کنفرانس جامع مدیریت شهری ایران دیروز، درحالی وارد دومین سال برگزاری خود شد که وزیر راه و شهرسازی، بی‌تعارف، انتقادات شدیدی را روانه مدیریت شهری کرد.
او به صراحت از برج‌سازی در مناطق شمالی تهران گلایه کرد و خطاب به شهردار تهران گفت: همه باغات شمیرانات به یک بازار سوداگرانه تبدیل شده. در چنین شرایطی جایی برای عدالت اجتماعی باقی نمی‌ماند. این سیستم مدیریت شهری به مردم و مجلس و دولت مرکزی پاسخگو نیست.
وی افزود: امروز مدیریت شهری سوداگرانه عمل می‌کند. اتحاد مدیریت شهری با عده‌ای سوداگر که می‌توانند هر نقطه از شهر را به هر شکلی که می‌خواهند تغییر دهند برقرار شده. تا زمانی که این مدیریت سوداگرانه تعیین تکلیف نشود، مگر می‌توان به سمت تفویض اختیارات بیشتر حرکت کرد.
عباس آخوندی با اشاره به اینکه رئیس جمهوری در کشورمان مسئولیت دفاع از حقوق مردم در برابر تعدی‌کنندگان به قانون را بر عهده دارد، افزود: آیا اساساً امکان حمایت و مقابله رئیس جمهوری در مقابل تعدی‌کنندگان حقوق مردم شهر تهران وجود دارد. ده‌ها مورد وجود دارد که نشان می‌دهد در سیستم مدیریت شهری موجود هیچ پاسخگویی وجود ندارد و هنگامی که شهرداری قانون می‌فروشد، رئیس جمهوری چه می‌تواند بگوید؟ آیا می‌تواند در مقابل قانون‌فروشی و شهرفروشی شهرداری اقدامی انجام دهد؟ از سال ۸۹ تا ۹۱ در تهران ۷۶۰هزار واحد مسکونی پروانه ساخت و ساز دریافت کرده‌اند که بیش از ۵۰ درصد پروانه‌های صادر شده متعلق به بالای محور انقلاب بوده‌اند. در این شرایط چگونه به دنبال عدالت شهری هستیم.
وی تأکید کرد: شمال شهر تهران تماماً از بین رفته، ولی اساساً چه کسی می‌تواند درخواست پاسخ در سیستم موجود را داشته باشد؟ منطقه ۲۲ تهران چه وضعی پیدا کرده است؟ فارغ از ابعاد محیط زیستی که برای شهر تهران به همراه داشته و از گذشته مقرر شده بود که در این منطقه بلندمرتبه‌سازی انجام نشود، مشاهده می‌شود که تنها ۴ درصد مردم در این منطقه به حمل و نقل عمومی دسترسی دارند. این در شرایطی است که دولت‌ها ۲۰ سال متوالی است که در حمل و نقل عمومی و در اولویت قرار گرفتن آن تأکید می‌کنند، اما دولت چگونه می‌تواند در این موارد اعمال سیاست کند البته این موضوع تنها در تهران قابل مشاهده نیست بلکه در مشهد نیز ۳۰۰ برج در اطراف حرم امام رضا (ع) ساخته شده است.
وی به برخی ساخت و سازهای شهر تهران از جمله ساخت ساختمانی در میدان سپاه و مقابل منطقه میراث فرهنگی و همچنین ساخت برج در خیابان ایران‌زمین اشاره کرد و افزود: برای ساخت برج در خیابان ایران‌زمین به ما می‌گویند شما چشمانتان را درویش کنید تا با تکمیل این برج بتوان برخی از تعهدات بابک زنجانی را پرداخت کرد. مگر چنین چیزی می‌شود؟
آخوندی با اشاره به اینکه چندین سال است بحث حمل و نقل عمومی در ایران در دستور کار قرار گرفته است، افزود: در سال جاری درآمد شهرداری تهران از بودجه عمومی (مالیات ملی) ۴۵۰۰ میلیارد تومان بوده و کل دریافتی وزارت راه و شهرسازی ۱۵۰۰ میلیارد تومان بوده در حقیقت شهرداری تهران ۳ برابر وزارت راه و شهرسازی از خزانه ملی پول دریافت کرده است اما آیا نشانه‌ای از در اولویت قرار گرفتن حمل و نقل عمومی در شهر تهران قابل مشاهده است؟
وی افزود: از سال ۸۰ مکرر گفته می‌شود که باید نمایشگاه بین‌المللی از شهر تهران خارج شود. در پی این سال‌ها حتی یک ایستگاه مترو در نزدیکی نمایشگاه بین‌المللی تهران ساخته نشده تا با اعمال فشار نمایشگاه به خارج از تهران برده شود اما با وجود این مدیریت سوداگرانه بیم آن می‌رود که همین فضای سبزی که در نمایشگاه وجود دارد، از بین برود.وی ادامه داد: دغدغه این مدیریت سوداگرانه حل معضل نمایشگاه بین‌المللی نیست چرا که در وسط شهر لندن نمایشگاه وجود دارد اما با ایجاد ده‌ها ایستگاه مترو و حمل و نقل عمومی آن را حل کرده‌اند.وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر اینکه امروز در کشور با بحران پاسخگویی در مدیریت شهری مواجه هستیم، افزود: تقریباً هیچ نوع پاسخگویی از سوی مدیریت شهری وجود ندارد و این تبدیل به یک بحران در کشور ما شده است.آخوندی نتیجه عدم پاسخگویی از سوی مدیریت شهری در شهرها و کلانشهرهای کشور را از بین رفتن قابلیت زندگی در آنها خواند و افزود: امروز به دلیل این پاسخگو نبودن از سوی مدیریت شهری شهرها و کلانشهرها، قابلیت زندگی در آنها با ابهام جدی مواجه شده و می‌توان این عدم قابلیت زندگی را در دسترسی به هوای سالم، امنیت اجتماعی و عدالت اجتماعی مورد بررسی قرار داد که با مسائل پیچیده‌ای مواجه شده است، به طوری که امروز سرعت حرکت در شهر تهران کمتر از ۷ کیلومتر در ساعات پیک ترافیک است.
وی تأکید کرد: با حکمروایی شهری، مدیریت یکپارچه و تفکیک مأموریت‌ها و وظایف موافق هستم اما پیش از اینها باید نظام پاسخگویی و اعمال سیاست‌ها مشخص شود. اینکه شورای شهر اعلام کند من نهایتا نمی‌توانم متوجه شوم بودجه شهر تهران چگونه تأمین و هزینه می‌شود، چگونه می‌توانیم به سمت مدیریت یکپارچه حرکت کنیم. امیدوارم این نحوه صحبت من برخورندگی به همراه نداشته باشد. چرا که باید به این نکته توجه کنیم که اگر شکست‌ها را نپذیریم نمی‌توانیم اصلاحی انجام دهیم.
وی به آثار اتفاقات افتاده در سطح مدیریت محلی در سطح ملی اشاره کرد و افزود: بی‌تردید اتفاقاتی که در مدیریت محلی روی می‌دهد، آثار و تبعاتی در سطح ملی دارد که نمونه آن را می‌توان حادثه پلاسکو عنوان کرد که مستقیما حکومت مرکزی درگیر آن شد. براین اساس ماهیت دوگانه محلی و آثار ملی در چنین اتفاقاتی دیده می‌شود. در حقیقت وقتی اتفاقی در کلانشهرها رخ می‌دهد، به دلیل آثار ملی آن نمی‌توان آن را در حد محلی محدود کرد.وی ادامه داد: ریشه مشکلات در مدیریت شهری به نظر من در عدم تفکیک میان دو سطح از حکومت است. بزرگترین نقد بر لایحه مدیریت شهری حل نشدن موضوع تفکیک ذهنی میان دو سطح از حکومت است. در شرایطی که لایحه‌ای به نام دولت محلی را نپذیرفته‌ایم، درباره لایحه مدیریت شهری صحبت می‌کنیم.وی ادامه داد: حکمروایی ملی و محلی دو سطح تعریف شده از حکومت‌ها هستند در چنین شرایطی که ما هنوز جرأت نکرده‌ایم از واژه حکمروایی محلی استفاده کنیم و به جای آن از مدیریت شهری استفاده می‌کنیم، بررسی این موضوع کمی پیچیده به نظر می‌رسد.
وی تأکید کرد: آنچه دولت انجام می‌دهد، تولید کالای عمومی در سطح ملی نامیده می‌شود که می‌تواند نظم، رفاه، عدالت اجتماعی، آموزش و پرورش، بهداشت و... باشد، اما آیا یک مقیاس کالای عمومی می‌تواند در سطح محلی نیز وجود داشته باشد و آیا کالای عمومی محلی در مغایرت با تولید کالای ملی است؟ در شرایطی که به چنین سؤالاتی پاسخ نداده‌ایم به عقیده من پرداختن به این لایحه اشکالات فراوانی را ایجاد خواهد کرد.
آخوندی با اشاره به اینکه حاکمیت ملی خود برنامه‌ها را تعریف می‌کند و برای اجرای آنها باید منابع مالی را نیز تأمین کند، افزود: اما در مدیریت یک نهاد، باید با منابع مالی و نیروی انسانی مشخص مأموریت‌های خاصی اجرایی شوند و در حقیقت تفاوت میان مدیریت حکمروایی در همین جا مشخص می‌شود و بی‌تردید حکمروایی باید تعریف کالای عمومی را در مرحله بعد تأمین منابع مالی را به دنبال داشته باشد. در این حوزه در کشورمان هم نیز بحث نکرده‌ایم و چیزی به نام حکمروایی محلی و مالی محلی را قبول نکرده‌ایم. البته در عین حالی که همه اینها را داریم، شفافیت وجود ندارد.وی تأکید کرد: برای درست شدن لایحه مدیریت شهری باید یک اقدام انقلابی انجام دهیم. نظام مدیریت شهری در ایران شکست خورده و اگر این موضوع را به صراحت اعلام نکنیم، پرداختن به لایحه مدیریت شهری اصرار بر ادامه این شکست است.
وی با اشاره به ساختار حکومتی کشورمان و وجود فرمانداران، استانداران، بخشداران و دهیاران در کنار شهردار گفت: از سال ۸۰ تا ۹۵، ۱۳ هزار هکتار ساخت و ساز جدید در منطقه شهری تهران انجام شده است که ۷ هکتار آن در مناطق شهری و مابقی خارج از مناطق شهری بوده است. توسعه‌ای که هیچ شهرداری در آن نظارت نکرده است.
وی ادامه داد: از سال ۸۰ تا ۹۵ در منطقه شهری تهران، ۴۰۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی به مسکونی تبدیل شده است. براین اساس باید تفکیک ذهنی میان دو سطح از حکومت داشته باشیم. بی‌تردید تقسیمات جغرافیایی کشور را قانون تقسیمات کشوری مشخص می‌کند، اما آیا نیاز است که این قانون تا سطح دهیاران تداوم داشته باشد و یا باید در حد فرمانداران متوقف شود و پایین‌تر از سطح فرمانداران قانون تقسیمات شهری و محلی باشد.
وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر اینکه حکمروایی ملی، وظیفه تأمین امنیت، رفاه عمومی و اجرای عدالت و اعمال قانون را بر عهده دارد، افزود: این موارد باید از بالا و در سطح فرمانداران وجود داشته باشد و از سطح فرمانداران به پایین بر عهده شهرداری‌ها قرار بگیرد تا با تولید کالای عمومی محلی این وظیفه را اجرایی کنند. متأسفانه به دلیل اینکه این رابطه میان دولت و شهرداری‌ها به خوبی تنظیم نشده است، همه چیز در کشورمان از جمله سیل، زلزله و آتش‌سوزی قابلیت تبدیل به بحران دارند.
دومین کنفرانس جامع مدیریت شهری ایران و هم‌اندیشی لایحه مدیریت شهری 16 و 17 اسفند در سالن اجلاس سران برگزار می‌شود.