ساخت پلاسکوی جدید، به این راحتی‌ها نیست/ قوانین میراث‌فرهنگی در منطقه ۱۲ مانعی مهم

تكليف ساختمان جايگزين پلاسكو هنوز روشن نيست؛ ساختماني كه درمنطقه تاريخي تهران قرار دارد و به گفته نایب‌رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران طبق طرح تفصيلي شهر تهران هر گونه ساخت‌وساز در آن تابع ضوابط و مقررات سازمان ميراث فرهنگي است.

اين سه‌شنبه كه بيايد حادثه پلاسكو وارد چهلمين روز انفجار و تخريب مي‌شود؛ اتفاقي كه ساختمان ١٧ طبقه تهران را به مخروبه‌اي تبديل كرد. ٣روز بعد از حادثه، سعيدي‌كيا، رئيس بنياد مستضعفان اعلام كرد كه ساختمان جايگزين پلاسكو را دو ساله خواهند ساخت اما حالا اين ساخت‌وساز با اما و اگرهايي روبه‌رو است، آن هم درشرايطي كه حدود ٥٦٠واحد تجاري دراين ساختمان فعال بوده است. ساختمان پلاسكو در ‌سال ٤١ افتتاح شد، درحالي كه همه قوانين اخذ پروانه درطرح جامع و طرح تفصيلي در سال‌هاي ٥٥ به بعد تثبيت شده است؛ بنابراين مالك اگر بخواهد دوباره اين محل را بسازد، بايد ضوابط جديدي را رعايت كند چون اين ساختمان در ابنيه تاريخي و درحریم درجه دو بنای تاریخی مدرسه و کلیسای ژاندارک و خانه مشیرالدوله قرار دارد. طبق ضوابط حریم درجه دو بناهاي تاريخي، ارتفاع مجاز براي احداث بنا تنها ١٢متر از سطح معبر مجاور است. محمدمهدی تندگویان هم تقريبا همين حرف‌ها را دارد: «هرگونه ساخت‌وساز دراین محل باید منطبق با طرح تفصیلی و طرح جامع تهران باشد؛ با اينكه بهسازی، نوسازی و احداث بنا دراین محدوده، تنها پس از طرح‌های همسان با بافت تاریخی و تصویب آن ازسوی سازمان میراث فرهنگی قابل اجراست، چون ساخت‌وسازی که به عرصه اثر و بافت تاریخی با ارزش آن لطمه وارد کند، ممنوع است.»

براساس بند ٢-١٣ ضوابط طرح تفصیلی مصوب شهر تهران، ضوابط ساخت‌وساز درمحوطه‌های اطراف بناهای تاریخی و فرهنگی، تابع ضوابط و مقررات مصوب سازمان میراث فرهنگی است و بند ٥-١٣ طرح تفصیلی هم به تهيه طرح براي اين محدوده اشاره دارد. اين عضو شوراي شهر به ايسنا ‌گفته كه ظاهرا همچنان هيچ طرحي براي اين محدوده تهيه نشده است، بنابراين تصمیم‌گیری درباره چنین ابنیه‌ای درکمیته تخصصی بافت تاریخی صورت می‌گیرد: «با توجه به ثبتی‌بودن مدرسه ژاندارک و خانه مشیرالدوله درسازمان میراث فرهنگی و دارابودن، حریم مصوب دراین سازمان باید هرگونه ساخت‌وساز درمحل ساختمان پلاسکوی سابق، با رعایت ضوابط حریم ابنیه تاریخی باشد. محل ساختمان پلاسکو درمحدوده حصار ناصری قرار دارد و پهنه فعلی آن S١٢٣، یعنی ٦ طبقه است.»

مالك مي‌تواند پرونده را به كميسيون ماده ٥ ببرد
البته حقوق افرادي كه دراين ساختمان سرقفلي داشتند، بايد رعايت شود. بنابراين تندگويان به امكان بررسي پرونده ساختمان جديد در زمين فعلي دركميسيون ماده ٥ طبق خواسته مالك اشاره مي‌كند اما دراين زمينه يك مشكل بزرگ شهرسازي هم وجود دارد به نام تأمين پاركينگ: «ملک پلاسکوی سابق در یکی از پرترددترین خیابان‌های تهران است و باید پارکینگ تامين شود. براي تأمین پارکینگ و بهسازی منطقه، خرید زمین‌های‌ غربی تا تقاطع جمهوری- فردوسی و تجمیع آن ضروری است، درغیر این‌صورت تأمین پارکینگ و احداث ساختمان جدید با دشواری مواجه است؛ چراکه پارکینگ خط قرمز مدیریت شهری است و باید ساختمان‌های جدید پارکینگ لازم را داشته باشند و مالک درصورتی که مشکلش را با سازمان میراث فرهنگی حل کرده و بتواند برای ساخت یک مجتمع تجاری بلندمرتبه مجوزهای لازم را بگیرد، باید مشکل پارکینگ را حل کند، در غیر این‌صورت مدیریت شهری مانع از فعالیت وی خواهد شد.» حالا طبق گفته‌هاي او، مالک درصورتی که خواهان ساخت مجتمع بلندمرتبه در زمین فعلی پلاسکوی سابق باشد، مي‌تواند باگودبرداری اصولی یا با خرید پلاک‌های مجاور این مشکل را حل کند.

كميته ميراث فرهنگي شورا به موضوع ورودي نداشته است

ساختمان پلاسكو درمنطقه ١٢ تهران قرار دارد؛ منطقه‌اي كه معروف به منطقه تاريخي است، اما دركميته ميراث فرهنگي شوراي شهر هيچ بحثي دراين زمينه انجام نگرفته است. احمد حكيمي‌پور، رئيس كميته ميراث فرهنگي شوراي شهر هم در گفت‌وگو با «شهروند» دراین‌باره می‌گوید: «بايد حقوق مكتسبه ساختمان پلاسكو براي ساخت‌وساز رعايت شود، اما شورا هيچ مسئوليت اجرايي در اين‌باره ندارد و مالك بايد درباره آن تصميم بگيرد.» او ادامه می‌دهد: «ساختماني كه احداث مي‌شود، بايد يادماني از حادثه باشد. ساختمان طبق قوانين گذشته مجوز داشته است، اما حالا ضوابط جديد چيز ديگري مي‌گويد.» پهنه اين زمين تجاري است، بنابراين حالا كه تخريب شده، احتمالا نگاه خيلي‌ها به اين زمين اقتصادي و منفعت‌طلبانه است. موضوعي كه حكيمي‌پور هم به آن اشاره دارد: «نگاه ما منفعت اقتصادي نيست اما حق حجره‌داران و كسبه كه در آنجا حق كسب و پيشه دارند، حتما بايد رعايت شود. البته بنا ارزش ميراثي نداشت اما نمادي از بناهاي اوليه كلانشهر تهران بود.»
اما نظر مهدی معمارزاده، كارشناس ارشد سازمان ميراث فرهنگي اين نيست. او ساخت مجدد ساختمان پلاسکو را خلاف ضوابط میراث فرهنگی‌ دانسته است: «این ساختمان درحریم مجتمع بانک ملی است که درفهرست میراث قرار دارد و آن محوطه میدان مشق اولیه نیز محسوب می‌شود، علاوه بر این، درحریم مدرسه ژاندارک نیز است و به‌طور کل آن قسمت حصار قاجاری است.» به گزارش ایلنا، او يك پيشنهاد ديگر براي اين ساختمان دارد: «جانباختن انسان‌های ایثارگر دراین ساختمان عواطف و احساسات همه مردم را تحت‌تأثیر قرار داده است، بنابراین بهترین فرصت برای انجام یک کارفرهنگی درفضای به جامانده از این ساختمان است، به‌طور مثال من پیشنهاد می‌دهم برای حفظ خاطره پلاسکو آن بخشی از ساختمان که آبنما داشت و هنوز پابرجاست را مرمت کنند و دوباره راه بیندازند.»

بازسازي مجدد با ساخت‌وساز در زمين خالي فرق مي‌كند
بهروز مرباغی، عضو انجمن مفاخر معماری، کارشناس معماری و شهرسازی هم در گفت‌وگو با «شهروند»، حرف‌هاي ديگري دراين‌باره دارد: «پلاسكو وجود داشته و جزو تاريخ معماري شهر تهران بوده است. داستان بازسازي مجدد دراين زمين با ساخت‌وساز در زمين خالي فرق مي‌كند.» او معتقد است كه توسعه شهرها از گذشته جزيي از تكامل تاريخي بوده است: «اگر درگذشته يك ساختمان ايلخاني مي‌ريخت، به جاي مرمت ساختمان تازه در زمين آن مي‌ساختند، چون به معماراني كه داشتند، مطمئن بودند كه بهتر از گذشته مي‌سازند اما حالا به معماران اعتماد ندارند كه ساختماني بهتر از قبلي بسازند.» درحالي كه خيلي از اعضاي شورا معتقدند كه اين ساختمان براي مدرسه ژاندارك ايجاد مزاحمت مي‌كند، اما اين كارشناس معماري مي‌گويد كه ساختمان جايگزين پلاسكو مزاحمتي براي ژاندارك نخواهد داشت: «حالا مهم‌ترين مسأله اين است كه بايد بنايي ساخته شود يا دو مجسمه به جاي آن بگذاريم، اما بايد متناسب با ضوابط كنوني ساخت‌وساز خاطره پلاسكو را زنده كنيم.»

صبح آخرين روز دي‌ماه امسال ساختمان پلاسكو در آتش سوخت و حوالي ساعت ١١ و ٣٠ دقيقه درحالي‌که نيروهاي آتش‌نشان و برخي كسبه هنوز آن را تخليه نكرده بودند، فرو ريخت. عمليات آواربرداري اين ساختمان بيش از ٩روز طول كشيد و حالا كسبه آن به مجتمع نورتهران درتقاطع خیابان‌های ولی‌عصر(عج) و طالقانی منتقل شده‌اند تا زماني كه تكليف ساختمان پلاسكو روشن شود.