می‌گوید: «نگفتم
ایرباس‌های جدید ممنوعالخروج هستند و اساسا چنین اصطلاحی در موضوعات حقوقی
صنعت هوایی وجود ندارد.
او می‌گوید: خبرنگار آن رسانه (تسنیم) مدعی شده بود این هواپیما تنها برای پروازهای داخلی در نظر گرفته شده است و من گفتم مگر این هواپیما ممنوعالخروج است که نتواند پرواز خارجی انجام دهد؟ متأسفانه خبرنگار آن رسانه برداشت درستی از صحبت‌های من نداشت و حرف‌هایم به درستی منتشر نشد».
به گفته این کارشناس صنعت هوایی، هواپیمای ایرباس ٣٢١ می‌تواند تا پنج ساعت پرواز انجام دهد و بهترین مدت زمان پرواز برای این مدل از هواپیما ٣,٥ ساعت است که در این فاصله می‌تواند تا کشورهای همسایه هم پرواز داشته باشد و محدودیتی برای انجام پروازهای خارجی برای این هواپیما وجود ندارد.
اسرار تجاری بین‌المللی امکان افشا ندارد
هادی حق‌شناس،
نماینده مجلس هفتم در رابطه با امکان علنی‌کردن محتوای قراردادهای
بین‌المللی به «شرق» می‌گوید: طبیعتا کلیات قراردادهای بین‌المللی قابل
افشاست، اما جزئیات قراردادها هیچ‌گاه قابل افشاکردن نیست، به دلیل آنکه در
قراردادهای تجاری هر دو طرف دارای رقبایی هستند و این رقبا از اطلاعات
همدیگر می‌توانند علیه همدیگر در شراکت تجاری و بازرگانی استفاده کنند.
سازمان‌های ناظر ازمحتوای قراردادهامطلع هستند
حق‌شناس با بیان
اینکه هدف از افشای قراردادها بررسی روند قراردادهاست که روشن شود آیا اصول
فنی، حقوقی و مالی این قراردادها براساس منافع ملی دیده شده است یا خیر،
میافزاید: قراردادهایی مانند ایرباس یا بویینگ، پتروشیمی و نفتی یا خودرو،
حتما در اختیار نهادهای بازرسی و حسابرسی قرار دارند. این وظایف ذاتی
دیوان محاسبات کشور، سازمان بازرسی کل کشور و سازمان حسابرسی است که در هر
قراردادی که در آن، بودجه عمومی کشور استفاده شده باشد، ورود کنند.
بنابراین اینکه این قراردادها به شکل روزنامه‌ای علنی نمی‌شود، به این مفهوم نیست که نهادهای مسئول کشور این قراردادها را در دست ندارند. به گفته او، هر کشور و سازمانی، اطلاعات محرمانه‌ای دارد که نیاز نیست این اطلاعات علنی شود. این خلاف امنیت اطلاعات و منافع آنهاست، اما طبیعی است که در اختیار نهادهای ناظر قرار بگیرد.
این نماینده پیشین مجلس، نگاهی هم به عملکرد دولت قبل در رابطه با افشای قراردادها می‌کند و می‌گوید: جالب آنکه در زمان احمدی‌نژاد به بهانه تحریم، حتی کلیات و اصل قراردادها هم منعکس نمی‌شد. به‌همین‌دلیل هم کشتی و دکل‌های گمشده زیادی امروز رو می‌شود. اما حالا دلواپسان می‌گویند امروز در دوران پساتحریم، نه‌تنها کلیات که باید جزئیات قراردادها هم فاش شود!
دلواپسان به عدم‌النفع‌ها هم توجه کنند
او توجه دلواپسان را
به برخی عدم‌النفع‌های کشور جلب و تصریح می‌کند: نکته‌ای که جای تأسف
فراوان دارد، آن است که هنگام تحریم و در دولت گذشته، سهم ایران از برداشت
مخازن پارس جنوبی به نصف کاهش یافت. در سال ٨٤ و پایان دولت اصلاحات، سهم
ایران از مخازن پارس جنوبی با قطر، ٥٠-٥٠ بود. این در حالی بود که سهم قطر
در پایان سال ٩٢ که سال پایانی دولت دهم بود، از ٥٠ درصد به ٧٠ درصد رسید و
سهم ایران در مقابل کاهش یافت.
اکنون پس از ٣,٥ سال، شاید تا پایان سال، سهم ایران و قطر دوباره ٥٠-٥٠ شود. رقم عدم برداشت از مخازن مشترک با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس میلیاردها دلار است، اما هیچ‌کدام از این دلواپسان، دلواپس این ضرر و زیان میلیاردی نیستند. حتی امروز کسی نگران نیست که در فرودگاه مهرآباد، دو خط هواپیمایی ترکیش‌ایر و امارات، به راحتی از مسافر ایرانی بلیت ارزی می‌گیرند و سال‌هاست مسافر ایرانی مجبور است با این دو خط تردد و پول به حساب این دو کشور واریز کند. هیچ‌کس این عدم‌النفع را نمی‌بیند، اما تا یک هواپیما از کشوری خارجی خریداری می‌شود، پرسیده می‌شود پول آن کجا بوده و چه شده است؟
او با بیان اینکه به نظر می‌رسد باید پرسش مهم‌تری مطرح شود، میافزاید: در سال‌های گذشته که ایرلاین‌های ایران از هر نظر در محدودیت قرار گرفتند، چه میزان، ایرانی‌ها به خارجی‌ها پول دادند؟ حتی در سفر زیارتی مکه‌مکرمه و کربلا چه تعداد هواپیمای خارجی، زوار ایرانی را از کشور خارج و چه میزان درآمد از این راه کسب کردند؟
با عینک سیاسی همه مسائل کشور را تحلیل می‌کنیم
به گفته او،
متأسفانه درآمدهای ازدست‌رفته در مخازن نفت و گاز و سفرهای هوایی را
نمی‌بینیم اما هزینه احداث مخازن مشترک (پارس جنوبی) و خرید هواپیما را
می‌بینیم. اشکال کار آن است که با عینک سیاسی همه مسائل کشور را تحلیل
می‌کنیم در نتیجه به منافع اقتصادی و سود و زیان آن، نمی‌پردازیم.
اتهام‌زنی به مقامات، اتهام سنگینی است
حق‌شناس در واکنش به
ادعای زاکانی درباره امکان پورسانت‌گیری برخی از قِبَل محرمانه‌بودن
قراردادها، می‌گوید: طبیعی است که در نظام اداری می‌تواند فساد وجود داشته
باشد، اما اتهام‌زنی به مقامات کشور برای ایجاد فساد، بحثی بسیار جدی و
سنگین است. قرارداد خرید هواپیما در سطح مقامات کشور انجام شده است.
«مقامات» در کشور تعریف دارد. اگر از سوی مقامات کشور، قراردادی منعقد شود که آن قرارداد مشکوک به پورسانت و دریافت رشوه باشد، به نظر می‌رسد باید به حال نظام سیاسی آن کشور گریست که نمی‌تواند جلوی فساد رسمی و علنی را بگیرد. اگر مقامات کشور فاسد باشند و همه هم از آن مطلع باشند و کسی اقدامی نکند، به نظر می‌رسد باید به نوعی فاتحه بسیاری از چیزها را در کشور خواند.
دلخوش‌اباتري خطاب به زاكاني: اگر مدركي داريد رو كنيد
کاظم دلخوش‌اباتری،
سخنگوي كميسيون اقتصادي مجلس دهم، در واكنش به سخنان عليرضا زاكاني،
نماينده پيشين مجلس، به «شرق» مي‌گويد: سخنان آقاي زاكاني مبني بر
سوءاستفاده با اين صراحت لهجه را تأييد نمي‌كنم، اينكه با اين صراحت لهجه
تهمت بزنيم، درست نيست؛ اگر ايشان اسناد و مداركي دارند، علني كنند ما هم
بدانيم موضوع از چه قرار است.او با بيان اينكه قوه قضائيه در ايران نشان
داده براي پيگيري تخلفات در هر سطحي پيگير است، مي‌گويد: اين‌گونه
اتهام‌زني به مسئولان كشور و لطمه به باور و اعتقاد مردم نسبت به مسئولان
تبعات دارد و اصلا اقدام درستي نيست.
دلخوش‌اباتري خطاب به دلواپسان مي‌گويد: دوستان كمي به مسئولان اعتماد كنند. اگر هركسي بيايد و در فضاي جامعه، سوءظن ايجاد كند، اين رفتار نه به نفع منافع ملي است و نه منافع نظام را دنبال مي‌كند. البته مسئولان دولت هم بهتر است براي جلوگيري از ابهام‌ها پاسخ‌گو باشند و اگر شبهه‌اي وجود دارد، آن را رفع كنند.اين نماينده مجلس البته بخش ديگري از سخنان زاكاني را تأييد مي‌كند و مي‌گويد: اين قراردادها نظامي نيست و امكان انتشار دارد، چيز محرمانه‌اي وجود ندارد. يكي از شركت‌هاي هواپيمايي كشور هواپيما خريده است، مردم كشور بيگانه نيستند و بايد محتواي اين قرارداد علني شود.
او البته بر اين نكته تأكيد مي‌كند كه يك شركت دولتي وارد معامله‌اي شده و هنوز هم در مراحل ابتدايي معامله است و از ٢٠٠ هواپيماي خريداري‌شده، فقط يكي وارد كشور شده؛ بنابراين بايد نسبت به اظهار نظرها دقت شود.دلخوش‌اباتري خريد ايرباس و بويينگ را دستاورد دولت مي‌داند و مي‌افزايد: اين هواپيماها از سوي دولت به شيوه اجاره به شرط تمليك خريداري شده كه افتخاري براي كشور محسوب مي‌شود. شركت‌هايي كه تا ديروز به كشور هواپيما نمي‌فروختند، اكنون به ايران هواپيما مي‌فروشند. به آقاي زاكاني بگوييد، سن ناوگان هواپيمايي ايران بالاست و بايد هواپيما خريداري مي‌كرديم. اينكه هر لحظه هواپيماها سقوط كند و مردم تلف شوند، اتفاق خوبي است؟ ايشان بگويند مي‌خواهند اين حوادث تكرار شود؟
به گفته او، تجربه نشان داده است از هواپيماهاي شرقي خاطره خوبي نداريم. اكنون در مهرآباد ٢٤ فروند هواپيماي آنتونف روسي زمين‌گير شده‌اند و مي‌ترسيم سقوط كنند؛ بنابراين بايد به دنبال هواپيماهاي معتبر جهان مي‌رفتيم.او مي‌افزايد: شركت‌هاي معتبر جهان كه تا ديروز در مقابل پولي كه ايران به آنها مي‌داد، قطعه واگذار نمي‌كردند، امروز مديرعامل يكي از معتبرترين آنها براي تحويل هواپيما به ايران مي‌آيد؛ اين اتفاق براي ايران يك اعتبار است، ما دنبال چه هستيم؟سخنگوي كميسيون اقتصادي مجلس مي‌گويد: سالي چهار تا پنج ميليارد دلار پول از طريق پروازهاي لوفتانزا، امارات و تركيش‌اير از كشور خارج مي‌شود، اين در حالي است كه مي‌‌توانيم در صنعت هوايي، درخشش خوبي داشته باشيم. اقدام خوبي انجام شده و اگر ابهامي وجود دارد اين شركت مي‌تواند رفع ابهام كند؛ اما ايجاد سوءظن در افكار عمومي هيچ توجيهي ندارد.
تلاش عده‌اي براي ايجاد ابهام در برجام
او با اشاره به
اينكه در مقطع حساسي قرار داريم، مي‌گويد: تلاش مي‌كنند درباره برجام ابهام
ايجاد كنند. چند ماه پيش مي‌گفتند چرا بايد هواپيما بخريم درحالي‌كه مردم
ايران چيزي براي خوردن ندارند؟ بعد متوجه شدند دولت قرار نيست خريداري كند و
شركتي كه فعاليتش در حوزه حمل‌ونقل است با شيوه اجاره به شرط تمليك
خريداري مي‌كند؛ اما باز هم كوتاه نيامدند و اين‌گونه به انتقادهاي خود
ادامه مي‌دهند.به گفته او، از نظر اقتصادي اتفاق بزرگي رخ داده است. تا
همين چند وقت پيش، ايرلاين‌هاي ما با بدبختي در بازارهاي دنيا هواپيماي دست
دوم و قراضه مي‌خريدند، اكنون مشكل كجاست؟ كساني كه تا ديروز جرئت
نمي‌كردند به ايران هواپيما بفروشند، منت ايران را مي‌كشند تا هواپيما از
آنها بخرد.