آیت الله موحدی کرمانی؛ روحانی وسیاستمدار اهل کرمان . صریح سخن می گوید و نظرات خاص خودش را هم دارد. شنیده شده که او از گزینه احتمالی ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام است. گرچه برخی اظهارنظرها هم حکایت از آن دارد که این انتخابت موقت و تا اسفند ماه یعنی پایان دوره اخیر مجمع تشخیص است. اما آیت الله موحدی کرمانی که همزمان دبیر کل مهمترین تشکل روحانی کشور نیز هست چگونه فکر می کند و چه گرایشاتی در عرصه سیاست دارد؟ کاوش در رفتار سیاسی او می تواند تصویر روشن تری از معادلات تازه سیاست ایران را روشن کند .
از حزب جمهوری تا سپاه پاسداران
در سال ۱۳۱۰ در
خانواده ای روحانی در کرمان به دنیا آمد. پدرش، حجت‌الاسلام حاج شیخ
عباس از روحانیون و وعاظ معروف شهر کرمان بود و در زمان رضاشاه به
دلیل اعتبار فراوانی که در این شهر در میان مردم داشت؛ با وجود یک شکل
شدن لباس، جواز لباس روحانیت دریافت کرده بود.او تحصیلات مقدماتی‌اش
را در حوزه علمیه کرمان گذراند و سپس برای ادامه تحصیلاتش به حوزه علمیه قم
رفت. کشور عراق و حوزه علمیه نجف اشرف نیز مقصد بعدی آیتالله موحدی
کرمانی برای تحصیل علوم دین بوده است.
استادان وی در کرمان مرحوم آیت الله صالحی، شیخ الرئیس، مرحوم حجت‌الاسلام حقیقی و در قم مرحومین حضرات آیات بروجردی، داماد و آیت الله العظمی خمینی بودند.آیتالله موحدی کرمانی در حوالی سال 1335 و در نجف اشرف نیز درس مرحوم آیت الله العظمی خوئی و آیت الله العظمی میرزا باقر زنجانی را درک کرده است. وی همچنین مدت کوتاهی نیز در مشهد از محضر آیت الله میلانی بهره‌مند شد.
مباحثات علمی او در حوزه علمیه قم بیشتر با آقایان هاشمی رفسنجانی و ربانی املشی بوده و همچنین با حضرات آیات مطهری، بهشتی، مومن، جنتی، طاهری خرم آبادی و مهدوی کنی نیز مجالست داشته است.آیتالله موحدی پس از مراجعت از نجف و قم، به مدت چند سال در زادگاه اصلی خود یعنی کرمان ساکن شد و سپس در سال 1348 به دعوت شهید باهنر به تهران آمد و فعالیت های خود را در مسجد مسلم بن عقیل در شرق تهران متمرکز کرد.بر اساس اسناد موجود، آیتالله موحدی به دلیل فعالیت‌های تبلیغی علیه رژیم شاه، در کرمان نیز توسط ساواک ممنوع‌المنبر شده بود.آیت الله موحدی کرمانی از موسسین جامعه روحانیت مبارز تهران به شمار می رود که از ابتدا به عنوان یکی از اعضای شورای مرکزی فعالیت داشته است. زمانی که حضر امام در تبعید در کشور عراق به سر می بردند او در موارد متعددی همچون یک سفیر مسیر تهران و نجف و کربلا را طی می کرد تا برنامه‌های جامعه روحانیت مبارز را به اطلاع حضرت امام(ره) رسانده و متقابلاً دستورات مهم ایشان را به اعضای شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز منتقل می کرد.
انقلاب که پیروز شد او نیز عضو حزب جمهوری اسلامی شد؛ هم عضو شورای مرکزی و هم عضو داوری این حزب بود. آیت الله موحدی کرمانی در انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده مردم کرمان برگزیده شد و پس از آن در دوره‌های دوم، سوم، چهارم و پنجم به نمایندگی از مردم تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر در مجلس شورای اسلامی حضور داشت. ریاست کمیسیون امور داخلی مجلس، ریاست کمیسیون امور دفاعی مجلس و نیز نایب رئیسی مجلس شورای اسلامی از جمله مسئولیتهای او در خانه ملت بوده است. وی همچنین رئیس هیات اجرائی بین المجالس نیز بوده است.
امامت جمعه کرمانشاه پس از شهادت آیت الله شهید اشرفی اصفهانی نیز از جمله سوابق آیتالله موحدی کرمانی است.آیت الله موحدی کرمانی پس از پایان جنگ برای مدت 14 سال و تا سال 1384، نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را عهده دار بود. او در سال 1391 با حکم مقام معظم رهبری به سمت امامت جمعه موقت تهران منصوب شد.
نشستن بر صندلی آیت الله میانه رو
از همان زمان که
پزشکان معالج مرحوم آیت الله مهدوی کنی از بهبود وضعیت پزشکی ایشان قطع
امید کردند نگاه ها به جامعه روحانیت مبارز دوخته شده و گمانه زنی های در
مورد گزینه های دبیر کلی این تشکل روحانی آغاز شد. اندکی بعد از درگذشت
آیتالله مهدوی‌کنی، یک جلسه فوق العاده در دانشگاه امام صادق برگزار شد.
غلامرضا مصباحی مقدم، آن جلسه مهم را اینگونه روایت کرده است؛«شنبه شب جلسه
فوق‌العاده جامعه روحانیت مبارز برگزار شد و آیتالله موحدی‌کرمانی با
اجماع اعضا به عنوان دبیرکل جدید جامعه روحانیت مبارز انتخاب شد. حضرات
آیات امامی‌کاشانی، مجتهدشبستری و موحدی‌کرمانی برای دبیرکلی این تشکل مطرح
بودند. البته هیچ‌کدام از این گزینه‌ها خواهان کاندیداتوری برای دبیرکلی
نبودند. دبیرکلی آیتالله مجتهدشبستری منوط به این بود که ایشان تبریز را
رها کند اما با مشورتی که با دفتر رهبر معظم انقلاب انجام دادند، از آنجا
که معظم‌له جایگزینی برای ایشان نیافتند و روی ادامه حضور ایشان به عنوان
نماینده ولی‌فقیه در استان آذربایجان‌شرقی و امام جمعه تبریز تأکید داشتند،
لذا بحث دبیرکلی آیتالله مجتهدشبستری منتفی شد.
آیتالله امامی‌کاشانی نیز با اصرار خود کاندیداتوری برای دبیرکل جامعه روحانیت مبارز را نپذیرفت. لذا کاندیداتوری از طرف خود هیچ کدام از گزینه‌ها مطرح نشده بود و صرفاً به آنان پیشنهاد شده بود. در نهایت پس از رأی‌گیری آیتالله محمدعلی موحدی کرمانی بدون حتی یک مخالف به‌عنوان دبیرکل جامعه روحانیت مبارز انتخاب شد.»
پیوند متفاوت آیت الله و سیاست
اگر بنا بر این باشد
که بر اساس کاوش و رصد رفتار سیاسی آیت الله موحدی کرمانی به این نتیجه
رسید که او در جاگیری نیروهای سیاسی کجای شطرنج سیاست ایران ایستاده است
باید گفت که در سطح نخست چنین تحلیل باید حتما او را از راستگرایان دانست.
او یک محافظه کار سنتی است اما یک تفاوت ظریف دارد با چهره هایی دیگر . او
گاهی به عقاید نیروهای طیف چپ و نواصولگرایان نیز نزدیک بوده و نظراتش از
سایر هم طیفی هایش دورتر بوده است. به همین دلیل هم هست که برخی مواقع نوع
مواضع او متفاوت از انتظاری است که می توان از یک راستگرای سنتی داشت.
حمایت وی از محسن رضایی نیز در نوع خود جالب توجه است. آیت الله این مساله
را در سال 88 اینگونه تایید کرده است :« اينجانب با احترام به همه نامزدهاي
مورد تأييد شوراي محترم نگهبان، جناب آقاي دكتر محسن رضايي را تأييد و از
درگاه حضرت حق براي ايشان، دوام توفيق مسئلت مي نمايم.»
اما انتخابات خبرگان در سال 94 از جمله نقاط مهم زندگی سیاسی اوست . بر
اساس عرف همیشگی بنا بر این بود که لیست جامعتین برای این انتخابات مهم
منتشر شود . در شرایطی که در قم برخی روحانیون بلند پایه عضو جامعه مدرسین
به شدت مخالف حضور نام هاشمی در لیست جامعه مدرسین بودند اینجا در تهران
وضع دیگری حاکم بود . مخالفان آیت الله به نسبت موافقان او تعداد کمتری
داشتند و انتظار بر این بود که نام هاشی رفسنجانی در فهرست جامعه روحانیت
قرار گیرد . حالا ایت الله موحد یکرمانی باید تصمیم مهمی می گرفت . در
نهایت او با ارسال یک نامه به هاشمی به همه شایعات پایان داد . متن این
نامه که بعد از انتشار ، جنجالی شد و حرف و حدیث هایی به همراه داشت به این
شرح بود :« حضرت آیتالله جناب آقای اکبر هاشمی بهرمانی دام عزه
با
عنایت به شایستگی‌های علمی، اخلاقی، سیاسی و اجتماعی جناب‌عالی، جامعه
روحانیت مبارز حضرت‌عالی را به عنوان نامزد مورد تأیید خود از حوزه
انتخابیه استان تهران برای انتخابات مجلس خبرگان رهبری انتخاب نمود.
تأییدات بیشتر شما را از خداوند متعال خواستارم. »
آن انتخابات البته برای آیت الله موحدی کرمانی و آیت الله هاشمی رفسنجانی بسیار پرماجرا شد .بعد از انتشار لیست جامعه روحانیت، فهرست دیگری تحت عنوان خبرگان مردم که منتسب به لیست هاشمی رفسنجانی بود منتشر شد. در صدر این این لیست نام آیت الله موحدی کرمانی هم قرار داشت. ناگهان برخی حاشیه ها این لیست را جنجالی کرد و دامنه حاشیه ها آنچنان بالا رفت که آیت الله موحدی کرمانی چنین گفت:«من اصلاً راضی نبودم و نیستم که اسمم در لیست آقای هاشمی باشد و به همین دلیل هم می‌گویم که مردم بدانند، من فقط عضو لیست جامعتین هستم. برخی می‌گویند که من از این لیست خارج شوم که این بی‌معنی است چون من خودم در لیست نرفتم که حالا خارج شوم و ابتدائاً در این لیست نبودم که حالا بگویم من از این لیست خارج می‌شوم. به عموم مردم توصیه می‌کنم که در انتخابات خبرگان، در ابتدای برگه رأی نام آیات یزدی، جنتی و مصباح را بنویسند؛ بنده هم قبل از همه در انتخابات خبرگان ابتدا اسم این سه بزرگوار را خواهم نوشت.»
بعد از آن انتخابات و ورود به سال پایانی دولت حسن روحانی ، زمزمه هایی تازه به راه افتاد . زمزمه هایی که از احتمال حضور مجدد هاشمی رفسنجانی در جلسات جامعه روحانیت حکایت داشت . چهره های سنتی تر و راست گرا از جمله مصباحی مقدم به استقبال این گمانه ها رفتند و حتی گفتند که ممکن است جلسات در دفتر هاشمی رفسنجانی تشکیل شود.آیت الله موحدی کرمانی ، اما در واکنش به این سخنان چنین گفت:« به هیچ عنوان چنین چیزی ممکن نیست.»
گرچه هاشمی در نهایت تا پایان عمر به جلسات جامعه روحانیت بازنگشت اما یکی از ماندگارترین عکس های مراسم تشییع آیت الله آنجا ثبت شد که آیت الله موحدی کرمانی در روز تشییع وقتی به تابوت هاشمی نزدیک شد عصای خود را گوشه ای گذاشت، سرش را روی تابوت گذاشت و گریه می کرد؛ اشک هایی در فقدان یار دیرین جامعه روحانیت.
مواضع صریح آیت الله
اما آیت الله موحدی کرمانی
مواضع خاص خودش را دارد . او در مورد حاشیه های پیش آمده در مورد سخنرانی
علی مطهری گفته بود؛«مطهری ابتدا باید نظراتش را با حضرت آقا تطبیق کند و
برود پیش ایشان بگوید که من قصد دارم این حرف را بزنم. متاسفانه مطهری
مراعات نمی کند. در این مورد سخنرانی حرف دادستانی باید پذیرفته شود البته
این به این معنا نیست که دهان‌ها را ببندیم اما باید در برابر مقام معظم
رهبری و برای رضای خدا دهان‌ها را ببندیم». این سخنان البته با توضیحاتی از
سوی ایشان همراه شد و گفته شد که متن سخنان بیان شده به این شکل نبوده است
.
یا در موردی دیگر وی در مورد حادثه برخورد دو قطار و استعفای مدیر عامل راه آهن گفته بود :« استعفای مدیرعامل راه‌آهن جای تعجب دارد، اگر وی مقصر است باید محاکمه و عزل شود و اگر مقصر نیست چرا به تقلید از بیگانگان در هنگام حادثه استعفا می دهد؟»
حالا اگر اخبار مطرح شده در مورد انتصاب آیت الله موحدی کرمانی به سمت ریاست مجمع تشخیص که از سوی برخی اصولگرایان و اصلاح طلبان هم مورد تاکید قرار گرفته، صحت داشته باشد آنگاه می توان گفت که آیتالله موحدی کرمانی صاحب وزن سیاسی بالاتری شده و این در معادلات سیاسی اصولگرایان بسیار مهم خواهد بود . اکنون ایشان می تواند در قامت شیخوخیت نقش موثر تری در میان هم جناحی ها داشته باشد.