رویداد۲۴-امروز از فساد در فوتبال می شنویم و بیانیه ها و لجبازی های دو سرمربی مهم کشور را می خوانیم و دعوای بازیکنان را بر سر یک خطای پنالتی می بینیم و... اما لحظه ای فکر کنید اگر برنامه ای مثل "نود" نبود تا مرتب پرده ها را کنار بزند و دست این و آن را رو کند، وضع چطور بود؟!
امروز اهالی خود سینما از فساد در سینما می گویند و حتی بازیگر پرکاری مثل بهنوش بختیاری در پستی بعد از درگذشت حسن جوهرچی از تقسیم نقش ها در مستی و نشئگی برخی از تهیه کننده ها شکوه می کند و اخباری از زد و بندهای فراوان و باندبازی و زیرآب زنی در انتخاب ها منتشر می شود و مردم از مشکوک بودن برخی سرمایه های هنگفت تهیه کننده ها می شنوند اما لحظه ای فکر کنید اگر "هفت" نبود تا گوشه ای از پشت این صحنه اغواگر و پرزرق و برق را برملا کند، وضع چطور بود؟!
برای دو حوزه سیاست و اقتصاد هم با توجه به اقتضائات ویژه شان می شود "متن-حاشیه" شبکه سه و "زاویه" شبکه چهار و "پایش" شبکه یک را مثال هایی حتی حداقلی به حساب آورد.
■■■
به حتم، بیشترین و پربیننده ترین ساعات تلویزیون به برنامه های اجتماعی اختصاص دارد و پرتعدادترین برنامه های تلویزیون هم محصول گروه های اجتماعی شبکه هاست.به این فهرست دقت کنید:
فرمول یک-برنامه صبحگاهی شبکه یک، باصبح-برنامه صبحگاهی شبکه دو، حالاخورشید-برنامه صبحگاهی شبکه سه، تهران بیست-برنامه شامگاهی شبکه پنج، خانواده یک-برنامه ظهرگاهی شبکه یک، غیرمحرمانه-برنامه آخر هفته های شبکه دو، امروزی ها-برنامه عصرگاهی شبکه یک، خونه خوبه-برنامه عصرگاهی شبکه سه، جیوگی-برنامه عصر دو روز هفته شبکه دو و.....
حالاحالاها می شود این فهرست را ادامه داد.برخی از اینها، عناوین پرطمطراقی را هم برای خود تدارک دیده اند مثل غیرمحرمانه که مدعی است "اولین مناظره اجتماعی تاریخ تلویزیون" است یا برخی مهمانان بسیار بزرگ هم می آورند مثل جیوگی که میزبان فیلسوف جهانی مشهوری مثل "اسلاوی ژیژک" می شود.
همه این برنامه ها که نامشان رفت، تهیه و تولید شده در گروه های اجتماعی شبکه های خود هستند. کدام گروه و کدام حوزه دیگری را سراغ دارید که اینهمه زمان آنتن به این گرانی را در اختیار داشته باشد؟!
حالا تاثیر این برنامه ها را روی مسائل اجتماعی کشور، با تاثیر "نود" و "هفت" مقایسه کنید.
■■■
اکنون به این فهرست دقت کنید:
فوت سربازان در سانحه رانندگی، ماجرای گورخوابی و کارتن خوابی، نوزادفروشی و کلیه فروشی، فوت کولبرها، حادثه قطار سمنان، سوختن و فروریختن ساختمان پلاسکو،تبعات سیل بلوچستان، عوارض گرد و خاک خوزستان، اسیدپاشی های سریالی، سقوط بهمن و درگذشت مسافران، خسارات برف در گیلان، قصور پزشکی های مکرر، افزایش آمار طلاق، پایین آمدن سن اعتیاد و...
به این فهرست هم حالاحالاها می شود اضافه کرد.
کدام یک از دو ژانر سینما و فوتبال، چنین تنوعی و چنین گستره وسیعی از ابتلا دارند؟
■■■
حالا دو سوی معادله را مرور کنید؛اینهمه برنامه اجتماعی و اینهمه معضل اجتماعی.پس رسانه برای چه موقعی است و برای چه منظوری و با چه وظيفه ای؟؟
البته همه ماجرا به بعد از حدوث این اتفاقات مربوط نمی شود.اینکه پلاسکو بسوزد و فروبریزد بعد مجری برنامه در سطحی ترین شکل، از مهمان برنامه درباره مقصر بپرسد و رای مردم را به منتخبان شورای شهر به سخره بگیرد که هنر نیست!همانطور که عنوان و شعار پرطمطراق داشتن و مهمان فضایی آوردن، فضیلتی محسوب نمی شود!مهم خروجی و اثرگذاری یک برنامه است.
رسانه و برنامه اجتماعی، آنجایی هنر و رسالت و فضیلت دارد که به جای واکنش جبری، با رصد دیروز و کنش امروز، از پیشامدهای ناگوار فردا پیشگیری کند؛ همان امری که اینهمه برنامه اجتماعی با بیشترین بودجه نسبت به آن، منفعل و ناکارآمد نشان می دهند؛ برخلاف "نود" که آنچنان آیینه را روبروی افراد و معضلات می گیرد تا خوب خودشان را ببینند و مواظب کوچکترین حرکات و خطاهای آینده شان باشند.
برنامه های اجتماعی پرنفوذترین و انحصاری ترین و هنوز هم، مرجع ترین رسانه تصویری کشور، آن زمان می توانند به جامعه ایران با همه فرازوفرودهایش مدد برسانند و گرهی از کلاف پرپيچ مشکلات اجتماعی بگشایند که پیگیر،پیشگیر و پیشرو باشند و خود، "کنش" باشند نه "واکنش".
* روزنامه نگار و مجری تلویزیون
محمدرضا یزدان‌پرست *