او با بیان اینکه انقلاب ایران این واقعیات را برای ما آشکار کرده که هرچه هم طولانی شود باز پایان راه، پیروزی حق بر باطل است، گفت : این ماهیت شعارهایی عدالت‌خواهانه همه انسانها در طول تاریخ است.
رییس‌جمهور افزود: کتاب مظهر و آیینه‌ای از فکر یک عالم و اندیشمند و هنرمند صاحب قلم است. کتاب همان فکر است. کتاب فکری است که خدا به ما عنایت کرده که آنچه در ذهن و مغز ما پرورش می‌یابد با اشاره و حرکت قلم هم به دیگران القا شود، هم تفهیم شود، هم ماندگار شود. حال این چه نعمتی است که خدا به بشر داده‌است. اگر این راه پیش روی بشر نبود و بیان نبود و قلم نبود و سمع نبود و ابصار نبود چگونه بین قرن‌های گذشته و امروز و فردا رابطه برقرار می‌شد؟
روحانی گفت: در قرن‌های پیش اینکه چه گفته و اندیشیده‌اند و نظرات آنها چه بوده و از چه طریقی به ما رسیده هم مهم است آن زمان که نوار و فیلم و ضبط نبود. تنها راه انتقال به غیر نقل سینه به سینه بود که ناقص بود بعد کتابت بوده است. لذا شما می‌بینید که معجزه آسمانی اسلام گاهی قرآن نامیده می‌شود و گاهی کتاب. گاهی بر بعد نوشتاری آن تکیه می‌شود و گاهی بر بعد تلاوت و بیان و تشریح آن تکیه می‌شود. همه معجزه پیامبر اسلام کتاب است و قرآن و خواندن و تلاوت کردن.
روحانی با بیان اینکه اندیشه و تفکر موجب پیروزی انقلاب اسلامی شد، گفت: هرچه در یک کتاب، نوشتار و بیان، حرف نو، سخن نو، راه نو، نظریه نو و تعبیر نو باشد، جاذبه بیشتر و اثر ماندگارتری خواهد داشت.
او ادامه داد: افراد بسیاری کتاب نوشته و سخن گفتند اما نوشته‌های آنها ماندگار نشد و این درحالی است که نثر و شعر برخی نوشته‌ها در خانه‌های مردم در کنار قرآن مجید قرار گرفته است. شما در خانه‌های بسیاری می‌بینید کنار قرآن مجید و نهج‌البلاغه، دیوان حافظ، گلستان سعدی و اشعار مولانا نیز قرار دارد و این نشان می‌دهد که در تاریخ، کتابت ماندگار و جاودانه داریم.
رییس دولت یازدهم خاطرنشان کرد: شما فکر می‌کنید کتابهای بوعلی، شیخ طوسی و شیخ مفید از تاریخ حذف می‌شود؟ ما کتابهای ماندگاری داریم و به هر میزان که از فکر و اندیشه‌مان بیشتر بهره ببریم، کتاب‌مان ماندگارتر خواهد شد.
او با اشاره به چگونگی رهبری انقلاب توسط امام خمینی (ره)، و جذب نیروهای مختلف ازجمله نیروهای مسلح ازسوی ایشان، گفت: این چه جاذبه‌ای بود کهامام توانست افسران نیروهای هوایی شاه را که در میان نیروهای سه‌گانه رژیم پهلوی بالاترین جایگاه را داشت، پیش از پیروزی انقلاب جذب کند. هنوز مشخص نبود انقلاب چه مسیری را طی می‌کند. هنوز مشخص نبود پایان این انقلاب پیروزی است یا شکست. چطور امام توانست این افراد را جذب کند که با دل و جان و احترام، جذب امام وانقلاب شدند.
رییس دولت تدبیر و امید اضافه کرد: چگونه امام در پاریس جمله‌ای می‌گفت و آن جمله در نوار ضبط می‌شد و از طریق تلفن به تهران و قم منتقل می‌شد و از این طریق در مساجد تمام کشور پخش می‌شد. امام که هیچ تلویزیونی در اختیار داشت، تنها با قلم و اعلامیه و کلام جامعه‌ای را به حرکت درآورد. عامل انقلاب ما اندیشه، قلم و بیان بود.
رییس‌جمهور با اشاره به دو نظریه امام خمینی در مسیر پیروزی انقلاب، گفت: البته برخی در ابتدا این نظریات را قبول نداشتند. نظریه نخست این بود که دین از سیاست جدا نیست یا به تعبیر مرحوم مدرس، دیانت ما عین سیاست ماست. این نظریه برای معنویت و ارتباط انسان با خدا و برای ساختن روح و آخرت است. این عمل ماست که بهشت و جهنم ما را می‌سازد. این دنیاست که آخرت را می‌سازد.
روحانی خاطرنشان کرد: برخی تفکرات این‌گونه بود که اساساً سیاست و دیانت از یک جنس نیستند. جنس دیانت، معنویت است و جنس سیاست فریب و دروغگویی و فریب است اما سیاست به معنای اداره صحیح جامعه و به‌معنای ارتباط درست کشورها و ملت‌ها و دولت‌ها و نیز به‌معنای حفظ منافع ملی و امنیت ملی عین دیانت است.
او با بیان اینکه انقلاب اسلامی پیروزی منطق، علم، قلم و عهد استوار مردم با امام بود، گفت: کتاب، آیینه تفکر اصحاب قلم و هنر است. قلم و بیان مظهر لطف خدا به انسانها و ارتباط اعصار بشریت است. معجزه پیامبر اسلام کتاب، قرآن، خواندن و تلاوت است که بر جهالت و بت ها پیروز شد. آثار حافظ و سعدی و مولانا، نماد کتابت ماندگار ایرانیان برای جهان است. کتابهای فارابی ، شیخ مفید و شیخ طوسی از تاریخ حذف شدنی نیست. نتیجه جاذبه پرقدرت امام، احترام نظامی همافران قبل از پیروزی انقلاب بود عامل پیروزی انقلاب، اندیشه ، بیان و کلمه بود..
رییس‌جمهور با بیان اینکه سخن نو و نظریه،
جامعه را به حرکت می‌آورد، گفت: امام ما انگاره ناسازگاری دین و سیاست را
باطل کرد. سیاست به معنی حفظ مصالح، امنیت و منافع ملی؛ عین دیانت
است.معنای اسلام نفی افکار و ادیان دیگر نبوده و نیست. پیامبر به اهل کتاب
احترام می گذاشت چون ادیان را دارای ریشه واحد می‌دانست.
روحانی خاطر نشان کرد : مگر پیغمبر با دیگران پیمان نداشت و چارچوبی برای
اداره شهر مدینه و دنیایی اسلام نداشت؟ مگر در یک چارچوبی مسلمان و غیر
مسلمان با هم در مدینه زندگی نمی‌کردند؟ معنای اسلام و قدرت اسلام این
نیست که ادیان دیگر در جامعه حذف شود و نباشند و الا پیامبر به اهل کتاب و
راه آنها احترام نمی‌گذاشت. نمی‌گفت ادیان یک ریشه‌اند و زمان‌ها متفاوت
است. البته که دین اسلام کمال یافته همه ادیان گذشته است. اما این نیست که
چون ابراهیم آمد، پس دین نوح و سخن نوح از بین رفته باشد. تعبیر قرآن این
است که ابراهیم پیرو راه نوح است البته هر دینی کمال دین قبلی است و تکمیل
آن راه است.
او گفت : امروز دین کامل هدایت‌گر، اسلام است و ادیان دیگر مورد احترام اسلام و مسلمان‌هاست. امام با این تفکر از لحاظ دینی می‌گفت که ما باید در مسائل سیاسی دخالت کنیم. اگر سیاستی دین مردم را بر باد می‌دهد و رژیمی فساد را نهادینه می‌کند، این دین است که می‌گوید باید قیام کنیم و راه و رسم درست را در جامعه استقرار بخشیم.
روحانی افزود : این یکی از نظریه‌های امام بود. شما اهل کتابت و تحلیل هستید، بررسی کنید و ببینید اگر این نظریه نبود آیا چیزی به نام انقلاب و حکومت اسلامی و جمهوری اسلامی داشتیم یا نه.
او گفت: نظریه دوم این بود که یک ملت و یک صدا در برابر هر قدرتی پیروز می‌شود. این را خیلی‌ها نمی‌پذیرفتند و می‌گفتند مشت در برابر گلوله و هواپیما و تانک نمی‌شود. مردم هم گاهی می‌گفتند با دست خالی نمی‌شود کار کرد. امام از سال ۴۲ این نظر را داشت. در سال ۴۲ مصمم بود و بعد از ۱۳ خرداد ۴۳ طراحی کرده بود که یک روزی در همان ماه محرم و صفر در همه ایران مردم همه به خیابان‌ها بیایند و اجتماع بزرگ ملی در سراسر کشور شکل بگیرد. ایشان در سحرگاه ۱۵ خرداد دستگیر شد و شکل کار تغییر کرد.
روحانی خاطرنشان کرد : امام در روزهای ۵۷ که روزهای سختی به ملت می‌گذشت تردید نداشت. من بارها در ماه آبان و آذر و دی در پاریس با امام صحبت کردم و بیانات ایشان را از نزدیک می‌دیدم. ایشان تردید نداشت که مردم پیروز می‌شوند و این علیرغم همه سوالات بود. امام قاطع بود که ملت وقتی دست به دست هم بدهند اراده این ملت در برابر هر قدرتی چه شاه باشد چه آمریکا پیروز می‌شود و این نظریه و اندیشه امام بود. امام آن روز که در کردستان آن بساط به پا شد امام فرمانده قوا و رهبر بود باید به نیروهای مسلح و ارتش و ژاندارمری دستور می‌داد اما به مردم دستور داد گفت پاوه در خطر است بیاید پاوه را آزاد کنید.
او گفت: در جنگ هم همین طور بود امام از مردم دعوت کرد که در بربر رژیم بعث قیام کنند در جنگ همه مردم وارد میدان شدند، فلذا پیروز شدند.
روحانی یادآور شد: امروز هم اگر می‌توانیم در مسائل سیاسی مقابل دنیا بیاستیم، بخاطر اندیشه است. باید فکرها و ذهن‌ها را با بیان حقایق آماده کنیم.
او همچنین با اشاره به دو نظریه رهبر انقلاب که منجر به ایستادگی در برابر ۶ قدرت دنیا شد، گفت: یکی این بود که رهبری فرمودند رای مردم حق‌الناس است و همه باید پای صندوق رای بروند و تاکید کرد که من نیز تنها یک رای دارم و کسی هم از این رای باخبر نیست. اینکه حتی اگر هر مشکلی وجود دارد، به‌خاطر کشور پای صندوق رای بیایند، زمینه‌ساز این توافق شد.
او خاطرنشان کرد: نظریه دوم، نرمش قهرمانانه بود. البته اینکه ما با مذاکره پیش رفتیم، منجر به تحقق مذاکرات شد اما پایه آن به انتخابات بازمی‌گشت و نظریه رهبری درمورد نرمش قهرمانانه. برخی می‌گفتند نباید با آنها مذاکره کنیم و همین که بنشنیم، آنها یک کلاه گشاد دارند که سرمان کنند و ما گفتیم ما عمامه داریم، کلاه سرمان نمی‌رود.
او ادامه داد: ما این دو نظریه با منطق و استدلال و عزت کار را به جایی رساندیم که رییس جمهور جدید آمریکا توافق را می‌خواند و نمی‌تواند آن‌را تحمل کند و می‌گوید این بدترین توافقی بوده که امریکا در طول تاریخ آن را به امضا رسانده است.
روحانی با تاکید بر اینکه برجام یک توافق برد-برد است، گفت: دیدید در کنار مذاکره ۵+۱ مذاکرات بعدی همچون مذاکرات آستانه به راه افتاد. چه چیزی راهگشای این مذاکرات شد. همان دو نظریه رهبری. اگر نظریه نرمش قهرمانانه نبود و نیز اگر تشویق مردم به حضور پای صندوق‌ها نبود، راه به جایی نمی‌بردیم.
او خاطرنشان کرد: سوال اینجاست که آیا از پیروزی انقلاب اسلامی اتفاقی بزرگ‌تر در تاریخ داشتیم؟ آیا کاری پیچیده‌تر از مذاکرات هسته‌ای داریم؟ این فکر و اندیشه بود که منجر به تحقق این مسائل شد.
او خطاب به اهالی فرهنگ و هنر و ادب گفت: خوشبختانه در دولت یازدهم وزرای ارشاد گوش شنوایی دربرابر سخنان به حق صاحبان اندیشه داشتند و هم وزیر اول و هم وزیر فعلی به اهالی فرهنگ نزدیک بودند.
رییس‌جمهور یادآور شد: باید همه را جذب کتاب کنیم. اشکال از مدرسه است، از دبیرستان و دانشگاه است، از رسانه ملی و مطبوعات است. تفاوتی ندارد، یکی از وظایف وزارت ارشاد این است که از طریق اهالی کتاب اعم از نویسندگان و اندیشمندان و ناشران این مشکل را مرتفع کند.
او خاطرنشان کرد: گاهی کتاب، اثر خوبی است اما طراحی یا قطع کتاب یا نحوه انتشار و ناشر خوب نیست. اسامی و عناوین برخی ناشران، جذب‌کننده مخاطب است و گاهی نام ناشر جاذبه پیدا می‌کند و نامش معتبر می‌شود و بنابر این باید این ناشران را تشویق کنیم.
رییس دولت تدبیر و امید با بیان اینکه خواست و هدف ما منافع ملی است، گفت: اگر خدایی‌ناکرده کتابی بنویسم و فاصله میان مردم را بیشتر کنم، نمی‌تواند برای کشور مفید باشد. اگر کتابی بنویسم و میان مذاهب و اقوام فاصله بیاندازم، خیانت به کشور است. اگر کتابی بنویسم که افراطی‌گری و خشونت را در جامعه تشویق کنیم، به نفع جامعه است.
او یادآور شد: متاسفانه برخی ذهن و سخن و فکر و بیان و اندیشه‌شان خشونت است و معلوم نیست این مدرسه خشونت کجاست. ما یک ملت هستیم و منافع‌مان مشترک است. ما یک کشور، یک رهبر، یک دولت داریم. مگر چقدر انتخابات ارزش دارد که از حالا شروع کنیم به معصیت خداوند.
روحانی افزود: معصیت خدا یک لحظه هم نباید صورت بگیرد. اگر کسی هم می‌خواهد معصیت کند، بگذارد نزدیک شب احیا که بتواند توبه کند. الان به شب احیا خیلی مانده است. بگذارید جامعه آرامی داشته باشیم و همه با آزادی در صحنه بیاییم و به صندوق آرا و مملکتمان عشق بورزیم. در کشور ما اسلام برای ما صندوق آرا آورد و حاکمیت ملی آورد و جمهوریت آورد و این‌ها برای ما تقویت فرهنگ اسلام آورد.
او گفت : ما فرهنگی نمی‌خواهیم بدون قانون و دولت. فرهنگ ما در کنار دولت است و دولت هم بدون فرهنگ نمی‌خواهیم. دولت بی‌فرهنگ برای ما بی‌ارزش است. فرهنگ ما هم باید فرهنگ دولت و در چارچوب قانون باشد تا به اهداف اولیه مان در سال ۵۷ برسیم تا کتاب میراث گذشتگان ما را حراست کند و اندیشه، ما را برای حرکت به سوی تعالی تقویت کنند و زمینه را برای آینده‌ای پر غرور رقم بزند.