بحث كپرزدايی سال‌هاست که سوژه مديران بخش‌هاي مختلف فرهنگی و آموزشی قرار
گرفته اما مدارس كپری همچنان باقي ماندهاند تا به مسئولان ثابت كنند
آمارهاي متناقض و وعده‌های امیدوار کننده درباره برچيده شدن كپرها، حريف
مدارس كپري محقر نمی‌شود. روستای ملک آباد از توابع بخش مرزی آشار (استان
سیستان و بلوچستان) با داشتن چهل دانش آموز در شش مقطع تحصیلی، ۱۵سال است
که فاقد فضای آموزشی و مکانی برای تحصیل است. دانش آموزان نیمی بر روی
نیمکت‌های داخل کپر و عدهای بر روی سنگ ریزههای بیابان و زیر آفتاب سوزان
می‌نشینند. هر روزه کودکان تخته سیاه را از مسیری طولانی حمل می‌کنند و به
کپر می‌آورند. این تنها سرنوشت کودکان این منطقه نیست. طبق آمار‌های رسمی
بیش از ٩٠ مدرسه کپری در مناطق جنوب و شرق کرمان نیز وجود دارد که بیشتر
آنها را می‌توان در مناطقی همچون جمعه رودبار، منوجان، کهنوج و قلعه گنج و
عنبرآباد در جنوب کرمان و در شرق کرمان نیز در ریگان، فهرج و نرماشیر یافت.
با وجود اینکه بارها مسئولان اعلام کرد‌ه‌اند که مدارس کپری از سطح کشور
جمع‌آوری شده، اما متأسفانه این وعده و وعیدها تاکنون عملی نشده است.
مرتضی رئیسی، معاون عمرانی وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان نوسازی، توسعه
و تجهیز مدارس کشور تیر ۹۴ به خبرگزاری فارس گفته بود مدرسه کپری در کشور
وجود ندارد. به گفته او «آنچه وجود دارد کلاس درس کپری است». این مقام
مسئول در آن زمان وعده داده بود: «در هر نقطه کشور که کلاس کپری وجود داشته
باشد، به سرعت آنها را جمع‌آوری می‌کنیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در
استان کرمان با آن مفهومی که از کپر صحبت می‌شود چنین چیزی وجود ندارد و
ممکن است کلاس کانکسی باشد، اما کلاس کپری نداریم.» غلامرضا رجایی، مدیرکل
نوسازی مدارس استان کرمان نیز در این رابطه به خبرگزاری فارس گفته بود:
«مردم خود به ایجاد کلاس کپری اقدام می‌کنند و آموزش‌وپرورش نیز به آنها
معلم می‌دهد». اداره نوسازی مدارس استان کرمان از سال ٧۶ تلاش می‌کند
مدارس کپری را جمع‌آوری کند. در این برنامه، در پنج مرحله، به تدریج ۱۲۶۵
کلاس کپری برچیده شده. اما در مجموع این تلاش‌ها به دلیل رشد حاشیه‌نشینی و
کنده شدن مردم از روی زمین بی‌ثمر مانده است.
درس خواندن در شرایط
نامناسب و غیراستاندارد کلاس‌های مدارس کپری و خشت و گلی بروز مشکلاتی
همچون افت تحصیلی، افسردگی و به تبع آن ترک تحصیل را به‌دنبال دارد اما
عدهای برخلاف این باور معتقدند کلاس کپری برای دانش‌آموزی که خانه کپری
دارد مشکلی ایجاد نمی‌کند. مدارس کپری فقط یکی از بحران‌های مناطق محروم
است. در مجموع کمبود معلم، کمبود کتاب درسی و نبود امکانات آموزشی و کمک
آموزشی وضعیت تحصیل در این مناطق را در شرایط نامطلوب قرار داده است.
سختی‌های تحصیل در کپر را تا زمانی که در سرمای جانفرسای زمستان و گرمای
سوزان تابستان حس نکنیم هیچ‌گاه از میان متن‌های یک گزارش حس نخواهیم کرد.
کودکان مناطق محروم برای تحصیل تمام سختی‌ها را به جان می‌خرند، کپرهایی که
در سرمای زمستان حضور در آنها قابل تصور نیست، کپرهایی که حتی سرویس
بهداشتی هم ندارند و سرانجام کپرهایی که باعث می‌شوند، دانش‌آموزان به دلیل
طاقت نیاوردن در برابر سرما چند روزی را بی‌خیال رفتن به مدرسه شوند. در
جازموریان ۵۴ هزار نفر زندگی می‌کنند. از این میان دست‌کم ۹۵۰۰ دانش‌آموز
حتی تحت پوشش آموزش و پرورش هم قرار ندارند. در این مناطق ۱۰ روستا داریم
که دارای مدارس کپری یا مدارس درختی هستند؛ منظور از مدارس درختی این است
که دانش‌آموزان زیر سایه درخت تحصیل می‌کنند. مدارس کپری تنها معضل
دانش‌آموزان این مناطق نیست. برخی از مدارس غیر کپری نیز درحال تخریب
هستند. عمران مومنی، بخشدار مرکزی قلعه گنج اعلام کرده است که در این
منطقه ٣٩ مدرسه با عمر بالای ٢٠سال وجود دارند، مدارسی که سقف آنها در حال
تخریب شدن است. رقم پیشنهادی برای ایمن‌سازی مدرسه‌های ایران در سال‌های
آینده، سه میلیارد دلار است که قرار شده در یک بازه زمانی پنج ساله و تا
سال ۲۰۱۸ هم یک میلیارد دلار برای استاندارد‌سازی تاسیسات مدرسه‌ها هزینه
شود. اکنون ۱۳ میلیون دانش‌آموز در ۱۰۵ هزار مدرسه در ایران مشغول تحصیل
هستند و ۵۲۰ هزار کلاس درس در ایران دایر است. ۴۹۰ هزار مدرسه نیز پس از
انقلاب بازسازی و ساخته شده‌اند. با وجود این، ساختمان بسیاری از مدرسه‌های
کشور فرسوده‌اند و بسیاری از آنها با تغییر کاربری به مدرسه تبدیل
شده‌اند. از آنجا که قرار نبوده است این ساختمان‌ها مدرسه باشند، اغلب
استانداردها و ایمنی لازم را ندارند. دی ماه سال ۹۳ بود که مسئولان اعلام
کردند که ۲۰۰ هزار دانش‌آموز در مناطق محروم، همچنان از بخاری‌های
استاندارد بی‌بهره‌اند. مرتضی رییسی، رییس سازمان نوسازی و تجهیز مدارس
کشور نیز آن زمان گفته بود که ۷۵ هزار کلاس درس در ایران از «بخاری
استاندارد» بی‌بهره ماندهاند: «معنای این عدد این است که در کلاس‌های درس
دست‌کم ۲۰۰ هزار دانش‌آموز، هنوز بخاری نفتی یا گازی می‌سوزد و جان آنها
را به خطر می‌اندازد». گفتنی است آذر ماه سال ۹۱، به دنبال آتش گرفتن
بخاری یک کلاس ۳۷ نفره در مدرسه شین‌آباد در پیرانشهر، ۱۲ دانش‌آموز گرفتار
شعله‌های آتش شدند. این دانش‌آموزان دچار سوختگی ۳۰ تا ۶۰ درصدی شدند.
سوختگی‌هایی که بیشتر در ناحیه سر، گردن، صورت و سینه اتفاق افتاد. به نظر
می‌رسد در چنین شرایطی، خیران باید آستین‌‌ها را بالا بزنند و برای کمک به
تحصیل دانش‌آموزان محروم به میدان بیایند همان اتفاقی که در طول سالیان
اخیر رخ داده و مدارس بسیاری در نقاط مختلف کشور به همت خیران ساخته شده
است.
*فعال رسانه‌ای