سال 95 در حالی به پایان می رسد که دولت یازدهم گام های آخر خود را در اقتصاد بسیار با جسارت و پرشتاب برداشت تا بتواند به تعهدات خود پایبند باشد.
یکی از مهمترین بخش های اقتصادی مالیات و جایگاه آن در بودجه و درآمدهای غیرنفتی دولت بود.
نخستین روزهای سال جاری در حالی که مجلس تازه تاسیس دهم بررسی لایحه بودجه تقدیمی دولت برای سال ۹۵ را آغاز کرد، برخی از نمایندگان سهم مالیات در بودجه را بسیار خوشبینانه تلقی کرده و با انتقاد از دولت اعلام کردند پیش بینی دولت در تحقق درامدهای مالیاتی بسیار غیرقابل دسترس است.
مخالفان مالیات در بودجه ۹۵
یکی از نمایندگان مهرداد لاهوتی نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی بود که در مخالفت با کلیات لایحه بودجه سال 95 به افزایش 50 درصدی مالیات ارزش افزوده نسبت به سال گذشته در این لایحه اضافه کرد و گفت: هر چند یکی از راه‌های برون رفت از وابستگی به درآمدهای نفتی، افزایش درآمدهای مالیاتی است اما در کشور عدم شفافیت درآمدی و مالیاتی داریم.
این انتقاد در حالی مطرح می شد که برخی دیگر از نمایندگان سهم مالیات در بودجه ۹۵ را بسیار زیاد دانسته و با علم به توانایی دولت در تحقق این سهم از درآمدها، و معتقد بودند در شرایط کنونی اقتصاد کشور ما، موفق‌ترین افراد کسانی به نظر می آیند که از پرداخت مالیات به نظام مالیاتی کشور فرار می کنند.
اقدام درست دولت در تعیین سهم مالیات در بودجه ۹۵
یکی از این نمایندگان عبدالرضا مصری، سخنگوی هیأت رئیسه مجلس بود که در موافقت با کلیات لایحه بودجه 1395، سخن گفت. او ضمن تاکید بر اینکه باید در نظام بودجه‌ریزی کشور، تغییرات مهمی صورت گیرد، نظام مالیاتی را یکی از چالش‌های مهم اقتصاد کشور دانسته و بیان کرده بود که باید اصلاحات اساسی در نظام مالیاتی صورت گیرد.
سخنگوی هیأت رئیسه مجلس همچنین با تاکید بر لزوم کاهش مالیات در سال رکود، اظهار کرده بود: با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، اصناف گرفتار رکود هستند، بنابراین نباید به آن‌ها با افزایش مالیات فشار مضاعف وارد کرد بلکه دولت باید از افرادی که با فرار مالیات ثروت‌اندوزی می‌کنند برخورد کند.
در مقابل این انتقادات اما تعدادی از نمایندگان موافق با رویکردهای مالیاتی دولت از سهم مالیات در بودجه حمایت کرده و اعتقاد داشتند افزایش سهم توسعه عمرانی نسبت به بودجه جاری دولت اقدام مثبتی است که باید از آن حمایت کرد. افزایش سهم مالیات واردات و جلوگیری از فرار مالیات نیز اقدام مثبتی است که توسط دولت لحاظ شده است. موضوع مالیات در کشور یک بحث جدی است. دولت تلاش کرده است زمینه‌های درآمدی مالیاتی جدیدی ایجاد کند تا بار مالیات از روی دوش حقوق‌بگیران و تولیدکنندگان برداشته شود.
ناصر موسوی لارگانی، نماینده مردم فلاورجان در موافقت با لایحه بودجه سال 1395، گفت: یکی از راه‌های اصلی تحقق اقتصاد مقاومتی را کاهش سهم نفت و افزایش درآمدهای مالیاتی دانست و اظهار کرد: در لایحه بودجه سال 1395، راه‌های مختلفی برای کشف فرارهای مالیاتی لحاظ شده است که با تحقق آن درآمدهای مالیاتی 36 درصد افزایش خواهد یافت.
این چالش‌ها در نهایت به تصویب حدود 87 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی در بودجه ۹۵ منجر شد.
بهانه‌هایی برای کاهش درآمدهای مالیاتی سال بعد
با وجود رشد درآمدهای مالیاتی طی ۹ ماه سال ۹۵ اما در آخرین ماه های سال نمایندگان مجلس به پیشنهاد یکی از نمایندگان در کمیسیون تلفیق ، بندی به قانون مالیات بر ارزش افزوده اضافه شده که طبق آن مصرف مالیات بر ارزش افزوده یک مصرف نهایی است و باید از حلقه آخر مصرف اخذ شود.
اضافه شدن این بند به قانون مالیات بر ارزش افزوده به معنی کاهش درآمدهای مالیاتی در سال ۹۶ بود. این بود که وزیر اقتصاد صراحتا مخالفت خود را اعلام و تاکید کرد که مالیات بر ارزش افزوده در حالی که امروز با 500هزار مودی بزرگ سر و کار دارد حدود 40 هزار میلیارد تومان درآمد برای دولت به همراه دارد و زمانی که ماخذ عوض شود و قرار باشد این مالیات از خرده فروشان جمع آوری شود بازه 500هزار نفری به جمعیت سه میلیون نفری تبدیل شده و عملا وزارت اقتصاد دچار چالش جدی می‌شود.
رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور نیز در این خصوص با اشاره به تصمیم مجلس در خصوص اخذ مالیات بر ارزش افزوده از حلقه آخر گفت: اخذ مالیات بر ارزش افزوده از مصرف کننده نهایی، آثار و تبعات سوئی در پی دارد; ضمن اینکه اجرای این تصمیم، اقتصاد کشور را با چالش و نیز کسری بودجه در سال آینده مواجه خواهد کرد.
در نهایت با مخالفت اقتصاددانان و کارشناسان و تلاش های فراوان رئیس مجلس شورای اسلامی این بند از قانون حذف و بررسی مجدد آن به یک سال بعد موکول شد. اما آنچه می توان از تصویب این بند و حذف ان بعد از چند روز نتیجه گرفت نیاز به تعمق و تفکر درمورد تصمیماتی است که دولتهای بعدی را با چالش های فراوانی در افزایش کسر بودجه مواجه خواهد کرد.
عملکرد مثبت سازمان مالیات در بودجه ۹۵
با وجود تمام مخالفت‌های درست و نادرست با لایحه بودجه سال ۹۵ و بخش مالیاتی آن اما سازمان امور مالیاتی در ۱۱ ماهه سال ۹۵ در دو حوزه مالیات های مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده ، در مجموع بیش از 713 هزار میلیارد ریال مالیات وصول کرد که 90 درصد تحقق در پیش بینی بودجه سال 95 را نشان می دهد.
این میزان وصولی نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۲۶ درصد رشد داشته است.
در بخش مالیات های مستقیم حدود 423 هزار میلیارد ریال وصول شده که 92 درصد تحقق نسبت به پیش بینی در بودجه را نشان می دهد و ۲۳ درصد نیز نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد داشته است.
در بخش مالیات بر ارزش افزوده نیز بالغ بر ۲۹۱ هزار میلیارد ریال مالیات (بر کالا و خدمات) وصول شده که 86 درصد تحقق و 32 درصد رشد نسبت به دوره مشابه سال قبل داشته است.
مجموع مالیات و عوارض استرداد شده به مودیان مالیاتی از ابتدای اجرای قانون مالیت بر ارزش افزوده (مهرماه 1387) تا پایان سال 94 رقمی معادل 13 هزار میلیارد ریال می باشد.
گفتنی است در سال 1395 از مبلغ مالیات وصولی رقمی معادل 34 هزار میلیارد ریال به بخش سلامت اختصاص یافته است.